Θεομηνίες με ταξικό πρόσημο

Ανήκει στα αυτονόητα που, συνήθως, λησμονούνται: οι καταστροφές στο οικοσύστημα είναι ευθέως ανάλογες με τη λογική της συσσώρευσης, του υπερκέρδους, της καπιταλιστικής ανάπτυξης εν τέλει. Ο επεκτατισμός του κεφαλαίου κινείται ενάντια στο φυσικό περιβάλλον, ενάντια στον αστικό χώρο, ενάντια στον εργαζόμενο άνθρωπο. Ο «παραγωγισμός», η κουλτούρα της ευθείας προόδου, της διαρκούς ανάπτυξης, διαρκώς αποδεικνύεται καταστροφική. Ο ολετήρας του καπιταλισμού που εκκινεί από τη μεγάλη διαπάλη στις σχέσεις παραγωγής μεταφέρεται και στις σχέσεις μεταξύ των δυνάμεων παραγωγής και των συνθηκών εντός των οποίων οι άνθρωποι παράγουν. Επίσης, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μεταφερόμενη στην εκμετάλλευση της φύσης και εξαντλώντας τις ενεργειακές δυνάμεις της, αναπαράγει ταυτόχρονα τις ταξικές σχέσεις. Μετατρέποντάς τες, επιπλέον, σε χωρο-ταξικές. Και επειδή το φυσικό περιβάλλον είναι μεν αταξικό, οι χρήστες τους όμως όχι, οι απανταχού «κολασμένοι» υφίστανται και ό,τι ονομάζουμε εκδίκηση της φύσης. Που δεν είναι, βεβαίως, παρά τα επίχειρα της συμπεριφοράς της κυρίαρχης τάξης εντός των πλαισίων του καπιταλισμού.

Είναι γνωστά τα παραδείγματα μεγαλοεπιχειρήσεων –εκείνων που φέρνουν την περιώνυμη ανάπτυξη-, τα οποία κερδίζουν καταστρέφοντας. Η διαμόρφωση, εξάλλου, του homo economicus, ως μηχανιστικό κομμάτι της αγοράς, έγινε βάσει της συνθήκης εκείνης που προωθεί, πάση θυσία, το υπερκέρδος. Το κομμάτι εκείνο στον Αμαζόνιο, που καταστράφηκε υπό τας διαταγάς γνωστής εταιρείας, οι πολυεθνικές που ρυπαίνουν παντίοις τρόποις, χρηματοδοτώντας ταυτόχρονα προγράμματα ανακύκλωσης είναι κλασικά παραδείγματα του τρόπου που κινείται το παγκόσμιο κεφάλαιο. Που εξαγοράζει συνειδήσεις και που με τους δικούς του οργανικούς ακαδημαϊκούς διανοούμενους προσπαθεί να καταδείξει τις, τάχα, υπερβολές για την οικολογική καταστροφή.

Αλλά να θεωρείται ψευδοεπιστημονική καταστροφολογία η περιβαλλοντική συνείδηση, εντάσσεται σε μια γενικότερη ανάγνωση της κοινωνίας. Επειδή όμως να μιλάς για την καταστροφή της φύσης, δίχως να ασκείς κριτική στο σύστημα που πριμοδοτεί την καταστροφή καταντά κενός νοήματος ιδεαλισμός, μπροστά σε κάθε τραγωδία, θα πρέπει να καταδεικνύεται με σαφήνεια ο ένοχος: όσοι πριμοδοτούν, λόγοις και έργοις, την απρόσκοπτη ανάπτυξη, όσοι συντάσσονται με τις συστημικές λογικές της αγοράς, χωρίς να αναστοχάζονται τις πολιτικές επιλογές τους, συναινούν στο έγκλημα. Ένα έγκλημα βεβαίως που διαπράττεται από τις κυρίαρχες εναντίον των υποτελών τάξεων, αφού, κατά το όπου φτωχός κι η μοίρα του, οι καταστροφές πλήττουν πάντοτε τις φτωχογειτονιές.

Εάν, λοιπόν, οι ταξικές ανισότητες αποτελούν αναπόδραστη μοίρα (βλέπε Κ. Μητσοτάκης), οι, καθόλου μα καθόλου φυσικές, καταστροφές, από τη Νέα Ορλεάνη ως την Μάνδρα Αττικής, θα πλήττουν αναπόδραστα τους φτωχότερους –ανθρώπους, πόλεις, χώρες κ.ο.κ. Για προφανείς λόγους, αφού οι από πάνω φυλάγουν καλά τα νώτα τους.

«Η φύση», έλεγε ο Μαρξ «είναι το σώμα του ανθρώπου και πρέπει να διατηρήσει ένα συνεχή διάλογο μαζί της αν θέλει να μην πεθάνει». Αν η διαστροφική επιθυμία να κυριαρχήσει ο άνθρωπος σε άλλον άνθρωπο, συνδέεται με το αρχέγονο να κυριαρχήσει στη φύση, πέρασε ήδη ο καιρός που θα έπρεπε να συνδεθούν όλες οι πλευρές του ζητήματος ώστε ν’ αρχίσει ο μετασχηματισμός.

 Είναι πασίγνωστο πια, ο καπιταλισμός σκοτώνει τους αδύναμους. Με τρόπους που μοιάζουν απολύτως φυσικοί. Η αντι-δράση είναι μια ταξική υπόθεση, όμως και το ζήτημα του κοινωνικού μετασχηματισμού εν γένει.