Κορνήλιος Καστοριάδης: Η Πολιτική, ο Πολιτισμός και η μικροφυσική της υπακοής

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης μιλούσε για τη ΔΙΑΥΓΑΣΗ, τη διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι προσπαθούν να σκεφτούν αυτό που κάνουν, και να γνωρίζουν αυτό που σκέφτονται. Αυτό το σκεπτόμενο πράττειν είναι κατ’ εξοχήν η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ.   

 Αλλά η ΠΟΛΙΤΙΚΗ «δεν έπαψε να είναι χειραγώγηση που αυτοκαταγγέλλεται η ίδια, αφού παραμένει η επιδίωξη από ιδιαίτερα κοινωνικά στρώματα των ιδιαίτερών τους στόχων κάτω από τη μάσκα του γενικού συμφέροντος και με τη χρήση ενός καθολικής φύσεως οργάνου, του κράτους».

Η πολιτική θα μπορούσε «να είναι κάτι άλλο και κάτι περισσότερο από πολιτική, και όχι τεχνική, χειραγώγηση, χρησιμοποίηση της εξουσίας για ιδιαίτερους σκοπούς, κι αυτό στο μέτρο που θα γινόταν η συνειδητή έκφραση των προσδοκιών και των συμφερόντων της μεγάλης πλειονότητας των ανθρώπων». Αυτό μπορεί να γίνει όταν η πάλη τής υπό εκμετάλλευση τάξης δεν θα είναι η άμυνα των δικών της μόνο συμφερόντων αλλά θα σκόπευε στην κατάργηση κάθε εκμετάλλευσης(μέσω της δικής της απελευθέρωσης).

Κάθε πολιτισμός θεσπίζει τις δικές του αξίες και εκπαιδεύει τα άτομα σε συνάρτηση με αυτές. Το μέγιστο της κατανάλωσης, της δύναμης, της αγιότητας, δεν είναι στόχοι έμφυτοι στο παιδί. Ο πολιτισμός μέσα στον οποίο θα μεγαλώσει είναι εκείνος που θα του μάθει ότι τα έχει «ΑΝΑΓΚΗ». Η ιδέα ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στη συσσώρευση πλούτου θα ήταν τρέλα για τους Ινδιάνους Κουακιούτλ, οι οποίο συγκεντρώνουν τα πλούτη για να μπορέσουν να τα καταστρέψουν. Η ιδέα να επιδιώξουν την εξουσία και την αρχή θα ήταν τρέλα για τους Ινδιάνους Ζούνι, οι οποίοι για να κάνουν κάποιον αρχηγό της φυλής, πρέπει να τον δέρνουν μέχρι να δεχθεί. Γι’ αυτό ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια που συναντά η διείσδυση του καπιταλισμού είναι η απουσία οικονομικών κινήτρων και καπιταλιστικής νοοτροπίας στις «καθυστερημένες χώρες»(ισλάμ).

Η αποικιοκρατία πρέπει πρώτα να καταστρέψει τις αξίες, τις σημασίες του πολιτισμού και της ζωής των ιθαγενών για να επιβάλει στη συνέχεια την ιδεολογία της εκμετάλλευσης και τη «μικροφυσική» της υπακοής. 

Πάνω απ' όλα, ο Πολιτισμός στηρίζεται στη ΔΙΑΦΟΡΑ και την ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ,  τόνιζε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Συνεπώς η αποδοχή και η δεξίωση του Άλλου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του πολιτισμού.