Ιδεαλιστικοί χλευασμοί

Θυμάμαι, από την εποχή των νεανικών μου χρόνων, ορισμένους ιδεαλιστικούς χλευασμούς ενάντια στους μαρξιστές: η ταξική πάλη είναι μια απλή επινόηση για τον απλό λόγο ότι οι τάξεις δεν υπάρχουν: πραγματικά είναι τα άτομα και όχι οι τάξεις. Συνεχίζοντας τη σκέψη μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πραγματικά δεν είναι ούτε τα άτομα, γιατί πραγματικές είναι μόνο οι αισθήσεις που προσαρτώνται στην ατομική συνείδηση∙ σήμερα όμως δεν αξίζει τον κόπο να εμπλακούμε σε θεωρήσεις αυτού του τύπου: από προλεταριάτο, εργατική τάξη, μεσαία τάξη, αστική τάξη, μεγαλοαστική τάξη, είναι γεμάτα τα βιβλία και οι εφημερίδες κάθε πολιτικού προσανατολισμού, αν και, φυσικά, δεν παραδέχονται όλοι ότι γι’ αυτό η ταξική πάλη είναι μια αναγκαιότητα ή ένα απόλυτο καλό. Παρόλα αυτά, αυτός ο ιδεαλισμός άφησε πίσω του κάποια κληρονομιά: για παράδειγμα, μια κάποια «ηράκλεια» θέση που είναι δυνατόν να ανιχνεύσουμε και σε τίμιους διανοούμενους της αριστεράς. Συχνά συμβαίνει, για παράδειγμα, αν προσπαθήσετε να εξηγήσετε σε κάποιον διανοούμενο της αριστεράς ότι η αντιφασιστική πάλη δεν αρκεί για να ξεριζώσει τον φασισμό αν δεν συνοδεύεται από την αντικαπιταλιστική πάλη, θα σας απαντήσει: «Μα τι είναι τελικά αυτός ο καπιταλισμός; Χθες ήταν ένα πράγμα, σήμερα είναι κάτι άλλο, αύριο θα είναι πάλι κάτι άλλο. Ποιον καπιταλισμό πρέπει να πολεμήσουμε; Είναι χρήσιμο να πολεμήσουμε κάθε μορφή καπιταλισμού;» Σε αμφιβολίες αυτού του τύπου υπάρχει πράγματι η αλήθεια ότι, δυστυχώς, ο καπιταλισμός ξέρει να μεταμορφώνεται και να εφευρίσκει πάντα νέα όπλα και στρατηγικές και ότι αυτή η ικανότητά του κάνει την αστική τάξη μια τάξη που δύσκολα πεθαίνει. Μόνο που ο τίμιος διανοούμενος, περνώντας από αμφιβολία σε αμφιβολία, αγκυροβολεί στην παρηγορητική αλήθεια ότι ο καπιταλισμός ως σύστημα εκμετάλλευσης ή δεν υπάρχει πια ή καταλήγει στο να αυτοκαταστρέφεται, ότι τα κέρδη του καπιταλίστα είναι προϊόν τίμιας δουλειάς και το πολύ πρέπει να εκλείψουν ορισμένα παρασιτικά κέρδη, και ότι οι εργασιακές σχέσεις δεν έχουν σχέση με τη συνθήκη του εκμεταλλευόμενου και ότι η ταυτοποίηση είναι αποτέλεσμα σχηματικής και αρχαϊκής μαζοχιστικής ή ιδεολογικής ψευδαίσθησης. Έτσι, ο σύγχρονος ηράκλειος τρόπος σκέψης κατατροπώνει την σύγκρουση και ανακαλύπτει την κοινωνική οικουμενική συναίνεση.  

 *Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