Η AI και ο Μαρξ

Ο Μπέρνι Σάντερς, ο ανεξάρτητος γερουσιαστής του Βερμόντ, εξέφρασε σε εκπομπή του CNN τους φόβους του για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) την οποία αποκάλεσε ως «την πιο σημαντική τεχνολογία στην ιστορία της ανθρωπότητας» που θα «μεταμορφώσει» τις ΗΠΑ και τον κόσμο.

«Αν δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας και οι άνθρωποι δεν θα είναι απαραίτητοι για τα περισσότερα πράγματα, πώς θα αποκτήσουν εισόδημα για να θρέψουν τις οικογένειές τους, να λάβουν υγειονομική περίθαλψη ή να πληρώσουν το ενοίκιο;» αναρωτήθηκε ο Σάντερς συμπληρώνοντας ότι «Δεν έχει γίνει ούτε μια σοβαρή κουβέντα στο Κογκρέσο για αυτή την πραγματικότητα».

Τι θα συμβεί αλήθεια αν η Τεχνητή Νοημοσύνη οδηγήσει σε μαζική ανεργία; Το 2025 εκτιμάται ότι το 37% των εταιρειών έχει αντικαταστήσει θέσεις εργασίας με AI.

Πώς θα ζουν (καταναλώνουν) λοιπόν οι άνθρωποι χωρίς δουλειά; Και από που άραγε θα αντλούν κέρδος οι κεφαλαιούχοι αν καταργηθεί η εξάρτηση από την εργασία;

Αν η παραγωγή γίνεται εξ ολοκλήρου από μηχανές με ελάχιστο κόστος, η έννοια της αγοράς και του κέρδους χάνει το νόημά της. Ο πλούτος θα συγκεντρωθεί σε ελάχιστους και η πλειονότητα των ανθρώπων δεν θα μπορεί να καταναλώσει. Το σύστημα οδηγείται έτσι σε στασιμότητα και κοινωνική έκρηξη. Ο παραδοσιακός καπιταλισμός θα αντιμετωπίσει υπαρξιακή κρίση καθώς δεν θα υπάρχει η εργασιακή υπεραξία.

Η «αφθονία» που προκύπτει από τις νέες τεχνολογίες, αντί να οδηγήσει στην απελευθέρωση όλων των ανθρώπων από την ΑΝΑΓΚΗ και στην απόκτηση περισσότερου «ελεύθερου χρόνου», οδηγεί σε μία «μετακαπιταλιστική» συνθήκη όπου θα έχουμε αποσύνδεση εργασίας και εισοδήματος και η πλειονότητα των ανθρώπων δεν θα ζει από την πώληση της εργασίας τους αλλά με εξευτελιστικά επιδόματα και δη με το περίφημο Καθολικό Βασικό Εισόδημα.  

 Θα έχουμε έτσι ένα πισωγύρισμα στην φεουδαρχία και δη στην «τεχνοφεουδαρχία» όπου ελάχιστοι τεχνολογικοί κολοσσοί θα κατέχουν τις υποδομές της AI (τα "νέα φέουδα") ελέγχοντας την οικονομική δραστηριότητα και εισπράττοντας "ενοίκιο" από τη χρήση των δεδομένων και των αλγορίθμων τους.

Αλλά τι θα γίνει όταν όλοι θα εξαρτώνται από το Καθολικό Βασικό Εισόδημα; Ποιος θα το δίνει; Από που ποιους θα το αντλεί, αν όχι από τους ελάχιστους έχοντες; Τα ερωτήματα αυτά οδηγούν σε ανατριχιαστικές απαντήσεις, καθώς οι κρίσεις και οι αναμενόμενες συγκρούσεις θα είναι τρομακτικές.

 Ο καπιταλισμός θα επιβιώσει μέσω της «δημιουργικής καταστροφής» υποστηρίζουν οι συστημικοί οικονομολόγοι επιστρέφοντας στον Σουμπέτερ.

Τι όμως και ποιος θα καταστραφεί; Θα έχουμε τις φοβερές συγκρούσεις μεταξύ των Ολιγαρχών των νέων τεχνολογιών για το ποιος θα ελέγξει το κράτος και το μηχανισμό αναδιανομής του πλούτου (κρατικές συμβάσεις); Θα οδηγηθούμε σ’ ένα δυστοπικό ολοκληρωτικό σύστημα επιτήρησης όπου οι Όργουελ και Χάξλεϋ θα ωχριούν καθώς θα υπάρξει ένα σύστημα που θα κάνει «τους σκλάβους να τους αρέσει η σκλαβιά»; Η αστυνομοκρατία και η πλύση εγκεφάλου (καθώς και τα τσιπ εγκεφάλου) θα είναι  αναγκαία για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής; 

 Ο Μαρξ αληθεύει 

Σε αυτό το εφιαλτικό περιβάλλον οι δομικές αντιφάσεις του καπιταλισμού που ο Μαρξ είχε περιγράψει από τον 19ο αιώνα επανέρχονται στην επικαιρότητα. 

Ο Μαρξ είχε προβλέψει ότι ο καπιταλισμός θα έτεινε να «απελευθερωθεί» από το κόστος εργασίας και θα οδηγούνταν αναπόφευκτα στην πλήρη αυτοματοποίηση για την αύξηση της παραγωγικότητας. Είχε προβλέψει επίσης ότι η αυτοματοποίηση (σήμερα μέσω της AI) αντί να μηδενίσει τον ανθρώπινο μόχθο, στο καπιταλιστικό σύστημα οδηγεί σε μαζική ανεργία και φτώχεια και όχι σε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, επειδή ο σκοπός είναι το κέρδος και όχι η κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών.

Στην «τεχνοφεουδαρχία», που προτείνεται ως διέξοδος από τους Ολιγάρχες, όπου οι λίγοι ελέγχουν την τεχνολογία και οι πολλοί ζουν με εξευτελιστικά επιδόματα, ο Μαρξ αντιπροτείνει τον κοινωνικό έλεγχο των μέσων παραγωγής, εν προκειμένω των νέων τεχνολογιών (των αλγόριθμων και των υποδομών AI) έτσι ώστε η "αφθονία" που παράγουν να μοιράζεται σε όλους…