Τζόναθαν Κόου: Μέση Αγγλία, η ακτινογραφία της κρίσης

Η Μέση Αγγλία ξεκινά το 2010 στο Μπέρμιγχαμ της αποβιομηχάνισης, εκεί όπου τα εργοστάσια αυτοκινήτων έχουν παραχωρήσει τη θέση τους σε μεγάλα εμπορικά κέντρα. Το χρήμα τώρα βγαίνει από το χρήμα (τράπεζες). Ακολουθεί το Λονδίνο των συγκρούσεων με την αστυνομία, συνεχίζει με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της πρόσκαιρης εθνικής συμφιλίωσης και φθάνει στο σήμερα, του Κάμερον, της Μέι και του Μπόρις Τζόνσον. Όλη η ιστορία περιγράφεται όπως τη βιώνει ένα ζευγάρι, ο Ίαν και η Σόφι, ένας πολιτικός αναλυτής και ένας μεσήλικας που προσπαθεί να γράψει το μυθιστόρημα της ζωής του!

Για τον Τζόναθαν Κόου όλα αρχίζουν το 1979. Η Βρετανία ζει τις παθογένειες που δημιουργήθηκαν τότε. «Η Βρετανία ήταν ένα πιο συνεκτικό, ενωμένο, συναινετικό μέρος», αλλά  όλα αυτά είχαν αρχίσει να καταρρέουν με το αποτέλεσμα των εκλογών του 1979. Τότε ήταν που η Μάργκαρετ Θάτσερ έγινε Πρωθυπουργός (4 Μαΐου 1979). Τότε άρχισαν να διακινούνται στα χρηματοοικονομικά δίκτυα του κόσμου τεράστια ποσά χρημάτων. Το χρήμα δεν χρειαζόταν την παραγωγική διαδικασία, μπορούσε να παραχθεί από μόνο του. Τότε το Λονδίνο ξεκίνησε το ταξίδι για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κυριαρχία.

Η απαρχή των ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη φέρει την υπογραφή της Θάτσερ. Ακόμη και οι εταιρείες νερού και ηλεκτρικού ρεύματος ιδιωτικοποιούνται. Η Θάτσερ είχε υποστηρίξει ότι η ιδιωτικοποίηση ήταν μια ευκαιρία για να δώσει τη "δύναμη πίσω στους ανθρώπους". Ποιους ανθρώπους; Μάλλον εννοούσε τους ανθρωπο-κανίβαλους. 

Η απεργία των ανθρακωρύχων, η οποία διήρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο αναδείχτηκε ως το πιο σημαντικό γεγονός στη δεύτερη τετραετία της Θάτσερ. Τα δύο τρίτα των εργαζόμενων συμμετείχαν στην απεργία αυτή. Η Θάτσερ δήλωσε πως δεν θα υποχωρήσει στα αιτήματα των συνδικάτων, αφού είχε φροντίσει πρώτα να εξασφαλίσει αποθέματα καυσίμων. Η ίδια καλούσε τους αστυνομικούς να είναι «πιο έντονοι» στην επαφή τους με τους απεργούς, γιατί είχε παρατηρήσει ότι δεν «διεκπεραίωναν αποτελεσματικά τα καθήκοντά τους»! Τα έγγραφα αποδεικνύουν ότι η Πρωθυπουργός ήταν πίσω από την άγρια αστυνομική βία, που ασκήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των απεργιών. Προπαγάνδα, φυλακίσεις και παρακολουθήσεις. Οι αστυνόμοι κυνηγούσαν στους δρόμους απεργούς και τραμπούκιζαν τις οικογένειες τους, που πεινούσαν και ζούσαν από την αλληλεγγύη, ξυλοφόρτωναν με ρόπαλα τους διαδηλωτές που αντιτασσόταν ή βοηθούσαν τους απεργούς, οι δικαστές επέβαλαν τεράστια πρόστιμα στους απλούς εργαζόμενους, τους συνδικαλιστές και τα ταμεία των συνδικάτων ενώ έστελναν πολλούς μαχητικούς εργάτες στη φυλακή, τα ΜΜΕ και οι μεγάλες εφημερίδες πετούσαν τόνους λάσπης και κρατικής προπαγάνδας, οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν την καθημερινότητα και υπέκλεπταν συνομιλίες των απεργών και των αλληλέγγυων(σ.σ. να σε τι χρειάζεται η ΕΥΠ!). Σε αριθμούς, κατά τη διάρκεια της απεργίας, εννιά εργάτες σκοτώθηκαν, εκατοντάδες τραυματίστηκαν, 11.291 συνελήφθησαν και 8.392 παραπέμφθηκαν στα δικαστήρια με διάφορες κατηγορίες. Έτσι μετά από 12 μήνες και τη χρήση βίας εκ μέρους της αστυνομίας η απεργία έληξε.

Ολόκληρες πόλεις μετατράπηκαν σε «βιομηχανικά ερείπια» και η ανεργία σε ορισμένες περιοχές έφτανε μέχρι 60-70%. Πολλοί έκαναν λόγο για μια «απόλυτη κοινωνική καταστροφή». Ο αλκοολισμός και η κατάθλιψη στις περιοχές όπου έκλεισαν τα εργοστάσια και τα ανθρακωρυχεία εκτινάχθηκαν σε δυσθεώρητα ύψη.

