Τα βιβλία είναι οι δάσκαλοι του ονείρου

Τα βιβλία έγιναν για πολλούς από εμάς οι σύντροφοι της ζωής μας. Πασχίζαμε φαίνεται να βρούμε εκεί τα μυστικά της ζωής που δεν μπορούσαν να μας εξηγήσουν, μια κρυφή ζωή με φίλους–ήρωες που μας μετάφεραν σε περιπέτειες και γνώσεις που άλλαζαν «ανεπαισθήτως» τη ζωή μας. Παιδιά στο σπίτι και μέσα στα βιβλία διανοούμενοι. Διχασμένοι ανάμεσα σε δύο κόσμους.

 Υποκατάστατο ταυτότητας τα βιβλία καθώς οι συγγραφείς και οι ήρωες λειτουργούσαν σαν πρότυπα ταύτισης. Στηρίγματα επίσης για την τροποποίηση του κόσμου μας, παράθυρα στη φαντασία  και το όνειρο. Ένα μοναδικό εισιτήριο απεριόριστων διαδρομών στην έμπνευση, στα ανεξάντλητα μονοπάτια της  σκέψης. Ο Πλάτων στο έργο του Πολιτεία παρουσιάζει το φιλόσοφο να είναι δεσμώτης ενός σπηλαίου και κάποια στιγμή να απελευθερώνεται από τα δεσμά του και να βγαίνει στο φως του ήλιου, δηλαδή να φτάνει στην αλήθεια. Έτσι είναι τα βιβλία για μας, μια απερίφραστη πρόκληση εξανθρωπισμού, μα βαθιά επαναστατική πράξη και ο δρόμος για την ελευθερία.

Τα βιβλιοπωλεία και οι βιβλιοθήκες είναι τόποι ανακάλυψης, κιβωτοί του πλούτου μας, τόποι ιεροί. Οι ρωμαϊκές και μεσαιωνικές βιβλιοθήκες ήταν συνήθως εγκατεστημένες σε ναούς. Λαβύρινθοι, καθρέφτες, όνειρα, εγκυκλοπαίδειες, βιβλιοθήκες που εκτείνονται στο άπειρο συγκροτούν το σύμπαν μας όπως εκείνο του Μπόρχες. Εκεί προστρέχουμε για να δώσουμε τροφή στην ψυχή μας, για να φτειάξουμε εαυτό, για να πλουτίσουμε. «Πέρασα τη ζωή μου διαβάζοντας και γράφοντας ποίηση. Κι όλη η ποίηση έρχεται, όπως ξέρουμε τουλάχιστον εμείς στη Δύση, από την Ελλάδα. Η Ελλάδα μάς έδωσε επίσης τη φιλοσοφία. Και τώρα μπορείτε να διαλέξετε. Μπορείτε να με θεωρήσετε έναν έλληνα εξόριστο στη Νότια Αμερική που επιστρέφει στην πατρίδα του ή να πείτε ότι ήμουν πάντα στην Ελλάδα -εννοώ πνευματικά, όχι σωματικά» είπε ο Μπόρχες. Συναντά τον Όμηρο, γίνεται Όμηρος: «Ήμουν ο Όμηρος· σύντομα, θα 'μαι ο Κανένας, όπως ο Οδυσσέας· σύντομα, θα 'μαι όλοι». Τυφλώθηκε την εποχή που έγινε διευθυντής στην μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου στο Μπουένος Αιρες, και όντας σε απόσταση αναπνοής απ’ όλα τα βιβλία, δεν μπορούσε εν τούτοις ούτε καν να διακρίνει σκιές. Έμεινε στη θέση του διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Μπουένος Άυρες για δεκαοχτώ χρόνια.  Ο Εμίρ Ροδρίγες Μονεγάλ περιγράφει την κάθοδό του με τον Μπόρχες, το 1956, στο υπόγειο της βιβλιοθήκης:«Ο Μπόρχες με πήρε από το χέρι και με οδήγησε, βλέποντας μόνο όσο χρειαζόταν ώστε να γνωρίζει πού ακριβώς βρισκόταν κάθε βιβλίο που έψαχνε. Μπορούσε να ανοίξει το βιβλίο στη σελίδα που ήθελε, και χωρίς να πρέπει να διαβάσει απήγγελλε ολόκληρα αποσπάσματα. Περιπλανιόταν μέσα σε διαδρόμους γεμάτους βιβλία. Έστριβε γρήγορα στις γωνίες και έμπαινε σε περάσματα, πραγματικά αόρατα, που έμοιαζαν με σχισμές σε τοίχους από βιβλία. Κατέβαινε στριφογυριστές σκάλες που σταματούσαν απότομα στο σκοτάδι. Δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου φως στους διαδρόμους και τις σκάλες της βιβλιοθήκης. Προσπαθούσα να τον ακολουθήσω, σκοντάφτοντας, πιο τυφλός και ανήμπορος από τον Μπόρχες, γιατί εμένα με οδηγούσαν μόνο τα μάτια μου… Με τραβούσε μαζί του, με έκανε μα πέφτω εξουθενωμένος μες στα σκοτάδια. Ξαφνικά διακρινόταν ένα φως στο τέλος κάποιου άλλου διαδρόμου… Δίπλα στον Μπόρχες, ο οποίος χαμογέλασε σαν μικρό παιδί που έκανε φάρσα σε ένα φίλο του, ξαναβρήκα το φως μου…». Ο Μπόρχες πέρασε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του διαβάζοντας, ονειροπολώντας και γράφοντας. Η βιβλιοθήκη του πατέρα του ήταν το «κυρίαρχο γεγονός» της ζωής του, έτσι που  σχημάτισε την πεποίθηση ότι η ζωή, η ζωή του, ήταν η λογοτεχνία. Τα βιβλία ήταν για  αυτόν η λυδία λίθος για την πραγματικότητα, ο τρόπος με τον οποίο ερμήνευε τον κόσμο. Η βιβλιοθήκη ήταν ένας καθρέφτης όλων όσα ο ίδιος είχε ήδη φανταστεί.

