Κρίσιμες εκλογές στην Τουρκία

Σχεδόν εξήντα εκατομμύρια Τούρκοι ψηφοφόροι καλούνται να ψηφίσουν στις 14 Μαΐου για να εκλέξουν τους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους τους και να επιλέξουν τον πρόεδρό τους. Τρεις μήνες μετά τον καταστροφικό διπλό σεισμό και σε ένα πολιτικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από αυξημένη τοξικότητα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλείται να αντιμετωπίσει τον υποψήφιο μιας ετερογενούς πλην ενωμένης αντιπολίτευσης. 

Ποτέ εδώ και είκοσι χρόνια στην Τουρκία η αντίθεση στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ήταν τόσο ισχυρή, απειλώντας τον με ήττα. Υποψήφιος για τρίτη διαδοχική θητεία, ο Ερντογάν φαίνεται να αντιμετωπίζει δυσκολίες για αρκετούς μήνες ακόμα κι αν η διαφορά με τον αντίπαλό του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, μειώνεται σύμφωνα με ορισμένες δημοσκοπήσεις. 

Η κακή οικονομική κατάσταση από το 2021, η ακρίβεια και κυρίως το σοκ του διπλού σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου με τουλάχιστον πενήντα χιλιάδες νεκρούς, τα σαθρά κτήρια απόρροια της κυβερνητικής διαφθοράς καθώς και η αποτυχημένη διαχείρισης της βοήθειας είναι οι αιτίες της δυσαρέσκειας των πολιτών.

Ο Κιλιτσντάρογλου

Ο 74χρονος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ένας ήρεμος οικονομολόγος με το προφίλ του κλασσικού δημοσίου υπαλλήλου, είναι ο αντίπαλος του Ερντογάν.

 Γεννημένος στην περιοχή του Dersim, ο Κιλιντζάρογλου ανήκει στην κοινότητα των Αλεβιτών, που προέρχεται από το σιιτικό Ισλάμ, αντίθετα με τον Ερντογάν, που είναι παραδοσιακός Σουνίτης.

Ο Κιλιτσντάρογλου έγινε γνωστός καταγγέλλοντας πολλές υποθέσεις διαφθοράς στις οποίες εμπλέκονται άτομα που βρίσκονται κοντά στον Ερντογάν. Το 2017, στα 69 του, τέθηκε επικεφαλής μιας πορείας για τη δικαιοσύνη που έγινε από την Άγκυρα μέχρι την Κωνσταντινούπολη, σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στις μαζικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποιήθηκαν από την κυβέρνηση μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. 

«Θα καταφέρει η τουρκική αντιπολίτευση να τερματίσει την εξουσία του Ερντογάν στις εκλογές;» είναι το μεγάλο ερώτημα. Μετά τη διφορούμενη θέση του Ερντογάν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, μια αλλαγή εξουσίας θα μπορούσε να είναι θετική για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, γράφει η εφημερίδα Politico. Η Ρωσία, με την οποία η Άγκυρα διατηρεί στενούς δεσμούς μετά την εισβολή στην Ουκρανία, έχει επίσης πολλά να χάσει. Η Μόσχα έχει κατηγορηθεί για παρέμβαση από τον αντίπαλο του Ερντογάν, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ενώ ο Ερντογάν κατηγορεί για τον ίδιο λόγο τις ΗΠΑ. Στα τέλη Απριλίου, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού είπε για τις εκλογές: «Η 14η Μαΐου 2023 είναι μια απόπειρα πολιτικού πραξικοπήματος από τη Δύση». Η δήλωση αυτή δείχνει πως θα αντιμετωπίσει την ήττα του ο Ερντογάν, πολύ περισσότερο όταν γνωρίζει ότι «θα πρέπει να αντιμετωπίσει το Ανώτατο Δικαστήριο για προδοσία και υπεξαίρεση», σημειώνει ο Bayram Balci, ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Ερευνών (CERI).

Ο Ερντογάν

Αρκετοί άλλοι ηγέτες αυταρχικών καθεστώτων («αυτοκράτες»), σημειώνει η The Independent, έχουν επίσης εργαστεί σκληρά για να στηρίξουν τον απερχόμενο πρόεδρο: αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, του ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, που «έχει καταθέσει 5 δισεκατομμύρια δολάρια [4,7 δισεκατομμύρια ευρώ] στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας να σταθεροποιήσει το νόμισμα της χώρας» στις 6 Μαρτίου, την ίδια ημέρα που η τουρκική αντιπολίτευση επισημοποίησε το όνομα του υποψηφίου της. Επίσης, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν εμπορική συμφωνία πενταετούς διάρκειας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την Τουρκία στις 3 Μαρτίου. Όλα αυτά συνηγορούν στο να θεωρούν το αποτέλεσμα των εκλογών κρίσιμο για την παγκόσμια γεωπολιτική. 

