Το Ηθικό προηγείται του Πολιτικού
Όλα τα μεγάλα γεγονότα, όπως κι ο Μάης, είναι πρωτόλειες εκλάμψεις που για μικρό χρονικό διάστημα κι όχι «για πάντα», δείχνουν αυτό που είναι διαρκώς καλυμμένο και εμφανίζεται ξαφνικά, την προπόρευση δηλαδή του Ηθικού απέναντι στο Πολιτικό. Το Πολιτικό εξαρτάται από τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην κοινωνία ανάμεσα στον Νόμο και την Κυριαρχία. Νόμος δεν είναι κανόνες, είναι Λόγος, και Λόγος δεν είναι ορθολογισμός, αλλά Κριτικός Λόγος. Όσο κι αν οι μαρξίζοντες στην υλιστική κριτική τους κατηγορούν την καθημερινότητα σαν μυστικιστική, «ιδεολογική», προϊόν αλλοτρίωσης κλπ., έρχεται κάποια στιγμή που δεν ορίζεται επακριβώς από τις ιστορικο-κοινωνικές συνθήκες, που το Ηθικό, όχι σαν ηθικολογία ή μικρή ηθική, αλλά σαν «ώρα της αλήθειας», που εμφανίζεται αναπάντεχα, όταν «οι χάρτινοι πύργοι» της βολονταριστικής ηθικής των επαγγελματιών ειδικών της εξέγερσης καταρρέουν, όταν οι απωθήσεις και οι απαρνήσεις καταρρέουν. Τότε, εμφανίζεται η Ηθική της Επιθυμίας που σαν συντονισμένη ορχήστρα παίζει μια τρομερή φούγκα!!!!! Αυτές οι στιγμές ενθουσιασμού και αυτοσχεδιασμού είναι παράλογο να είναι διαρκείς. Χάριν εντροπίας, λοιπόν, εμφανίζεται η γραφειοκρατία, η ρουτίνα και η διαφθορά, για να ησυχάσει η καθημερινότητα η οποία σχετικά είναι αλλαγμένη. Ο Μάης δεν είναι μια χορογραφία που μπορούμε να αντιγράψουμε τις φιγούρες των τούβλων, των μολότοφ κλπ, αλλά αυτή η έμμεση αναφορά των ανθρώπων και της σχέσης τους με τον Κριτικό Λόγο, με την επιθυμία, πέρα από κομματικές τακτικές και στρατηγικές. Το Ηθικό εμφανίζεται κάποια φευγαλέα στιγμή και σκίζει με μια ιδέα τη ρουτίνα της καθημερινότητας, για να αποκαλυφθεί κάτι Άλλο, κάτι Διαφορετικό, που γρήγορα πάλι θα εξαφανιστεί.
Κώστας Καλημέρης
Ο Μάης του ’68 στον χρόνο
Η δεκαετία του ’60 με αποκορύφωμα τον Μάη του ’68 και την εξέγερση στο Παρίσι σηματοδότησε το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Τα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα που εμφανίστηκαν αυτή τη χρονική περίοδο και ανέπτυξαν δράση με επίκεντρο την διεκδίκηση και απόκτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, άντλησαν τις αξίες που προέταξαν και υπερασπίστηκαν από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης για Ελευθερία, Ισότητα Δικαιοσύνη.
Η δυναμική, η σημαντικότητα και η διάρκεια ιδεών, αξιών πιστεύω και αγώνων κρίνονται με την αντοχή και τα αποτελέσματα τους στο χρόνο. Τα κινήματα αμφισβήτησης και διαμαρτυρίας του 60 απετέλεσαν τη βάση και την έμπνευση για νέα κοινωνικοπολιτικά κινήματα που έκαναν την εμφάνιση τους και έδρασαν τις επόμενες δεκαετίες.