Σημειώνουμε στα βιβλία τις φράσεις που μας αρέσουν περισσότερο και τελειώνοντας την ανάγνωση ενός καλού βιβλίου αισθανόμαστε μια θλίψη σαν να χάνουμε έναν αγαπημένο φίλο που μας έδωσε πολύτιμα μυστικά της ζωής. Όσο και να υπογραμμίσετε ή να αφήσετε μία σημείωση στο ηλεκτρονικό βιβλίο, δεν θα είναι ποτέ το ίδιο με το να ανοίγετε μετά από χρόνια ένα βιβλίο και να βρίσκετε μέσα μία σημείωση-ανακάλυψή σας. Τα βιβλία  είναι μια σχέση με την ετερότητα, με το μυστήριο. Σε ταξιδεύουν σε ανεξερεύνητες και αχαρτογράφητες περιοχές, όπου απαιτείται εμπιστοσύνη και σεβασμός, σαν να σκύβεις στο αυτί του άλλου να σου πει τα μυστικά που ανακάλυψε.

Εκεί προσπαθείς να βρεις απάντηση σε ερωτήματα όπως: Τι είναι η δικαιοσύνη; Τι είναι ομορφιά; Ποια είναι η αλήθεια; Γιατί οι άνθρωποι υποφέρουν; Πώς θα πρέπει κάποιος να πεθάνει, Τι είναι ελευθερία, δημοκρατία, Πώς θα ’πρεπε να ζει ο άνθρωπος, για να ζει καλά; Προκαλούν τη σκέψη και το συναίσθημα, μας μαθαίνουν να  σκεφτόμαστε πώς να σκεφτόμαστε. Πολλαπλασιάζουμε τις εμπειρίες μας ζώντας νοερά τις ζωές ή ανακαλύψεις των άλλων. Είναι ο καθρέφτης όπου μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας, να ανιχνεύσουμε πλευρές του που δεν υποψιαζόμασταν, να ψηλαφίσουμε τα όνειρά μας...