Μια νεαρή Αρμένισα από την Τραπεζούντα, ένα λιμάνι στη Μαύρη Θάλασσα, ξεφεύγει από το πογκρόμ θανάτου των Τούρκων και ζει για δύο χρόνια κρυμένη. Από το 1916 μέχρι το 1918 καταγράφει σ’ ένα ημερολόγιο την προσπάθειά της να αποφύγει τους δολοφόνους και να επιβιώσει. Αυτό το πολύτιμο κείμενο θα δημοσιευθεί σήμερα με τον τίτλο: «Seule la terre viendra à notre secours. Journal d’une déportée du génocide arménien » (Μόνο η γη θα μας βοηθήσει. Ημερολόγιο μιας διασωθείσας από την γενοκτονία των Αρμενίων), Serpouhi Hovaghian, édité par Maximilien Girard et Raymond Kévorkian, BNF Editions, 144 p..
Η Serpouhi Hovaghian, αυτό είναι το όνομα της νεαρής Αρμένισας, έχασε τα πάντα στα 22 χρόνια της, κατά την φοβερή επιχείρηση γενοκτονίας εναντίον των Αρμενίων το 1915: ο σύζυγός της, Κάρντιγκ, πνίγηκε με άλλους Αρμένιους ηγέτες της πόλης, στα τέλη Ιουνίου. Η κόρη της Άντα, λίγων μηνών, από την οποία χωρίστηκε κατά τη σύλληψή της στις αρχές Ιουλίου, πέθανε από δηλητηρίαση λίγο μετά. Ο 4χρονος γιος της, ο Jiraïr, τον οποίο κράτησε μαζί της κατά τις πρώτες μέρες της απέλασής της και της αναγκαστικής πορείας εκτόπισης, δόθηκε σε μια Τουρκάλα αγρότισα στο πλάι του δρόμου. Μια σπαρακτική επιλογή που υπαγορεύθηκε από τη βεβαιότητα της οτι το παιδί θα πέθαινε, όπως εξάλλου συνέβη με το ένα εκατομμύριο Αρμενίων, θύματα των Νεότουρκων και των οπαδών τους.
Η συγγραφέας του ημερολογίου σώθηκε από έναν σπάνιο συνδυασμό περιστάσεων: τη διαφυγή της κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις μεγάλες πορείες, το καλοκαίρι του 1915, και την φιλοξενία της από χωρικούς, Στη συνέχεια, διάφοροι γνωστοί, όπως μια ελληνική οικογένεια την υποδέχτηκε και την έκρυψε για αρκετούς μήνες. Ύστερα, η ήττα των Οθωμανών το 1918, η οποία της επέτρεψε να βγει από την κρυψώνα και να βρει το γιο της, που εντοπίστηκε σε ένα ορφανοτροφείο στη Γεωργία, και με τον οποίο τελικά μετανάστευσε στη Γαλλία. Εκεί, η εγγονή της Anny Romand αποφάσισε να καταθέσει το χειρόγραφο ημερολόγιο στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, η οποία το δημοσιεύει σήμερα.
*Φωτογραφία ενός κοιμητήριου Αρμενίων σ’ ένα νησί της λίμνης Van, ανατολικά της Τουρκίας.
Πληροφορίες Le Monde