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά στην πόλη της Θεσσαλονίκης παρατηρείται άνθηση πολιτικών και κοινωνικών συλλογικοτήτων. Στο εσωτερικό τους λειτουργούν με όρους άμεσης δημοκρατίας και συχνά συνεργάζονται μεταξύ τους στις παρεμβατικές τους δράσεις. Είναι η φεμινιστική Αυτόνομη κίνηση Γυναικών Θεσσαλονίκης που εξέδιδε και το περιοδικό Κατίνα, η Επιτροπή για τα δικαιώματα πολιτών με Αναπηρία, η αντιεξουσιαστική πολιτική ομάδα Πράξη, η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης. Εκείνη την περίοδο υπάρχει προσέγγιση από όλες τις πολιτικές αυτές κινήσεις προς τον χώρο της Αναπηρίας με διάθεση συνεργασίας και υποστήριξης στην διεκδίκηση της προσβασιμότητας κ της ισότιμης συμμετοχής τους στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Ένα δυνατό κίνημα Εθελοντισμού αναπτύσσεται από φοιτήτριες και φοιτητές οι οποίες/οι συμμετέχουν ενεργά σε κάθε δραστηριότητα αυτών των ομάδων ενώ λειτουργούν δύο εναλλακτικοί αυτοδιαχειριζόμενοι ραδιοφωνικοί σταθμοί το Ράδιο Κιβωτός και το Ράδιο Ουτοπία οι οποίοι έμειναν στην ιστορική μνήμη της πόλης για την έμπρακτη υπεράσπιση της ελευθερίας έκφρασης και λόγου αλλά και ως ζωτικοί χώροι πολιτιστικών προτάσεων και εκδηλώσεων. Από τις σημαντικές στιγμές συνεργασίας όλων των ανωτέρω συλλογικοτήτων και αντίστοιχων ομάδων στην Αθήνα ήταν η κοινή τους απόφαση να κατεβούν στις εκλογές το 1989 με την ονομασία Οικολόγοι-Εναλλακτικοί για παρέμβαση στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το 1995 έτσι όπως διαμορφώνεται η πολιτικοκοινωνική κατάσταση στη χώρα μας, ευνοείται και προάγεται η ιδιώτευση και η δημιουργία ενός απολιτικού ατομικιστικού και εγωκεντρικού κοινωνικού μοντέλου.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ένας από τους πρωτεργάτες του Γαλλικού Μάη του ’68 ο Κον Μπεντίτ στο ντοκιμαντέρ με τον τίτλο ‘’Χτες η επανάσταση’’ αναζητά τους πρωτεργάτες των κινημάτων και τι απέγιναν στο πέρασμα του χρόνου. Οι περισσότεροι έχουν συμβιβαστεί και αποτελούν μέρος του συστήματος που είχαν αντιπαλέψει στα νιάτα τους. Κάποιοι λίγοι εξακολούθησαν να μένουν πιστοί στις ιδέες τους και συνέχισαν τις δράσεις τους μέσα από ήπιους εναλλακτικούς δρόμους διατηρώντας μικρούς εκδοτικούς οίκους και υιοθετώντας ένα μοντέλο οικολογικής συνείδησης με αντίστοιχες δράσεις ενώ στην Γερμανία μετεξελίχθηκαν διαμόρφωσαν και εντάχθηκαν στο κόμμα των Πρασίνων. Ένα περισσότερο ανοιχτό κοινωνικό αλληλέγγυο πρόσωπο με έντονη την παρουσία του κοινωνικού κράτους που υπήρχε μέχρι πρότινος στην Ευρώπη, οφείλεται στις ιδέες και τα αγωνιστικά πιστεύω της δεκαετίας του ’60.
Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος μας αλλάζει ραγδαία με βήματα απροκάλυπτης οπισθοδρόμησης. Αποδομούνται βασικά ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, πόλεμοι, βία κάθε μορφής, οικονομική κρίση, ανθρωποφοβία, ρατσισμός και άνοδος ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη συνιστούν ένα σκοτεινό σκηνικό που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα μη ευοίωνο μέλλον. Οι πολίτες κάθε χώρας καλούνται να αποφασίσουν με την στάση τους αν θα ενδώσουν και θα υποκύψουν σε ένα νέο μεσαίωνα που ήδη δείχνει τα σημάδια του ερχομού του ή θα αντισταθούν και θα εμπνευστούν από τις διαχρονικές αξίες του ανθρωπισμού που προβλήθηκαν και υποστηρίχτηκαν στις ιδέες και τα οράματα της δεκαετίας του ’60.
