Η φτώχεια των βασικών ενστίκτων

Ο άνθρωπος όταν γεννιέται έχει στο Είναι του καταγεγραμμένες χιλιάδες πληροφορίες, ένστικτα και τάσεις, εν υπνώσει. Μεταξύ αυτών, υπάρχουν τέσσερα βασικά ένστικτα τα οποία είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό ενεργοποιημένα: Είναι τα τέσσερα F, Food (Τροφή), Fight (Μάχη), Flight (Φυγή), Fuck (Σεξ). Σε απλά ελληνικά και με την ίδια σειρά, σημαίνει, “Θέλω να επιζήσω, αποσπώντας από τον άλλο ό,τι μπορώ, αποφεύγοντας να μου κάνει αυτός κακό και διασπείροντας με κάθε τρόπο, τα δικά μου γονίδια στην παγκόσμια γονιδιακή δεξαμενή”. Ο άνθρωπος γεννιέται επίσης με ψυχικούς πόρους ή εάν θέλετε, με κανάλια επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Μέσω των καναλιών αυτών θα διοχετευθεί α) λίπασμα (ζιζανιοκτόνο) για την αφύπνιση(νάρκωση) του φωτεινού νου του παιδιού και τον πολιτισμένο(πρωτόγονο) χειρισμό των τεσσάρων βασικών ενστίκτων και β) ζιζανιοκτόνο (λίπασμα) για τη ματαίωση(την τελεσφόρηση) των σχεδίων του σκοτεινού νου.

Εγκέφαλος, DNA, αισθήματα, συναίσθηση, εύρος ψυχικών πόρων, περιβάλλον, εμπλέκονται σε μια πολύπλοκη βιοχημική-κοινωνική εξίσωση με έναν βασικό καταλύτη ο οποίος και καθορίζει την ταχύτητα αλληλεπίδρασης του Εγώ με το Περιβάλλον, την ποσότητα και ποιότητα των ανταλλασσομένων μηνυμάτων και σε τελική ανάλυση το Μέλλον του νέου ανθρώπου. Ο καταλύτης αυτός λέγεται ‘Κοινωνία’ και είναι εξαιρετικά ισχυρός, αποφασιστικός και καθοριστικός τα πρώτα χρόνια της ζωής του, όπου λειτουργεί κυρίως υπό την μορφή της Οικογένειας και κατά δεύτερο λόγο ως Σχολείο, Περίγυρος, Γειτονιά, Κράτος.

Όπως τα χρόνια περνούν και τα παιδιά μεγαλώνουν η ποσότητα, η ποιότητα και η εμβέλεια λήψης και αποστολής μηνυμάτων, διαφέρει σημαντικά από παιδί σε παιδί.

Στην μία άκρη του φάσματος, τα παιδιά εκεί, εκτός από γάλα, σπορτέξ παπούτσια και tablets, παίρνουν από τους γονείς τους και βιβλία, θέατρο, κοινωνικά μηνύματα και κριτήρια. Θρέφουν τους ψυχικούς πόρους τους και τους διευρύνουν, αφουγκραζόμενοι τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, το επίπεδο υγείας στην άλλη άκρη του κόσμου στην Κούβα, την πείνα στο Νότιο Σουδάν, τα νήματα που κινούν τον DonaldTrump, το Νόμπελ Ειρήνης της μικρή Malala από το Πακιστάν, τα Μνημόνια στην χώρα μας, τον αρραβώνα των εφοπλιστών με τους χρυσαυγίτες, τις αιτίες της πείνας και της προσφυγιάς, την συντροφικότητα, ψάχνουν το alter ego τους για κοινή πορεία και όχι κοινά συμφέροντα και ονειρεύονται να δικάσουν τους κακούς όλου του κόσμου, να γιατρέψουν τα θύματά τους ή να ξανακτίσουν τα σπίτια τους. Εξελίσσονται σε πραγματικά ελεύθερους και ώριμους πολίτες, καθώς “Ελευθερία είναι η Γνώση της Αναγκαιότητας”.

Στην άλλη άκρη του φάσματος τα παιδιά εκεί, έχουν ψυχική εμβέλεια έως λίγα μέτρα. Οι πόροι αφού δεν δυναμώνουν πρώτα απ’ όλα στο σπίτι, παραμένουν εμβρυικοί αποτυπώνοντας στην συνείδηση την κοινωνία ως ζούγκλα, μέσα από τα παραμορφωτικά γυαλιά των τεσσάρων βασικών ενστίκτων. Εάν στο σπίτι το μόνο χαρτί που υπάρχει είναι το χαρτί της τουαλέτας και τα αναπόφευκτα σχολικά βιβλία, η δε βιβλιοθήκη είναι στην ουσία σκρίνιο με κρυστάλλινα ποτήρια, το παιδί δεν θα διαβάσει ποτέ λογοτεχνία ή εφημερίδα, δεν θα εκφράσει ποτέ τις δικές του σκέψεις με μελάνι. Εάν το μόνο μάτι στην κοινωνία είναι η τηλεόραση και δη η ιδιωτική, το παιδί θα δει τους φασίστες σαν φιλαράκια της διπλανής πόρτας, τους εργάτες σαν αυτόματα δίποδα, το survivor ως ταξική πάλη, την βία τόσο φυσική όσο η αναπνοή του και την κοινωνία ως MONOPOLY. Αναζητώντας ενστικτωδώς την ικανοποίηση κυρίως των βασικών εγωιστικών αναγκών του, είναι λογικό στον “τοίχο” του να έχει μόνο τούρτες με κερασάκια, γενέθλια, πάρτυ και εκδρομές. Όταν καμμιά φορά παρεισφρήσει κάποιος διαδικτυακός φίλος που θα παραθέσει ειδήσεις όπως, τις λιποθυμίες στα σχολεία από την πείνα, την καλπάζουσα ανεργία ή τα μαχαιρώματα των ναζί, τις προσπερνά εντελώς μηχανικά (οι ψυχικοί πόροι κλείνουν για μερικά δευτερόλεπτα) και κάνει like στο καινούργιο σκισμένο παντελόνι της Μπουμπούς.

