Ανεπιθύμητοι Σύριοι πρόσφυγες στην Τουρκία

Καλοδεχούμενοι στην Τουρκία στις αρχές του εμφυλίου πολέμου στην χώρα τους, 3,5 εκατομμύρια (!) Σύριοι πρόσφυγες θεωρούνται πλέον ανεπιθύμητοι από την Τουρκική κυβέρνηση αλλά και από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Μεταξύ των “ανεπιθύμητων”, 450 χιλιάδες παιδιά τα οποία γεννήθηκαν επί τουρκικού εδάφους και συνολικά 700 χιλιάδες μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η απάντηση για αυτήν την μεταστροφή της κοινής γνώμης και των κρατούντων ευρίσκεται εν μέρει στην αδυναμία να τιθασευτεί ο Covid-19 από την κυβέρνηση, αλλά και στις ψηφοσυλλεκτικές κρυφές σκέψεις του κ. Ερντογάν.

Σύμφωνα με το “German Institute for International and Security Affairs”, το 60% των Τούρκων πολιτών θεωρεί ότι η χώρα τους έκανε το καλύτερο δυνατό για τους πρόσφυγες και η μουσουλμανική αλληλεγγύη λειτούργησε πολύ ικανοποιητικά. Ταυτόχρονα, 7 στους 10 πολίτες, θεωρούν ότι η παραμονή των προσφύγων στην χώρα αλλοιώνει το κοινωνικό και πολιτιστικό προφίλ της Τουρκίας και επιβαρύνει υπέρμετρα το σύστημα υγείας (κάτι μας θυμίζει αυτό…).

Σύμφωνα με την εφημερίδα Hurriyet, “Όσο πιστεύαμε, για μια ολόκληρη 5ετία, ότι οι πρόσφυγες είχαν έρθει για να φύγουν, τα πράγματα πήγαιναν καλά και η συγκατοίκηση επίσης. Όταν συνειδητοποιήσαμε ότι ήρθαν για να μείνουν, τα πράγματα στράβωσαν και άρχισαν τότε οι εντάσεις”.

Εμβληματική πόλη φιλοξενίας των Σύριων στην Τουρκία είναι “η παγκόσμια πρωτεύουσα του μπακλαβά” η Gaziantep, 100 χιλιόμετρα μόλις από την μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι. Στην Gaziantep των 2 εκατομμυρίων κατοίκων προστέθηκαν σχεδόν 500 χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες, (κυρίως σουνίτες, ο Πρόεδρος Bachar Al-Assad είναι Αλεβίτης, συγγενικός μουσουλμανικός κλάδος με τους Σιίτες). Οι πλούσιοι Σύριοι έχουν εγκατασταθεί στα ακριβά προάστια, μεγάλος αριθμός στην πόλη και οι πιο φτωχοί σε 3 καταυλισμούς περιφερικά του αστικού ιστού. Μαζί με αυτούς εγκαταστάθηκε στην Gaziantep και όλη η ηγεσία των πολιτικών αντιπάλων του Προέδρου Assad. Μεταξύ αυτών και μέλη των ‘Αδελφών Μουσουλμάνων’ οργάνωση υποστηριζόμενη από την Τουρκία.

Σε παντουρκικό επίπεδο, διοικητικά οι Σύριοι πρόσφυγες χωρίζονται σε 4 κατηγορίες: σε 100 χιλιάδες έχει χορηγηθεί η τουρκική υπηκοότητα, σε 118 χιλιάδες κάρτα παραμονής (με δικαίωμα εργασίας, ιδιοκτησίας, τραπεζικού λογαριασμού, κ.α.), σε 3,5 εκατομμύρια “κάρτα προσωρινής προστασίας” (δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αλλά απαγόρευση μετακίνησης εκτός της περιοχής διαμονής, χωρίς τραπεζικό λογαριασμό και δικαίωμα οδήγησης, μεγάλη δυσκολία εύρεσης εργασίας “χωρίς χαρτιά”) και 200 χιλιάδες ευρίσκονται παράνομα στην χώρα με κανένα προφανώς διοικητικό status.

Ο τεράστιος αριθμός προσφύγων δεν είναι η μοναδική αιτία πρόκλησης εντάσεων από τους ντόπιους. Η ιδιαίτερη δομή της τουρκικής οικονομίας (35% στηρίζεται στην μαύρη εργασία) ευνοεί την ‘πρόσληψη’ Σύριων χωρίς άδεια εργασίας, οι οποίοι πληρώνονται λιγότερο από τους Τούρκους  και δουλεύουν περισσότερες (απλήρωτες) ώρες. Ο χαρακτηρισμός “κλέφτες εργασίας” κόλλησε σαν ρετσινιά στους εργαζομένους Σύριους και κάθε βοήθεια από την Ευρώπη και το Τουρκικό Κράτος προς αυτούς, αντιμετωπίζεται πλέον με εχθρότητα και γκρίνια, από έναν πληθυσμό που υποφέρει έτσι κι’αλλοιώς από την οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα.

