Ο σκλάβος ανατρέφει pig, ο αφέντης τρώει pork

Δεν υπάρχει πιο ζωντανό ον από την γλώσσα. Όχι μόνο εκφράζει τις καθημερινές μας επικοινωνιακές ανάγκες, αλλά κουβαλάει στις πλάτες της την Ιστορία του τόπου και ακόμη περισσότερο, τις κοινωνικές και οικονομικές διαφοροποιήσεις και ανισότητες στα διάφορά στάδια της πορείας του λαού.

Το παράδειγμα που εκπλήσσει περισσότερο την φαντασία είναι αυτό της διάκρισης που κάνει π.χ. η αγγλική γλώσσα μεταξύ του ζωντανού ζώου – swine (ή pig) “γουρούνι”, cow “αγελάδα”, calf “μοσχάρι”, sheep “πρόβατο”, λέξεις γερμανικής προέλευσης – και του ίδιου του ζώου όταν αυτό φτάνει στο τραπέζι – pork “χοιρινό”, beef “βοδινό”, veal “μοσχαρίσιο”, mutton “αρνίσιο κρέας” -, όλες δανεισμένες από τα γαλλικά.

Όλα ξεκίνησαν τον 11ο αιώνα και την κατάληψη της Αγγλίας από του γαλλονορμανδούς.

Αφού νίκησε τον Harold, τον βασιλιά των Σαξόνων στο Hastings το 1066, ο Guillaume της Νορμανδίας, γίνεται βασιλιάς και της Αγγλίας και θα εγκαταστήσει εκεί την Αυλή του, θα διορίσει νέους πρελάτους στους καθεδρικούς ναούς και στα μοναστήρια και θα μοιράσει την γη στους ευγενείς που ήρθαν από την Γαλλία.

Από την μία μέρα στην άλλη, τα αγγλικά θα εξαφανιστούν από την Αυλή της Αγγλίας προς όφελος της γλώσσας που έχει έρθει από την Γαλλία. Τα λατινικά θα παραμείνουν η γλώσσα της εκπαίδευσης και του γραπτού λόγου, τα γαλλικά η γλώσσα της ευγένειας και της άρχουσας τάξης, τα αγγλικά (κάτω από διάφορες μορφές) η γλώσσα του απλού λαού. Ο διαχωρισμός ήταν τόσο σαφής που το γεγονός ότι κάποιος μιλούσε την μία ή την άλλη γλώσσα, αποτελούσε αλάνθαστη ένδειξη της κοινωνικής του τάξης.

Στον “Ιβανόη”, το μυθιστόρημα του Walter Scott στα 1819, υπάρχει ένα απροσδόκητο μάθημα αγγλικού λεξιλογίου:

- Σε συμβουλεύω, είπε ο Ouaba, να αφήσεις το κοπάδι στην μοίρα του. Θα μετατραπεί οπωσδήποτε σε Νορμανδούς πριν το πρωί!

- Τα γουρούνια θα γίνουν Νορμανδοί!, φώναξε ο Gurth. Εξήγησέ μου το αυτό Ouaba διότι το μυαλό μου είναι πολύ αργό για να μαντέψει αινίγματα!

- Ε, λοιπό, πως ονομάζεις αυτά τα κτήνη που γρυλίζουν και τρέχουν με τα τέσσερα πόδια τους; ρώτησε ο Ouaba.

- Γουρούνια [swine], ανόητε, γουρούνια [swine], είπε ο βοσκός, κάθε ηλίθιος το ξέρει αυτό!

- Και η λέξη swine είναι καλά σαξονικά, είπε ο Γελωτοποιός. Όμως πως ονομάζεις την γουρούνα όταν είναι γδαρμένη, αδειασμένη, κομμένη στα τέσσερα και κρεμασμένη από τους αστραγάλους της σαν προδότης;

- Χοιρινό [pork] απάντησε ο χοιροβοσκός.

- Χαίρομαι που κάθε ηλίθιος το γνωρίζει κι’αυτό, είπε ο Ouaba και η λέξη [pork] νομίζω, είναι καλά γαλλονορμανδικά. Και έτσι, όταν το ζώο ζει και αποτελεί ευθύνη ενός Σάξονα σκλάβου, έχει το σαξονικό του όνομα. Όμως γίνεται νορμανδικό και ονομάζεται χοιρινό, όταν μεταφέρεται στην αίθουσα του Κάστρου για να γιορτάσει με τους ευγενείς. Τι γνώμη έχεις γι’αυτό φίλε μου Gurth, ε;

- […] Υπάρχει ο γέρος κύριος Βόδι [Ox] που συνεχίζει να κρατά το σαξονικό του επίθετο ενώ είναι υπό τις διαταγές δουλοπαροίκων και δούλων όπως εσύ, αλλά γίνεται Beef (κρέας του βοδιού) πολύ ευγενής Γάλλος, όταν φτάνει εμπρός στα σεβαστά σαγόνια που πρόκειται να τον καταναλώσουν. Ο κύριος Calf (μοσχάρι) γίνεται κύριος Βοδινός κατά τον ίδιο τρόπο. Είναι Σάξονας όταν απαιτεί φροντίδα και λαμβάνει νορμανδικό όνομα όταν γίνεται αντικείμενο απόλαυσης…

*Στοιχεία από το εξαιρετικό βιβλίο της Henriette Walter “Η Περιπέτεια των Γλωσσών της Δύσης”, εκδόσεις Ενάλιος.