Ο κοροναϊός δοκιμάζει και τις αξίες μας

Η επιδημία δεν είναι μόνο ένας αγώνας με τη φύση. Είναι επίσης ένας αγώνας με τον πολιτισμό και την ηθική.

Οι ιοί δεν προσβάλλουν μόνο το ανθρώπινο σώμα αλλά καθρεφτίζουν και τις αδυναμίες της ανθρώπινης κοινωνίας. Η μελέτη τους δείχνει τη δομή της κοινωνίας, το βιοτικό της επίπεδο, τον πολιτισμό, την ηθική και τις πολιτικές της προτεραιότητες.

Ο Τραμπ σκοπίμως αποδίδει εσφαλμένα το Coronavirus ως τον "ιό Wuhan" ή "Κινέζικο κοροναϊό." (Αυτή είναι η πιο επιθετική και ολοκληρωμένη προσπάθεια αντιμετώπισης ενός «ξένου ιού» στη σύγχρονη ιστορία, δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος). Η Sontag στο βιβλίο της «η ασθένεια ως Μεταφορά» επισημαίνει ότι αυτά που μας δυσκολεύουν περισσότερο δεν είναι οι ασθένειες per se(αφ’ εαυτές) αλλά το μυαλό μας. Το κύριο επιχείρημά της είναι ότι οι πραγματικές ασθένειες μπορεί μερικές φορές να είναι λιγότερο επιβλαβείς από τον πολιτιστικό λόγο που τις περιβάλλει. Στο έργο της του 1988, «το AIDS και οι μεταφορές του» παρατήρησε ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της φαντασίας της νόσου και της φαντασίας της εξωτερικότητας που αφορά τον μη-δικό μας, τον αλλοδαπό. Όσον αφορά τη δημοφιλή ονομασία μολυσματικών ασθενειών, η ξενοφοβία έχει διαδραματίσει εδώ και πολύ καιρό εξέχοντα ρόλο. Η σύφιλη, η οποία κατέστρεψε την Ευρώπη ξεκινώντας από τα τέλη του 15ου αιώνα, ονομάστηκε η«γαλλική ευλογιά» από τους Άγγλους, η νόσος της Νάπολης στους Φλωρεντινούς, η κινεζική ασθένεια στους Ιάπωνες. Ένα παρόμοιο μοτίβο της κατηγορίας ξένων δυνάμεων προέκυψε με την ονομασία των πανδημιών γρίπης, «Ρωσική γρίπη» «ισπανική γρίπη» κλπ. Ο Μαύρος Θάνατος σίγουρα δεν εγκαινίασε τον αντισημιτισμό, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι τον προωθούσε περαιτέρω. Περισσότερες από 200 εβραϊκές κοινότητες καταστράφηκαν από τα πογκρόμ που δικαιολογούνταν από τη συκοφαντική δυσφήμιση ότι οι Εβραίοι ήταν υπεύθυνοι για την πανώλη, επειδή δηλητηρίαζαν τοπικά πηγάδια. Οι ξενοφοβικές απαντήσεις στις επιδημίες δεν είναι ένα νέο φαινόμενο αυτό καθαυτό. Για παράδειγμα, οι ευρωπαίοι μετανάστες στις νότιες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών αντιμετώπισαν διακρίσεις κατά την επιδημία κίτρινου πυρετού στα τέλη του 19ου αιώνα. Ακόμα και η επιδημία Ebola του 2014 αντιμετώπισε ακραίες αντιδράσεις διακρίσεων, όπως η άρνηση εισδοχής σε φοιτητές από χώρες με επιβεβαιωμένες περιπτώσεις Ebola. Ο κοροναϊός, φυσικά, δεν ενδιαφέρεται για την ονομασία που του δίνουν και θα συνεχίσει να εξαπλώνεται. Το μήνυμα ωστόσο πρέπει να είναι σαφές: "ο κοροναϊός δεν έχει πρόσωπο και καμία φυλή".

Ο φόβος είναι συχνά ένα ισχυρό και απαραίτητο ένστικτο που ενεργοποιεί τις απαραίτητες απαντήσεις για την αποτροπή του κινδύνου και τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής. Ωστόσο, είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι επικίνδυνες παραπληροφορίες, οι διακρίσεις και η ξενοφοβία δεδομένου ότι είναι πιθανώς η πρώτη πανδημία στον κόσμο στην εποχή των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης. Και η πρόκληση είναι πως να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας. Η κρίση του COVID-19 αποκάλυψε τις υποκείμενες αδυναμίες στις εθνικές οικονομίες, στα συστήματα υγείας και στις πολιτικές ιδεολογίες. Στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου η αλληλεγγύη χάνεται λόγω της εμπορευματοποίησης και του καπιταλιστικού συστήματος (Marx), εξαιτίας της γραφειοκρατίας και του ατομικιστικού ασκητισμού (Weber), εξαιτίας της αυξανόμενης αδιαφορίας της συλλογικής συνείδησης που επιτρέπει τον εγωισμό και την ανωνυμία (Durkheim ). Η πανδημία καλεί σε μια ριζική ανασύνθεση και αναγνώριση του άλλου, σε μια ριζική αλλαγή αξιών καθώς η σχέση με τους άλλους βασίζεται στην αναγνώριση ότι ο καθένας μας είναι εξίσου ευάλωτος. Μήπως σε συνθήκες κανονικότητας εξέλιπε αυτή η συνθήκη; Ίσως να είναι αλήθεια ότι οι ιοί βλέπουν μόνο τα σώματα, όχι την τάξη ή το καθεστώς μετανάστευσης, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εκείνοι που θα φέρουν το κύριο βάρος αυτής της πανδημίας θα είναι οι φτωχότεροι και οι πιο περιθωριοποιημένοι. Πολλές είναι οι συνέπειες της πανδημικής γρίπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, τις υποχρεώσεις των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και τις υποχρεώσεις των χωρών και των διακυβερνητικών οργανισμών.

Ο κοροναϊός είναι μια δοκιμή αντοχής για το είδος μας. Είναι μια δοκιμασία της ικανότητάς μας να αντιμετωπίσουμε καταστροφές πλανητικής κλίμακας και αυτή τη φορά πιθανότατα θα το ξεπεράσουμε. Με άγχος, αντισηπτικά, μάσκες, γάντια, τραγούδια και απώλειες, ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να καταρρεύσει φέτος! Η ιδεολογία του βέβαια, οι "αξίες" του επιβραβεύουν το τυφλό συμφέρον και όχι τον αλτρουισμό, έτσι δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι μερικοί άνθρωποι αδειάζουν τα σούπερ μάρκετ ή γυρίζουν έξω χωρίς να σκέφτονται τους άλλους. Ωστόσο ένα αίσθημα συντροφικότητας πλανιέται γύρω μας, όσο κι αν δεν πλησιάζουμε ό ένας τον άλλο, καθώς ο φόβος της απώλειας αγγίζει όλους μας. Μακάρι να είμαστε περισσότερο μαζί μετά όταν όλοι επιστρέψουμε στην απατηλή σιγουριά της συνήθειας ή της ευμάρειας!