Φανή Αθανασιάδου
Η παθιασμένη δέσμευση υπέρ των αδυνάτων
Η κληρονομιά του Μάη του ’68 ήταν η παθιασμένη δέσμευση υπέρ των αδυνάτων. Αυτή ήταν πριν δέκα χρόνια η αποτίμηση του Γιόσκα Φίσερ. Αλλά γιατί όταν ο ίδιος ήταν στην εξουσία (υπουργός) και μπορούσε να κάνει κάτι υπέρ των αδυνάτων λησμόνησε τη δέσμευσή του; Ποια γητειά ασκεί η εξουσία που καθιστά τους ανθρώπους άνοες και αμνήμονες λωτοφάγους; Πρόκειται για κάτι εγγενές στη φύση μας (η λίμπιντο κυριαρχίας), ή κάτι άλλο; Ότι κι αν είναι, η μόνη απάντηση στο φασισμό της εξουσίας, την ακραία εκείνη στιγμή που γίνεται ένας φετιχισμός της δύναμης, είναι να μένει κανείς εσαεί αντι-εξουσιαστής τόσο απέναντι στους άλλους όσο και απέναντι στον δήθεν αυτεξούσιο εαυτό του.
Αν, συνεπώς, πρέπει να μιλάμε για την κληρονομιά του Μάη, αυτή δεν μπορεί να είναι η δημιουργία των νέων ελίτ της εξουσίας, δηλαδή η αναπαραγωγή της εξουσίας, αλλά το ανεπανάληπτο βίωμα κάποιων στιγμών κατάλυσης κάθε μορφής εξουσίας, η στιγμιαία κατάργηση των ταξικών διαφορών, το πανηγύρι της ισότητας, της αλληλεγγύης και της αποθέωσης του έρωτα για όλο τον κόσμο, για τη ζωή, για το παν, για το ένα. Γιατί ο Μάης του 1968 ήταν μία αντίδραση στην επιχείρηση αλλαγής των πολιτιστικών κωδίκων, που τελικά επισυνέβη. Ήταν η άμυνα μιας έννοιας της «αναγνώρισης» ως ηθικής της δράσης για έναν καλύτερο κόσμο, απέναντι στην ισχύουσα «αναγνώριση» μέσω της δύναμης, του χρήματος και της οικονομική ισχύος. Η συσσώρευση ήταν ακόμη τότε μία περιφρονητέα και απαξιωμένη πράξη, γι’ αυτό και κάθε εξέγερση είχε τα χαρακτηριστικά της γιορτής και της καταστροφής.
Πενήντα χρόνια μετά. Τώρα που το σκέφτομαι, η αντιπαράθεση γινόταν για τη σημασία του «Βλέπω». Οι μεν θεωρούσαν ότι το σώμα, η ύπαρξη, όλα κινητοποιούνται σε σχέση με το βλέμμα. Ότι όλα είναι εικόνα και εμπόρευμα, που χειραγωγούνται μέσω της λευκής μαγείας της Αγοράς. Ενώ οι άλλοι, οι πλάνητες, οι αμφισβητίες πίστευαν ότι το «Εγώ» θα μπορούσε, ταξιδεύοντας στον κόσμο, να βρει το Δρόμο που θα οδηγήσει στον ολοκληρωμένο εαυτό και στον «ουρανό που κινείται». Πως αυτό το οδυσσεϊκό ταξίδι θα μπορούσε να προκαλέσει την αποδόμηση της διεφθαρμένης τάξης και, στη συνέχεια, μέσω των επαναδομημένων λέξεων και της ποίησης να ανασυνθέσει τον κόσμο. Αυτό ήταν το «σχέδιο» του Μάη του ’68. Τότε που η ποίηση θεωρούνταν όρος επιβίωσης και τρόπος ζωής.
Τελικά, νικητής αναδείχθηκε ο μύθος της χειραγώγησης και της καταναλωτικής λευκής μαγείας της Αγοράς. Το Βλέμμα εγκλωβίστηκε στην Αγοραία Εικόνα και το Εγώ στην καταναλωτική εκδοχή της. Μετά τη χρεοκοπία, όμως, και αυτού του μύθου δεν απομένει παρά να ξανασκεφτούμε το Μάη του ’68, να ξαναδούμε το ηττημένο αλλά ιστορικά δικαιωμένο, δηλαδή τον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο μέσα από την ηθική της δράσης και την παθιασμένη δέσμευση υπέρ των αδυνάτων.
Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου
