Ο Μάο και η αισωπική ηθική (*)

     Το ηθικό μήνυμα που πιο συχνά βγαίνει από τους μύθους του Αισώπου, είναι ένα μήνυμα που φωτίζεται από έναν πρωτόγονο ρασιοναλισμό και υλισμό, αλλά ταυτόχρονα κυριαρχείται και από μια πικρή παραίτηση: στον κόσμο των ανθρώπων η εξουσία είναι στα χέρια των πιο ισχυρών, των πιο βίαιων και των πιο πανούργων, που στοχεύουν όλοι στο κέρδος τους∙ κι αυτή είναι μια μη αναστρέψιμη κατάσταση: η εξυπνάδα, η ικανότητα, η ενέργεια χρησιμεύουν για να προσαρμόζονται σ’ έναν τέτοιο κόσμο, αλλά είναι απατηλή κάθε ελπίδα αλλαγής των βασικών νόμων, κι αλίμονο σ’ αυτόν που αγνοεί αυτούς τους νόμους.

Στους σύγχρονους μύθους (στους οποίους οι αρχαίοι μύθοι είχαν μια έντονη επίδραση) εύκολα μπορούμε να βρούμε ερμηνείες της ζωής και διαφορετικούς προσανατολισμούς. Η πλήρης υπέρβαση, ή μάλλον η αντιστροφή της αισωπικής ηθικής βρίσκεται στον σύγχρονο ιδεολόγο που εύκολα χρησιμοποιεί τους μύθους, που βρίσκονται στο πλούσιο ρεπερτόριο της λογοτεχνικής και λαϊκής παράδοσης. Λαμπρό παράδειγμα η κινεζική παράδοση που χρωστά πολλά στην επιρροή του βουδισμού.
Αναφέρομαι κυρίως στον πανέμορφο μύθο «Με ποιον τρόπο ο Γιου Κουνγκ μετακίνησε τα βουνά» (τον διαβάζουμε στα «Διαλεχτά κείμενα του Μάο»). Ο γερο-Γιου Κουνγκ με τους γιους του βάλθηκε να ισοπεδώσει τα δύο βουνά που βρίσκονταν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του. Ένας πανούργος παντογνώστης που περνούσε από κει, κορόιδευε την προσπάθειά τους, αλλά ο Γιου Κουνγκ ήταν σίγουρος ότι η υπομονετική εργασία στο τέλος θα κέρδιζε: αν δεν κατάφερνε αυτός τον σκοπό του, θα το έκαναν οι επόμενες γενιές, συνεχίζοντας, χωρίς σταματημό, τη δουλειά. Τελικά ο Θεός, φιλεύσπλαχνος, στέλνει δύο αγγέλους να μετακινήσουν τα δύο βουνά.
Για τον Μάο Τσε Τουνγκ ο υπομονετικός γέρος είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, τα δύο βουνά ο ιμπεριαλισμός και ο φεουδαρχισμός, ο φιλεύσπλαχνος Θεός είναι ο κινεζικός λαός. Έτσι όχι η παραίτηση, αλλά η εμπιστοσύνη στην ακούραστη και μεθοδική δουλειά, που έχει διάρκεια στην Ιστορία, στο τέλος, δρέποντας τη συγκατάθεση των μεγάλων λαϊκών μαζών, καταφέρνει να μετακινήσει κάθε εμπόδιο∙ κι αυτή η εμπιστοσύνη, σε αντίθεση με τον σκεπτικισμό των «παλιών σοφών», είναι η αληθινή σοφία.

 (*)  Από την Εφημερίδα των Συντακτών, 12/10/2020

(**) Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