Τι συμβαίνει στο Καζακστάν;

Λουτρό αίματος στο Καζακστάν. Δεκάδες διαδηλωτές δολοφονήθηκαν από την αστυνομία τη νύχτα της Τετάρτης προς Πέμπτη, καθώς προσπαθούσαν να καταλάβουν διοικητικά κτίρια.

Το κίνημα οργής, που ξεκίνησε την Κυριακή στις επαρχίες λόγω της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου, στη συνέχεια εξαπλώθηκε στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Αλμάτι, όπου οι διαδηλωτές κατέλαβαν διοικητικά κτίρια και για λίγο το αεροδρόμιο. Εικόνες στα κοινωνικά δίκτυα έδειχναν σκηνές χάους, ενώ ακούγονταν πυρά από αυτόματα όπλα. Τοπικά μέσα ενημέρωσης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέφεραν ότι οι διαδηλωτές προχώρησαν στη συνέχεια στην προεδρική κατοικία στην πόλη, την οποία πυρπόλησαν, μαζί με το κτίριο της διοίκησης της πόλης και έναν τηλεοπτικό σταθμό.

Η Ρωσία και οι σύμμαχοί της (CSTO) ανακοίνωσαν την αποστολή μιας «συλλογικής ειρηνευτικής δύναμης», μετά από αίτημα του προέδρου Kassym-Jomart Tokayev.  

Ως αποτέλεσμα του χάους, το ουράνιο, του οποίου το Καζακστάν είναι ένας από τους κύριους παραγωγούς παγκοσμίως, είδε την τιμή του να αυξάνεται, ενώ οι τιμές των μετοχών των εθνικών εταιρειών κατέρρευσαν στο χρηματιστήριο του Λονδίνου. Να σημειωθεί ότι η χώρα είναι ένα από τα προπύργια του Bitcoin, το οποίο επίσης γνωρίζει πτώση.

Η οργή των διαδηλωτών στρέφεται κυρίως ενάντια στον πρώην Πρόεδρο Nursultan Nazarbaïv, 81 ετών, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1989 έως το 2019 και ο οποίος θεωρείται ο μέντορας του σημερινού προέδρου Τοκάγιεφ. Ο Ναζαρμπάγιεφ, σύμμαχος του Πούτιν, διατήρησε τον τίτλο του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας και του «ηγέτη του έθνους»(«Elbasy»).

Ο Ναζαρμπάγιεφ

Μετά από είκοσι οκτώ χρόνια στην ηγεσία της χώρας, ο Ναζαρμπάγιεφ συνεχίζει να την ελέγχει μέσω των θεσμών στους οποίους ηγείται: του Συμβουλίου Ασφαλείας, του προεδρικού κόμματος Νουρ Οτάν και του «γραφείου του πρώτου προέδρου». Η μεγαλύτερη κόρη του, η Dariga Nazarabayeva, προήδρευε στη Γερουσία μέχρι τις αρχές Μαΐου 2020 και ο γαμπρός του, Timur Kulibayev, ηγείται της εταιρείας Samruk-Kazyna, η οποία συγκεντρώνει όλες τις μεγάλες δημόσιες εταιρείες (ενέργεια, ηλεκτρική ενέργεια, σιδηρόδρομοι κ.λπ.). Δεν είναι τυχαίο ότι οι αυξήσεις των τιμών στο φυσικό αέριο ήταν ο πυροκροτητής των αντιδράσεων.

Ο Τοκάγιεφ διακηρύσσει μια «πολυδιάστατη» εξωτερική πολιτική, που υποτίθεται ότι κινείται ισότιμα ανάμεσα στη Ρωσία, την Κίνα και τη Δύση. Όμως, παραμένει, στην πράξη, σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Η οικονομία επωφελήθηκε ελάχιστα από την ενσωμάτωση στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση και οι εθνικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν τον ανταγωνισμό από τις αντίστοιχες ρωσικές. Παράλληλα, υπέστησαν, λόγω της σύνδεσης με τη ρωσική οικονομία, τις παράπλευρες συνέπειες των δυτικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Σε στρατηγικό επίπεδο, η εξάρτηση από τις ρωσικές τεχνολογίες έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, μειώνοντας περαιτέρω την αυτονομία της χώρας.

Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2020 η Le Monde diplomatique αναφερόταν στον κίνδυνο έκρηξης του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος κατά το πρότυπο της «Αραβικής Άνοιξης». 