Οι δυτικοί επέκριναν την επιθετική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν στον Καύκασο και στην Λιβύη, όπως και τους βομβαρδισμούς στη βόρεια Συρία κατά των Κούρδων αυτονομιστών. Όμως η πολιτική αυτή του Ερντογάν είχε τη συναίνεση της αντιπολίτευσης, με την εξαίρεση του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών ( HDP). Επίσης συναινετική ήταν η απόφαση να σταλούν πίσω στη Συρία χιλιάδες πρόσφυγες. Συνεπώς, το να επικρίνουν οι δυτικοί μόνο τον Ερντογάν και όχι και την αντιπολίτευση μοιάζει εκ πρώτης όψεως παράδοξο. Όμως οι σεισμοί σήμαναν μια ριζική αλλαγή πλεύσης από τον Κιλιτσντάρογλου που κατήγγειλε την «ανικανότητα» των αρχών να διαχειριστούν την κατάσταση, ενώ χαρακτήρισε τον Ερντογάν ως τον κατ’ εξοχήν υπεύθυνο της κατάστασης. 

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης εγκατέλειψε τον «κανόνα της εθνικής ενότητας» που είχε συστηματικά υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια τόσο στην εξωτερική πολιτική και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε ξένες χώρες, όσο και για το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 καθώς και για τις διώξεις εναντίον των βουλευτών του HDP, όπως ο Σ. Ντεμιρτάς, πρώην συμπρόεδρος του HDP, που είναι περισσότερο από πέντε χρόνια στη φυλακή.

Ο Ντεμιρτάς κατηγόρησε κι αυτός για την τραγωδία των σεισμών τον Τούρκο πρόεδρο και τάχθηκε υπέρ της εκλογής του Κιλιτντζάρογλου. Πολλοί πιστεύουν ότι εάν η κουρδική βάση του HDP ακολουθήσει τον Ντεμιρτάς, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει την εκλογική ήττα του Ερντογάν.

Η κατάρρευση του αφηγήματος Ερντογάν

Η προσφυγή του Ερντογάν στη διεθνή βοήθεια για την αντιμετώπιση των συνεπειών των σεισμών επέφερε την κατάρρευση του αφηγήματος του ίδιου για μια Τουρκία που είναι μέγιστος διεθνής παράγοντας, που εκτοπίζει τη Γαλλία από την Αφρική και παίζει το ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ Δύσης και Ρωσίας για την Ουκρανία σημειώνει ο Gilles Doronsoro, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris-I.

Σύμφωνα με τον Τούρκο συγγραφέα Ορχάν Παμούκ, «ο Ερντογάν έχει καταστρέψει τα πάντα τα τελευταία τέσσερα ή πέντε χρόνια» (Le Monde).  

Πάντως, η Τουρκία επανήλθε μετά τους σεισμούς στα προβλήματά της, με τον πληθωρισμό εκτός ελέγχου, με το αναποτελεσματικό κράτος και με τη διαπλοκή της εξουσίας με τους εργολάβους κατασκευών. Πλέον, ο Ερντογάν και ο σύμμαχός του, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) [ακροδεξιά] αδυνατούν να επωφεληθούν από την εθνικιστική ρητορική, γι’ αυτό την εγκαταλείπουν. Ο Ερντογάν υιοθέτησε τώρα την ρητορική των παροχών.  

Εκλογική νοθεία

Πολλοί θεωρούν ότι ο Ερντογάν θα ενεργοποιήσει έναν μηχανισμός εκλογικής νοθείας. Έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή έναν εκλογικό μηχανισμό ικανό να τον ευνοήσει. Ο καθηγητής Cengiz Aktar επικαλείται τον διορισμό έντεκα καθεστωτικών δικαστών στο Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK). Για την καταμέτρηση των ψήφων, συνεχίζει ο Cengiz Aktar, «το Εκλογικό Συμβούλιο ένωσε τις δυνάμεις του με μια εταιρεία που ανήκει στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, ειδικευμένη στην άμυνα και το λογισμικό, τη Havelsan  και (ότι) δεν θα υπάρχει δυνατότητα προσφυγής κατά των αποφάσεων του Συμβουλίου».

Το αδιάβλητο των εκλογών, λοιπόν, τίθεται εν αμφιβόλω, ενώ και η παράδοση της εξουσίας από τον Ερντογάν δεν θεωρείται δεδομένη…

*Φωτογραφία: Εμείς δεν ξεχνάμε τα θύματα της δικτατορίας του Ερντογάν