Τι είναι η αγάπη;

Για τον Alain Badiou «πρωτίστως, η αγάπη δεν είναι σύμβαση μεταξύ δύο ναρκισσιστών. Είναι μια κατασκευή που αναγκάζει τους συμμετέχοντες να ξεπεράσουν τον ναρκισσισμό. Για να διαρκέσει η αγάπη κάποιος πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό του... Απαιτεί δουλειά... Η αγάπη είναι τόσο συνάντηση όσο και κατασκευή. Είναι ένα σχέδιο συν-κατασκευής. Είναι η γέννηση της συν-δυνατότητας.  Είναι μια διαδικασία αλήθειας».

Η προσέγγιση του Πλάτωνα για τον έρωτα στο Συμπόσιο ήταν ταυτόχρονα αισθητική (καθώς θεωρεί ότι ο έρωτας είναι θεμελιωδώς η αγάπη της ομορφιάς) και ασκητική (συνιστά να περιορίζουμε τις ερωτικές μας παρορμήσεις και να σκεπτόμαστε αντί αυτού την καθαρή ιδέα της αγάπης). Ποιητικότατη είναι η καταγωγή του: «Σαν γιος λοιπόν του Πόρου και της Πενίας που είναι ο Έρως βρίσκεται στην εξής κατάσταση: Πρώτον είναι πάντα φτωχός και κάθε άλλο παρά απαλός και ωραίος, όπως νομίζει ο πολύς κόσμος. Αντιθέτως, είναι τραχύς, ρυπαρός, ξυπόλυτος, άστεγος· πλαγιάζει πάντα χάμω, χωρίς στρώμα, κοιμάται κάτω από τον ανοιχτό ουρανό σε σκαλοπάτια και στις άκρες του δρόμου· μοιράζεται τη φύση της μάνας του και έχει για συγκάτοικο πάντα τη στέρηση. Σύμφωνα πάλι με τη φύση του πατέρα του επιβουλεύεται τα ωραία και τα εκλεκτά, είναι γενναίος, ριψοκίνδυνος, ορμητικός, κυνηγός τρομερός, που σκαρφίζεται συνεχώς τεχνάσματα, συγχρόνως όμως προικισμένος με πόθο για τη γνώση της αλήθειας αλλά και επινοητικότητα, διαρκώς σε όλη του τη ζωή αγαπά τη σοφία, δεινός σαγηνευτής, μάγος, σοφιστής».

Ένα πράγμα που ο Πλάτωνας είδε σωστά, λέει ο Badiou, ήταν ότι θεώρησε την αγάπη ως εμπειρία αλήθειας. Όπου ο Πλάτωνας πήγε στραβά ήταν ότι σκέφτηκε την εμπειρία αυτή με υποκειμενικούς όρους, έτσι ώστε η αγάπη να γίνει «η δική μου» ή «η δική σας» αγάπη - μια προσωπική αίσθηση που κατευθύνεται προς ένα αντικείμενο ή (τελικά) μια ιδέα. Ο Badiou υποστηρίζει ότι η αγάπη ανάγεται σε μια διαφορετική εμπειρία αλήθειας, δηλαδή στην αλήθεια ενός κόσμου που βιώνεται «από τη σκοπιά των δύο παρά του ενός».

Για τον Badiou, η αγάπη είναι μια διαρκής αναζήτηση της αλήθειας. Αυτή η αναζήτηση αρχίζει με την τυχαία συνάντηση, ένα γεγονός που αλλάζει για πάντα τα δύο άτομα, ως μια περιπέτεια. Ισχυρίζεται ότι η φιλοσοφία ερμηνεύει την αγάπη: (1) αγάπη ως ρομαντική έκσταση, (2) αγάπη ως νομικιστική σύμβαση, (3) αγάπη ως σκεπτικιστική ψευδαίσθηση. Ενάντια σε αυτές τις τρεις ερμηνείες της αγάπης, μας προσφέρει μια τέταρτη: η αγάπη είναι μια αναζήτηση της αλήθειας. Εξηγεί πώς η θέση του πάνω στην αγάπη διαφέρει από τη θέση του Levinas (η συνάντηση του άλλου δεν είναι η εμπειρία του άλλου). Η αγάπη είναι μια διαρκής επανεφεύρεση της ζωής (δύο ζωές γίνονται μια ζωή που είναι ακόμα δύο ζωές).

Ο Badiou επίσης συνδέει την αγάπη με την πιστότητα. Οι σχέσεις μπορεί να λήξουν, αλλά η αγάπη που μοιραστήκαμε με αυτό το άτομο θα διαρκέσει για πάντα. Η αγάπη, ωστόσο, μπορεί να είναι μια πολύ βίαιη, οδυνηρή και αγωνιώδης διαδικασία. Η αγάπη δεν είναι συνώνυμη της ειρήνης. Ο εγωισμός είναι ο πραγματικός εχθρός της, ενώ αντιθέτως, πρώτη προϋπόθεση για την υψηλότερη μορφή της αριστοτελικής αγάπης είναι η αγάπη του εαυτού. Χωρίς εγωιστική βάση, κανείς δεν μπορεί να επεκτείνει τη συμπάθεια και την αγάπη στους άλλους, λέει ο Αριστοτέλης. Εννοεί ότι αν σας αρέσει ο εαυτός σας και αισθάνεστε ασφαλείς στον εαυτό σας, θα έχετε πολλή αγάπη για να δώσετε στους άλλους. Ή, όπως έλεγε ο Αριστοτέλης, "Όλα τα φιλικά συναισθήματα για τους άλλους είναι μια επέκταση των συναισθημάτων ενός ανθρώπου για τον εαυτό του."

Για τον Γάλλο στοχαστή, η αγάπη είναι παράλληλα ένα πολιτικό γεγονός. Η ιδεολογία του κομμουνισμού σχετίζεται με την αγάπη και την πολιτική, με την έννοια της "αδελφοσύνης". Ο κομμουνισμός/διεθνισμός επιδιώκει να ενσωματώσει όσο το δυνατόν περισσότερες διαφορές (διαφορετικά είδη ανθρώπων) σε μια κατάσταση ισότητας. Εν κατακλείδι, ο Badiou συζητά πώς η αγάπη μπορεί να είναι ένα σημείο αντίστασης ενάντια στην καπιταλιστική παγκόσμια τάξη γιατί ο  καπιταλισμός θέλει να επικεντρωθούμε στον εαυτό μας που είναι ασύμβατος με την αγάπη.

Η θεωρία μπορεί να είναι δύσκολο να επαληθευτεί (ένα πρόβλημα που αγγίζει τις περισσότερες φιλοσοφικές απόψεις) ωστόσο έχει νόημα να συζητάμε για την αγάπη γιατί ο τρόπος που αγαπάμε καθορίζει τη ζωή μας.  Αλλά, όπως παρατηρεί ο Wittgenstein, στις περισσότερες περιπτώσεις, η έννοια μιας λέξης είναι η χρήση της...