Η ήττα του συνδικαλιστικού κινήματος των ανθρακωρύχων, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τις ιδιωτικοποιήσεις πάρα πολλών δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, για τη δραστική περικοπή του κοινωνικού κράτους. Η συνταγή του  συμβούλου του Ρόναλντ Ρέιγκαν, Μ. Φρήντμαν, ο νεοφιλελευθερισμός άρχισε να υλοποιείται και εδώ. Είχε προηγηθεί ο Πινοσέτ.

Αυτό σύμφωνα με τον Κόου είναι το πολιτικό πλαίσιο που καθορίζει σήμερα την Βρετανία. Αλλά που οφείλεται η σημερινή άγρια πολιτική σύγκρουση;

Ο δολοφόνος της νεαρής βουλευτή Τζο Κοξ, ενώ την πυροβολούσε και τη μαχαίρωνε, ούρλιαζε με άγριο μίσος «Πάνω απ’ όλα η Βρετανία. Για τη Βρετανία». Ο εθνικισμός σε έξαρση. Η νεαρή βουλευτής δολοφονήθηκε επειδή ήταν υπέρ της παραμπονής στην ΕΕ (Στη συνέχεια θα δούμε ποιος και γιατί τροφοδότησε αυτόν τον εθνικισμό).

Και ο τρόμος συνεχίζεται: «…θα το πληρώσεις πουτάνα, θα καείς στην κόλαση γι’ αυτό. Να κοιτάς πίσω σου όταν θα γυρνάς σπίτι σου απόψε… Θυμήσου την Τζο Κοξ, μπορεί να ξανασυμβεί». (σ.495) Η απειλή αφορά μία βουλευτή των συντηρητικών που τόλμησε να είναι υπέρ της παραμονής! Η στοχοποίηση έγινε μέσω εφημερίδας που δημοσίευσε τα ονόματα των «ανταρτών».

Στην Αγγλία, γράφει ο Τζόναθαν Κόου, υπάρχουν από τη μια «δυνάμεις μεθυσμένες από την εξουσία τους και αποφασισμένες να την υποστηρίξουν κάνοντας δύσκολη τη ζωή των απλών πολιτών…» και από την άλλη αυτοί στους οποίους έχει «απλωθεί η μυρωδιά της θυματοποίησης», της κοινής αδικίας(σ. 62). Και να, η περίφημη ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ: «… η αίσθηση της αδικίας που σιγόβραζε, την πικρία απέναντι στο οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο που είχε κατακλέψει το λαό και την είχε σκαπουλάρει, τη σιωπηλή οργή της μεσαίας τάξης… πριν μερικά χρόνια ένιωθαν πλούσιοι. Τώρα νιώθουν φτωχοί…». «τα ίδια χάλια είναι όλοι τους»!

Και πως αλήθεια σκέφτεται αυτή η Μεσαία Τάξη; Με όρους καθαρά καταναλωτικούς: «… αν ο υποψήφιος των Δημοκρατικών (όποιος κι αν είναι αυτός) αποτύχει να κερδίσει τις εκλογές του χρόνου, η αιτία θα είναι ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί της μεσαίας τάξης δεν έχουν πλέον την οικονομική δυνατότητα να αντικαθιστούν το αμάξι τους κάθε δύο χρόνια… Εμείς δεν το έχουμε αλλάξει εδώ και πέντε…». (σ. 341). Όλα για το αμάξι. Μόνο που αυτό δεν είναι πλέον ένα απλό μεταφορικό μέσο, περιλαμβάνει και κάτι άλλο, κύρος, ορατότητα(συμβολικό κεφάλαιο).

Η κρίση του 2008 αντιμετωπίστηκε με μέτρα λιτότητας «των οποίων οι συνέπειες έπληξαν όλη τη χώρα, εκτός από τους υπερβολικά πλούσιους. Για τη νέα μεσαία τάξη, οι μισθοί έπεσαν σε τέλμα… Για τους φτωχότερους οι επιπτώσεις ήταν πολύ χειρότερες, με μια ραγδαία αύξηση της εξάρτησής τους από τράπεζες τροφίμων, πράγμα που θα έπρεπε να προκαλεί ντροπή σε οποιαδήποτε πολιτισμένη χώρα». (σ.268)

«Οι Συντηρητικοί, αντί να παίξουν το χαρτί της βρετανικής ενότητας, αποφάσισαν να παίξουν το χαρτί του αγγλικού εθνικισμού. Δηλαδή του διχασμού, της μετατόπισης του αιτίου της κρίσης σε κάποιον Άλλο. Για όλα φταίνε οι ΑΛΛΟΙ, «οι αλήτες», οι ξένοι, οι μετανάστες, οι Γερμανοί. Τώρα ο μεγάλος Άλλος είναι η ΕΕ. Η αποτυχία του συστήματος επιρρίφθηκε στην ΕΕ. Σύνθημα «Πρέπει να σπάσουμε τα δεσμά της ΕΕ και να επανακτήσουμε τον έλεγχο των συνόρων μας».

Ο Ντέηβιντ Κάμερον ποντάροντας στον αγγλικό εθνικισμό κέρδισε τις εκλογές αλλά έχασε το δημοψήφισμα. Ο ασκός του εθνικισμού που άνοιξε τον πήρε κι αυτόν παραμάζωμα. 

 Και τώρα; Ο Τζόναθαν Κόου σημειώνει: «Την έχουμε γαμήσει… ολοκληρωτικά και ανεπανόρθωτα. Επικρατεί ένα χάος. Όλοι τρέχουν πανικόβλητοι σαν αποκεφαλισμένα κοτόπουλα. Κανείς δεν έχει την παραμικρή ιδέα τι να κάνει…» (σ.452)

Η ελπίδα εναποτίθεται σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ακόμα…