Νέα ιδεολογικά συνθήματα

Εδώ και πάνω από μια δεκαετία, σε διάφορους τόνους, διακηρύσσουμε το θάνατο των ιδεολογιών∙ και όπως έχω πει πολλές φορές, ο θάνατος των ιδεολογιών είναι ένα ιδεολογικό σύνθημα από τα πιο κοινότοπα και άθλια (αν και σ’ αυτό μπορούμε να βρούμε και έναν κάποιο πυρήνα αλήθειας). Όπως η φιλοσοφία, οι ιδεολογίες δεν πεθαίνουν: όπως ο θάνατος της φιλοσοφίας είναι μια φιλοσοφική διαπίστωση, έτσι και ο θάνατος των ιδεολογιών είναι μια ιδεολογία. Τα παλιά ιδεολογικά συνθήματα αντικαταστάθηκαν από άλλα, και όχι υποχρεωτικά καλύτερα.

Τα πιο συνηθισμένα ιδεολογικά συνθήματα σήμερα είναι ο εκσυγχρονισμός, η «αριστεία», η παν-επιστημονικότητα. Το σύνθημα του εκσυγχρονισμού, στενά συνδεδεμένο με το άλλο, συχνά εκφράζει μια φοβερή ανατροπή: εκσυγχρονισμός σημαίνει επιστροφή στον καθαρό φιλελευθερισμό, πισωγύρισμα ενός αιώνα, δηλαδή στην εποχή όπου ο εργαζόμενος ήταν πάντα «υπό τας διαταγάς», χωρίς καμιά ασφάλεια, και το αφεντικό ήταν τα πάντα.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι επίτιμος καθηγητής του ΑΠΘ