Για να πούμε και του στραβού το δίκιο, ο Ερντογάν και για τους δικούς του λόγους, ήδη από το 2011 ζητούσε επίμονα από την Διεθνή Κοινότητα να φροντίσει για την δημιουργία μίας “ζώνης ασφαλείας” στα σύνορα της Τουρκίας με την Συρία, ώστε να εγκατασταθούν εκεί οι πρόσφυγες, αλλά δεν εισακούστηκε. Το 2018 όμως, εν μέσω εκλογών και με την λαϊκή πίεση αυξημένη, δήλωσε ότι “προτεραιότητά μας αμέσως μετά τις εκλογές είναι η δημιουργία της αποστρατικοποιημένης περιοχής στην Βόρεια Συρία και η εγκατάσταση εκεί των προσφύγων”. Η κατάσταση διαιωνίστηκε όμως χωρίς απτές κινήσεις από μέρους του Ερντογάν, με κατάληξη η λαϊκή δυσαρέσκεια για την αργοπορία αυτή και η ξενοφοβία, σε συνδυασμό με την αυταρχικότητα και την οικονομική κρίση, να οδηγήσει το 2019 στην απώλεια από το AKP (το κόμμα του Ερντογάν) των Δήμων της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας.

Αποτέλεσμα; Κατακόρυφη αύξηση των αστυνομικών και διοικητικών ελέγχων των προσφύγων, πιέσεις κάθε είδους και αναγκαστική επαναπροώθηση στα σύνορα για 350 χιλιάδες από αυτούς (Ιανουάριος 2020). Ξυλοδαρμοί και καταστροφή καταστημάτων Σύρων προσφύγων ως εκδίκηση για τον θάνατο 33 τούρκων στρατιωτών (27 Φεβρουαρίου 2020) στην συριακή ζώνη του Islib. Εμπρηστικές δηλώσεις από τούρκους φασίστες εναντίον των προσφύγων, ιδίως από το  ακροδεξιό κόμμα MHP.

Καθώς όλα αυτά δεν καθησύχασαν την λαϊκή οργή, ο Ερντογάν αποφάσισε να παίξει το τελευταίο του χαρτί για να υποχρεώσει την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ να συναινέσουν για την δημιουργία της ζώνης ασφαλείας στην Βόρεια Συρία (την οποία του αρνείται κυρίως ο Βλαντιμίρ Πούτιν): την διοχέτευση εκατοντάδων προσφύγων (παρανόμων ή με ειλημμένη απόφαση επαναπροώθησης στις πατρίδες τους) στα σύνορα με την Ελλάδα. 20% εξ αυτών ήταν Σύριοι.

Η διπλή αυτή γλώσσα του Ερντογάν (καλωσόρισμα “στα αδέρφια μας από την Συρία” και “Θα τους στείλουμε πίσω άμεσα, σας το υπόσχομαι” προς τον λαό του, το μόνο που επέτυχε ήταν η αύξηση της οργής σε πλατιά λαϊκά στρώματα.

Στον φαύλο αυτό κύκλο ήρθε να προστεθεί και η πανδημία. Τα πρώτα κρούσματα Covid-19 κορύφωσαν την υποβόσκουσα ένταση. Παρ’ όλο το δικαίωμα στην δωρεάν περίθαλψη, στην πράξη, το 25% των προσφύγων στις πόλεις και το 50% στις  αγροτικές περιοχές δεν έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας (λόγω φόβου, έλλειψης νομιμοποιητικών εγγράφων, γλώσσας, γραφειοκρατίας, κ.α.).

“Όπου φτωχός και η μοίρα του” λέει η παροιμία.

Στα παραπάνω προβλήματα της υγειονομικής περίθαλψης έρχονται να προστεθούν και άλλα τόσα: 50% των προσφύγων επιζούν με εισοδήματα κάτω από το όριο φτώχειας, σε ανήλιαγα και υγρά υπόγεια, ο ένας πάνω στον άλλο. 20% δεν έχει άμεση πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Δυσχεραίνεται η ιατρική τους περίθαλψη καθώς α) υπάρχει το εμπόδιο της γλώσσας και η επίσκεψη επιμηκύνεται ενώ οι γιατροί πρέπει να καλύπτουν ορισμένο αριθμό ασθενών στο ωράριό τους και β) οι φαρμακοποιοί αποζημιώνονται μετά από πολλούς μήνες για τα φάρμακα τα οποία χορηγούν στους πρόσφυγες, δείχνοντας απροθυμία να τους τα χορηγούν.

Όλα τα παραπάνω συνιστούν τον ορισμό της ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας σε περίπτωση επιδείνωσης της πανδημίας.

 Βιβλιογραφία

A. Bonzon, “Ces indésirables refugiés syriens”, Le Monde Diplomatique, Mai 2020

H. Jaber, “Qui accueille vraiment les refugiés?”, Le Monde Diplomatique, Octobre 2015

A. Belkaid, “Ankara et Moscou, jeu de dupes, en Syrie”, Le Monde Diplomatique, Novembre 2015