Ακόμη και εκείνα τα παιδιά, που λόγω οικονομικής ευμάρειας των γονέων, αποκτούν πτυχία, γνωρίζουν ξένους τόπους και δοκιμάζουν γεύσεις από την Τέχνη, η εμβέλεια της κοινωνικοποίησής τους είναι κουτσουρεμένη. Η αγωνία για την πόλη τους την Αθήνα, θα τους κάνει το πολύ–πολύ Atenistas, ντύνοντας με μάλλινα πουλόβερ …τα παγκάκια χωρίς να βλέπουν τους άστεγους που κάθονται πάνω σε αυτά. Θα δώσουν τον οβολό τους στο “Όλοι μαζί μπορούμε” του Σκάι, αλλά δεν θα τους περάσει κ’ αν από το μυαλό, ποιά είναι η ρίζα του κακού και πως καταργείται οριστικά η ελεημοσύνη. Τα αρσενικά, θα απολαύσουν την γυναίκα τους ως μάνα των παιδιών τους, μαγείρισσα, επιπλέον μισθό και μηχανή του sex αλλά όχι ως σύντροφο.

Οι άνθρωποι αυτοί, όχι απαραίτητα κακοί, κινούνται ενστικτωδώς στα απλά, καθημερινά πράγματα, παίζουν, χορεύουν και τραγουδούν, κάνουν παρέα κυρίως μεταξύ τους, παντρεύονται, γεννούν, κοινωνούν, ψαρεύουν και πεθαίνουν. Τρέμουν τις ασθένειες, την μη-επανεκλογή του αγαπημένου τους βουλευτή, τις κοινωνικές αλλαγές και τον πόλεμο. Αρκούνται σε αυτά που τους παρέχει η Φύση (και ας την λένε Κοινωνία) και δεν έχουν κανένα όνειρο. Επίσης δεν ανακατεύονται. Δεν έμαθαν να ανακατεύονται.

Διαλέξετε ζωή για τα παιδιά σας. Πλούσια ή κενή; Γεμίστε την ψυχή τους με ορθάνοικτα παράθυρα, πόρους και κανάλια να μπαίνει ο πολιτισμός, η γνώση και ολάκερη η ανθρωπότητα. Ό,τι ρουφάει θα μεταβολίζεται ψυχικά και βιοχημικά, θα το εκμεταλλεύεται στο έπακρον. Σίγουρα μια ορθάνοικτη ψυχή πληρώνει κόστος. Μαζί με την μαγεία της ζωής, θα μεταβολίζεται και ο πόνος, η φτώχεια και η εκμετάλλευση του Άλλου. Δεν θα μπορεί να πει ποτέ “είμαι πολύ ευτυχισμένος” καθώς ο Άλλος είναι κομμάτι του εαυτού του και αυτό το κομμάτι του δεν είναι ευτυχισμένο. Και όμως, αυτό το κόστος είναι ευλογημένο. Ο αγώνας για τον Άλλο είναι από μόνος του ψυχική ανάταση και πλούτος, τροφοδοτώντας με ποιότητα τον υπόλοιπο ‘εαυτό’, τον προσωπικό.

Φαντάζεστε από την άλλη πλευρά την κενότητα; Οι κλειστοί πόροι βοηθούν να αποφύγεις το κοινωνικό κρυολόγημα. Πεινάει ο Άλλος; Τι σχέση έχει με το δικό μου στομάχι; Έτσι σκέφτεται και η Φρίντα μου η αγαπημένη μου σκυλίτσα. Όταν ορμά στη λιχουδιά της, δεν την απασχολεί ο πόλεμος, η πείνα, η ηρωίνη ή το 4ο Μνημόνιο. Αντικειμενικά, ευρίσκεται σε καλύτερη θέση από εμάς, γλυτώνοντας αυτόν τον πόνο. Παραδόξως(;) όμως, ενώ πολλοί άνθρωποι διάγουν ασυνείδητα απαράλλακτα όμοιο βίο με αυτόν της Φρίντας, κανείς από εμάς αλλά και από αυτούς δεν θα ήθελε συνειδητά να είναι η Φρίντα. 

*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.