Στο Καζακστάν αναδύονται κοινωνικοπολιτικά δύο κόσμοι: Στις πόλεις, αναδύεται ο ακτιβισμός γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τα περιβαλλοντικά ζητήματα (κυκλοφορία αυτοκινήτων, διαχείριση απορριμμάτων, κόστος που σχετίζεται με την ηλεκτρική ενέργεια και τη θέρμανση, την αστική πυκνότητα, κ.λπ.). νΟι Νέοι από τα αστικά μεσαία στρώματα κινητοποιήθηκαν την άνοιξη του 2019 για να διαμαρτυρηθούν για την αλλαγή του ονόματος της πρωτεύουσας Αστάνα σε Nursultan – από το μικρό όνομα του Nazarbayev - και να απαιτήσουν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Όμως το κίνημα κατεστάλη γρήγορα, με πολλές συλλήψεις και καταδίκες. Το κίνημα αυτό σταδιακά αναδιοργανώθηκε γύρω από το Oyan, Qazaqstan ("Ξύπνα, Καζακστάν") - μια αναφορά δανεισμένη από τον ποιητή Mirjakip Dulatuli, έναν από τους ιδρυτές, στις αρχές του 20ου αιώνα, του εθνικιστικού κινήματος Alash Orda ("Η ορδή του Αλάς"). Επίσης, υπάρχουν, πολιτικοποιημένοι νέοι που ακολουθούν το πρότυπο του φυλακισμένου Ρώσου κυβερνομαχητή Alexeï Navalny, καλλιτέχνες, ζωγράφοι και ράπερ, δημοφιλείς αστέρες του YouTube από το Καζακστάν, LGBT + ακτιβιστές, ακόμη και οικολόγοι που διαμαρτύρονται για τη δημιουργία ενός χιονοδρομικού κέντρου στα βουνά, στο Kok Zhailau, κοντά στο Αλμάτι. Αυτή η δυναμική απεικονίζει και εκφράζει το αίτημα για συμμετοχή στη δημόσια ζωή.

Γεωπολιτική

Το Καζακστάν θεωρείται κρίσιμης οικονομικής και γεωπολιτικής σημασίας για τη Ρωσία.

Η κρίση στο Καζακστάν συμπίπτει με την κρίση των σχέσεων της Ρωσίας με την Ουκρανία, που έγινε κρίση Ρωσίας-ΗΠΑ.

Στο Καζακστάν επαναλαμβάνεται ό,τι συνέβη στην Ουκρανία. Τον Δεκέμβριο του 2013 ο πρώην υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ, Τζον Μακ Κέιν, δήλωνε τη στήριξη της χώρας του στη νεοναζιστική, παραστρατιωτική οργάνωση «Σβόμποντα», προκειμένου να ανατραπεί ο επίσης αυταρχικός πλην εκλεγμένος πρόεδρος τη Ουκρανίας, Γιανουκόβιτς, που ήταν φιλικά προσκείμενος στη Ρωσία. Κανείς δεν έμαθε ότι πίσω από την οργάνωση των «εξεγέρσεων» της Αραβικής Άνοιξης (Αίγυπτος, Τυνησία, Λιβύη, Συρία), ή αυτών στη Γεωργία, στην Κιργιζία, Ουκρανία, τη Βολιβία κ.ά. βρίσκονταν η οργάνωση που διαχειρίζεται «Το Πρόγραμμα των Δημοκρατιών σε Μετάβαση» και η οποία στηρίζεται από την USAID (Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης).  

Και στο Καζακστάν έχουμε την εκμετάλλευση της δυσαρέσκειας του πληθυσμού από την αυταρχική διακυβέρνηση των Ναζαρμπάγιεφ και Τοκάγιεφ. Η αμερικανική στρατηγική της λεγόμενης «αποσυσσωμάτωσης» έχει ήδη εφαρμοστεί στην περίφημη "Αραβική Άνοιξη", στην Ουκρανία και ενδεχομένως τώρα στο Καζακστάν.

Πρόκειται για την επέμβαση στο εσωτερικό άλλων χωρών από τις ΗΠΑ με βάση το δόγμα «εισαγωγής της δημοκρατίας» μέσω του «Δρόμου» και την εκμετάλλευση της δυσαρέσκειας του πληθυσμού. Παντού έχουμε αναπαραγωγές της στρατηγικής αυτής με στόχο την εξάλειψη των μη φιλικών και των «δυσάρεστων» κυβερνήσεων: υποκινημένες διαδηλώσεις, συντονισμένη και πολλαπλή χειραγώγηση από τα μέσα ενημέρωσης, δήθεν αγωνιώδεις κραυγές για σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αναζήτηση της διεθνούς καταδίκης και ενίοτε της ένοπλης επέμβασης (το τελευταίο εγκαταλείφθηκε μετά την παταγώδη αποτυχία στο Αφγανιστάν).

Στο Καζακστάν έχουμε ξανά το ίδιο έργο με αυτό της Ουκρανίας…

Τα καθεστώτα της περιοχής έχουν δύο επιλογές: του διαλόγου και της δημοκρατίας, και αυτόν της καταστολής. Οι επιλογές αυτές θα εξαρτηθούν και από την εξέλιξη του περιφερειακού γεωπολιτικού παιγνίου των ισχυρών δυνάμεων στην περιοχή.