Nasser Abu Srour: Είμαι η ελευθερία μου

Σε αυτό το βιβλίο, ο Παλαιστίνιος ακτιβιστής Nasser Abu Srour που καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη το 1993 αφηγείται τα τριάντα χρόνια κράτησης σε μία ισραηλινή φυλακή.

Στη σημερινή αραβική λογοτεχνία, γράφει η Le Monde,  τα γραπτά της φυλακής ("adab el-sojoun" ) αποτελούν ένα αναγνωρισμένο είδος, που τροφοδοτείται από μια ιστορία αγώνων και καταστολών οι οποίες δεν φαίνεται να τελειώνουν σύντομα. Μέσα σε αυτό το corpus, η  παλαιστινιακή λογοτεχνία καταλαμβάνει μια ιδιαίτερη θέση, καθώς οι συγγραφείς της είναι όλοι αιχμάλωτοι, όχι του δικού τους καθεστώτος, αλλά του κράτους του Ισραήλ.

Ο Nasser Abu Srour (γεννημένος το 1969) είναι φυλακισμένος από το 1993 και καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη για τη συμμετοχή του στη δολοφονία ενός αξιωματικού των ισραηλινών πληροφοριών κατά την πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993). Σήμερα είναι ένας από τους παλαιότερους φυλακισμένους. Του πήρε αρκετά χρόνια για να βγάλει κρυφά  τα κείμενα της τριαντάχρονης αιχμαλωσίας του που αρχικά δημοσιεύτηκε στα αραβικά το 2022 στη Βηρυτό και μεταφράστηκε στα γαλλικά με τον τίτλο «Είμαι η ελευθερία μου» . «Είναι η ιστορία ενός τοίχου (του κελιού)…. Είμαι η φωνή αυτού του τοίχου.»

«Η Ιντιφάντα έδωσε αφορμές σε όλους μας. Μας έκανε μικρούς θεούς. Τη διαμορφώσαμε σύμφωνα με την εικόνα μας και της δώσαμε τον ρομαντισμό μας, την ανεκτικότητά μας και τη συγχώρεση των παραβάσεων, μικρών και μεγάλων... Ήμασταν ψεύτες θεοί, αλλά πιστεύαμε τα δικά μας ψέματα. Πιστεύαμε ότι η Παλαιστίνη ήταν ακόμα δυνατή, ότι ο δρόμος ήταν μακρύς και μπορεί να μην τον δούμε στη διάρκεια της ζωής μας. Πιστεύαμε ότι η ελευθερία ήταν δυνατή, παρ' όλες τις απαιτήσεις της, και ότι οι θυσίες μας μπορεί να μην ήταν αρκετές. Δεν σταματήσαμε να πιστεύουμε ούτε μια μέρα. Θα είχαμε πεθάνει, αν σταματήσαμε να πιστεύουμε.

Το 1993 ήταν η χρονιά που ο Γιτζάκ Ράμπιν και ο Μαχμούντ Αμπάς υπέγραψαν τις συμφωνίες που ο Έντουαρντ Σαΐντ προέβλεψε ότι θα ήταν καταστροφικές - ο Αμπού Σροούρ συνελήφθη. Κατηγορήθηκε ότι σκότωσε έναν πράκτορα της Shin Bet που άσκησε πίεση στον ξάδερφο του Abu Srour -που αργότερα σκοτώθηκε από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας- επιμένοντας ότι ο ξάδερφος και άλλοι έγιναν συνεργάτες. Ο Abu Srour γράφει:

«Εκείνος ο χειμώνας ξεκίνησε με τη σύλληψή μου. Μια ισόβια κάθειρξη μπήκε στη μέση της. Το τέλος του δεν έχει αρχίσει ακόμα.»

Ο Abu Srour ζει μέσα από την απομόνωση, τα βασανιστήρια, τις απεργίες πείνας και τη βαθιά ενδοσκόπηση. Διαβάζει: ποίηση, φιλοσοφία και θεολογία και παίρνει πτυχίο και μετά μεταπτυχιακό στις πολιτικές επιστήμες. Αρχίζει να γράφει ποίηση , και μάλιστα ζει μια παθιασμένη ιστορία αγάπης μέσα από στους τέσσερις τοίχους της φυλακής του. Ολοκλήρωσε τη συγγραφή των απομνημονευμάτων του στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Hadarim στο βόρειο Ισραήλ.

Ο Abu Srour χρειάστηκε δύο χρόνια και τρεις μήνες για να βγάλει το χειρόγραφό του από τη φυλακή, σύμφωνα με τον Λιβανέζο εκδότη του Rana Idriss του Dar Al-Adab . Υπάρχουν πολλά κανάλια για να βγάλει κάποιος  χειρόγραφα από τη φυλακή, είπε, αλλά δύο από τους τρόπους είναι μέσω τακτικής ανάρτησης, με επιστολές που μπορεί να περιλαμβάνουν παραγράφους που αποτελούν μέρος ενός χειρογράφου ή μέσω ηχογραφήσεων σε κινητά τηλέφωνα που μπορούν να περάσουν οι οικογένειες στους κρατούμενους δωροδοκώντας δεσμοφύλακες.

Η παλαιστινιακή υπόθεση αποτελεί μέρος του DNA του Dar Al-Adab από τότε που ιδρύθηκε το 1956.

Ήταν ο προφανής εκδότης για να στείλει το χειρόγραφο η οικογένεια του Abu Srour. «Έχουμε πολλά χειρόγραφα που προέρχονται από κρατούμενους στην κατεχόμενη Παλαιστίνη», είπε ο εκδότης, προσθέτοντας ότι, παρά την ποσότητα, το Dar Al-Adab δημοσιεύει πολύ λίγα — γιατί ο στόχος τους είναι να δημοσιεύονται κείμενα υψηλής λογοτεχνικής αξίας.

Τα απομνημονεύματα του Σρουρ δημοσιεύτηκαν  το 2022. Λίγο αργότερα, η Gurewich αγόρασε τα δικαιώματα για όλο τον κόσμο (εξαιρουμένων των αραβόφωνων περιοχών και του Ισραήλ) που ανήκαν στον Idriss.

Η Gurewich, η οποία εκδίδει συγγραφείς από όλο τον κόσμο, δεν είχε δημοσιεύσει ποτέ βιβλίο μεταφρασμένο από τα αραβικά στο παρελθόν, αν και έχει δημοσιεύσει Άραβες συγγραφείς που γράφουν στα γαλλικά. Φέτος, δημοσίευσε μεταξύ άλλων τα απομνημονεύματα της Raja Shehadeh στα αγγλικά, We Could Have Been Friends, My Father and I , που ήταν φιναλίστ για τα Εθνικά Βραβεία Βιβλίου 2023.

Ο Gurewich ταξίδεψε στην κατεχόμενη Παλαιστίνη και το Ισραήλ για να επισκεφτεί την οικογένεια του Abu Srour και επίσης στη φυλακή Nafha στην έρημο Negev όπου κρατείται τώρα ο Abu Srour, παρέα με τον δικηγόρο του.

Η Gurewich είπε ότι ένιωθε πως οι πωλήσεις δικαιωμάτων για τα απομνημονεύματα του Abu Srour ήταν δονκιχωτικές και ότι δεν περίμενε πολλά. Ωστόσο, αφού συμμετείχε σε ένα πάνελ στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης με τίτλο «The Transmission of Trauma: Publishing Voices from Israel and Palestine» — στο οποίο μίλησε ανοιχτά για την ευφυΐα, την ανθρωπιά και το τραύμα του Abu Srour —οι εκδότες άρχισαν να ενδιαφέρονται.

