Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1879 στο χωριό Ανενκουίλκο της πολιτείας Μορέλος του Μεξικού. Γόνος ευκατάστατου κτηνοτρόφου, έμεινε ορφανός στα 16 του χρόνια και εργάστηκε ως εκπαιδευτής αλόγων. Σε ηλικία 18 ετών φυλακίστηκε για μικρό διάστημα στην προσπάθειά του να υπερασπίσει τους φτωχούς χωρικούς της πατρίδας του.
Κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Μεξικού από τον δικτάτορα Πορφίριο Ντίας, ο Ζαπάτα ανέπτυξε δράση κατά του ημι-φεουδαρχικού, καπιταλιστικού συστήματος της χώρας, που ευνοούσε τους ιδιοκτήτες τεράστιων εκτάσεων γης, τις καλούμενες «ασιέντα» (hacienda), που ήταν ανάλογα με τα βαλκανικά τσιφλίκια.
Τον Νοέμβριο του 1910 η εξαθλίωση των αγροτών οδήγησε σε μια μεγάλη αγροτική εξέγερση στη χώρα, υπό τον Φρανσίσκο Μαδέρο, πολιτικό αντίπαλο του Πορφίριο Ντίας. Ο Ζαπάτα τάχθηκε στο πλευρό του, πήρε τα όπλα και με σύνθημα «γη κι ελευθερία» ηγήθηκε των επαναστατημένων αγροτών, καταλαμβάνοντας όλο και περισσότερα εδάφη.
Όταν αντιλήφθηκε ότι το αίτημα για μεταρρυθμίσεις είχε εγκαταλειφθεί από τον Μαδέρο, συνέταξε το δικό του αγροτικό πρόγραμμα, γνωστό ως Σχέδιο Αγιάλα, με τη βοήθεια του αναρχικού δασκάλου Οτίλιο Μοντάνιο Σάντσες (σ.σ. στα τέλη του 19ου αι. είχαμε επίσης μία αγροτική επανάσταση στο Μεξικό με ηγέτη τον Έλληνα αναρχικό Πλωτίνο Ροδοκανάκη και το νεαρό μαθητή του με καταγωγή από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες, Φρανσίσκο Ζαλακόστα, που εκτελέστηκε). Με το σχέδιο Αγιάλα ο Ζαπάτα απαιτούσε την απαλλοτρίωση της γης απ’ όλους τους ξένους και του 1/3 των εδαφών των φεουδαρχών, καθώς και την επιστροφή των εδαφών που είχαν κατασχεθεί. Σύμφωνα με το Σχέδιο Αγιάλα, όλες οι κατασχεθείσες εκτάσεις θα αποτελούσαν κοινοκτημοσύνη των ινδιάνικων κοινοτήτων.
Στο πλευρό του συγκεντρώνονταν όλο και περισσότεροι αγρότες, ενώ τις απόψεις του ενστερνίστηκαν και πολλοί διανοούμενοι, οι οποίοι συνέδεσαν τις θεωρίες του με αυτές του Καρλ Μαρξ. Μετά την καταστολή της εξέγερσης του Μαδέρο, το Φεβρουάριο του 1913, ο Ζαπάτα ένωσε τις δυνάμεις του με αυτές του Πάντσο Βίγια (ή Βίλα) στο βορρά και του Πασκουάλ Ορόσκο με τους οποίους συνέχισε τον αγώνα ακόμα κι όταν έπεσε η δικτατορία του Ντίας. Με τον Βίλα κατέλαβαν τρεις φορές την πόλη του Μεξικό, αλλά αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.
Από τους εχθρούς του χαρακτηρίστηκε ως ακραίος μηδενιστής με μοναδικό σκοπό της δράσης του τη ληστεία. Αλλά αυτή είναι η εκδοχή των τσιφλικούχων για τους ονομαζόμενους «κοινωνικούς ληστές». Σύμφωνα με τον Έρικ Χομπσμπάουμ «Το βασικό σημείο, όσον αφορά τους κοινωνικούς ληστές, είναι το γεγονός ότι πρόκειται για παράνομους αγρότες, που θεωρούνται εγκληματίες από τον άρχοντα και την κρατική εξουσία, αλλά παραμένουν εντός της αγροτικής κοινότητας, θεωρούμενοι από τον κόσμο τους ήρωες, αγωνιστές, εκδικητές, μαχητές της δικαιοσύνης, ακόμη και αρχηγοί απελευθερωτικών κινημάτων…». Οι ληστές μοιράζονται τις αξίες και τις επιδιώξεις του αγροτικού κόσμου και ως παράνομοι και στασιαστές είναι ευαίσθητοι στα επαναστατικά κινήματα. Ο μεγάλος Πάντσο Βίλα ήταν ληστής. Οι κοζάκοι το ίδιο. Οι Χαϊντούκ στη Βουλγαρία ήταν αρχικά ληστές και μετά επαναστάτες ληστές. Ο Πίκαρο, ο Ισπανός μεγάλος ήρωας των πληβείων είναι ριψοκίνδυνος, περιπετειώδης, αρνείται την έννοια της περιουσίας και σκοτώνει νεόπλουτους Ισπανούς αποικιοκράτες. Οι ληστές εν προκειμένω δεν είναι κάποιοι παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου, αλλά οι εκπρόσωποι της «πρωτόγονης επανάστασης» των «κάτω», οι εκφραστές των αξιών των αγροτοποιμενικών κοινοτήτων, που πένονται και καταδυναστεύονται από το κράτος-χωροφύλακα, αλλά και από το παρα-κράτος των τσιφλικούχων και των υβριδικών αστών.
Στις 10 Απριλίου του 1919 ο Εμιλιάνο Ζαπάτα (ή Σαπάτα) έπεσε θύμα ενέδρας και εκτελέστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις του Μεξικού, κατά τη συνάντησή του με έναν στρατηγό που υποτίθεται ότι ήθελε να προσχωρήσει στην επανάσταση.