«Δεν έχεις συχνά την ευκαιρία να μπεις στο μυαλό ενός Παλαιστίνιου του οποίου η οικογένεια έπεσε θύμα της Nakba, ο οποίος μεγάλωσε σε έναν προσφυγικό καταυλισμό όπου η αίσθηση της ταυτότητας και του χρόνου των ανθρώπων καταστρέφεται. Δεν ξέρεις τι θα φέρει το αύριο και κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς αυτή τη στιγμή, αλλά δεν μπορείς να προβάλεις τον εαυτό σου ως πλήρη άνθρωπο. Έχεις την αίσθηση του κάτι πολύ παράξενου…» είπε η  Gurewich.

Πτυχές αυτής της ζωής είναι γνωστές από την ανατροφή του σε έναν προσφυγικό καταυλισμό στη Βηθλεέμ, καθώς και οι δύο γονείς του είχαν εκτοπιστεί από τη Νάκμπα το 1948. Ο καταυλισμός, ήταν αδύνατο να χωρέσει τον αυξανόμενο πληθυσμό του και ξεσηκώθηκε το 1987 ως μέρος της πρώτης Ιντιφάντα. Η απάντηση των δυνάμεων κατοχής ήταν μαζική καταστολή και φυλάκιση, συμπεριλαμβανομένου του Abu Srour. Τον βάζουν στην απομόνωση στην αρχή. Μετά από μια μακράς διάρκειας  απεργία πείνας απ’ όλο τον πληθυσμό των φυλακών, οι συνθήκες βελτιώνονται και μεταφέρεται σε κοινό κελί. Αν και τώρα έχει ανθρώπους να συζητήσει για πολιτική, βιώνει την αλλαγή ως βαθιά ανησυχητική.

Η θέση του Abu Srour δίνει στις αφηγήσεις του για την ευρύτερη σύγκρουση μια περίεργη αντικειμενικότητα. Δεν είναι πια ένας δρών  στο δράμα της Παλαιστίνης, και έτσι παρακολουθεί τις εξελίξεις από μία απόσταση. Οι συμφωνίες του Όσλο φέρνουν αρχικά ελπίδα. Αλλά αυτή σύντομα υποχώρησε καθώς ο Γιασέρ Αραφάτ που υπέγραψε τις συμφωνίες «δεν ήταν σε θέση να τις εξηγήσει». Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και η επακόλουθη άνοδος του ισλαμισμού στον παλαιστινιακό αγώνα καταδικάζονται. Την αραβική άνοιξη αρχικά την αντιλαμβάνεται σαν ελπίδα για την συνέχεια του παλαιστινιακού αγώνα.

Σχετικά με τα απομνημονεύματα του Abu Srour, ο Raja Shehadeh γράφει: «Ο Nasser Abu Srour δεν αφήνει τη μακρά φυλάκισή του σε μια ισραηλινή φυλακή να του τσακίσει  το πνεύμα…». «Η ανθρωπιά του λάμπει, παρόλο που υπομένει μια φυλάκιση χωρίς τέλος». «Το να αντέχεις δεν είναι η σωστή λέξη για την ιστορία του…. Οι φυλακισμένοι  είναι «άνθρωποι τ’ ουρανού», των οποίων οι ψυχές και τα σώματα έχουν χωριστεί, αφήνοντάς τους ελεύθερους να φτάσουν σε νέα ύψη.» Τα τείχη της φυλακής δεν σκοτώνουν την ποιητική ευαισθησία και την ελπίδα για ελευθερία. Ναι «είμαι η ελευθερία μου», λέει. είμαστε η ελευθερία μας… Είμαστε όμως ψεύτες θεοί… Δηλαδή είμαστε και δεν είμαστε ελεύθεροι…

«Je suis ma liberté» (Hikayat jidar), de Nasser Abu Srour, traduit de l’arabe (Palestine) par Stéphanie Dujols, Gallimard, « Du monde entier », 304 p. 

Από Le Monde και The Guardian