Πόσο αντικειμενική είναι η μελέτη του National Toxicology Program;

πρόσφατα ανακοινώθηκαν ορισμένα πρώιμα (και αποσπασματικά) αποτελέσματα μελέτης (“CellPhoneRadiofrequencyRadiationStudies”) του Εθνικού Προγράμματος Τοξικολογίας (NTP - NationalToxicologyProgram) στις ΗΠΑ, μετά από πειράματα 2 ετών, για την διερεύνηση της πιθανότητος βλαπτικότητος της κινητής τηλεφωνίας για την υγεία. Οι ερευνητές εξέθεσαν 2500 αρουραίους και ποντίκια σε ηλεκτρομαγνητική (Η/Μ) ακτινοβολία παρομοίων συχνοτήτων με αυτές της κινητής τηλεφωνίας (τα λεγόμενα ραδιοκύματα – RF), σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ισχύος, σε 9ωρη καθημερινή βάση, για όλη τους την ζωή. Σύμφωνα με την ανακοίνωσή τους στον Τύπο, ανιχνεύθηκε σε αρουραίους μικρή αύξηση των γλοιωμάτων εγκεφάλου (νεοπλασία των νευρογλοιακών κυττάρων) και μία σπάνια νεοπλασία των μυελινοπαραγωγών κυττάρων Schwannτης καρδιάς, το σβάννωμα. Ταυτόχρονα, ενώ έγιναν χιλιάδες πειράματα και σε ποντίκια, τα αποτελέσματα δεν ανακοινώθηκαν...

 Πριν από οποιοδήποτε σχόλιο πρέπει να καταστεί σαφές ότι:

Η ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων (ΚΤ), Σταθμών Βάσης Κεραιών (ΣΒ) κινητής τηλεφωνίας, ραδιοφώνου και TV, διαθέτει μεγίστη ενέργεια 11 μeV (μονάδα μέτρησης ενέργειας Η/Μ ακτινοβολίας), ενώ το ορατό φώς 3.000.000 μeV (μέση τιμή). Εάν το φως της λάμπας του σπιτιού μας των εκατομμυρίων μeV, δεν θραύει το DNA μας (το αντίθετο σημαίνει ότι δεν θα υπήρχαμε ποτέ ως ανθρώπινο γένος...), πόσο μάλλον η κινητή τηλεφωνία των 11 μeV…

Χρήση μικρών πειραματόζωων και κίνδυνος λανθασμένης μεταφοράς συμπερασμάτων στους ανθρώπους για δύο λόγους: α) Από ακτινοβιολογικής πλευράς, τα τρωκτικά αυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα(απορροφούν κατά προτίμηση) στις συχνότητες της ΚΤ, ενώ οι άνθρωποι στις συχνότητες του ραδιοφώνου και β) η ενέργεια RF απορροφάται από ολόκληρο το μικρό ζώο, ενώ αντίθετα, απορροφάται επιδερμικά σχεδόν από τον άνθρωπο (διαφορά απορρόφησης από 10 έως 20 φορές).

Δεν υπάρχει ούτε μία πειραματική εργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία να καταλήγει σαφώς ότι η έκθεση σε ραδιοκυματική ακτινοβολία RF (π.χ. από τα κινητά) προκαλεί βιολογική βλάβη, επακριβώς περιγραφόμενη, και το οποίο συμπέρασμα να έχει παραχθεί με τις ίδιες ακριβώς πειραματικές συνθήκες από άλλη ερευνητική ομάδα, ανεξάρτητη της πρώτης. 

Σημαντική πηγή για την ανάλυση του θέματος, μπορούν να αποτελέσουν αυτά τα ίδια τα σχόλια των... επικεφαλής της μελέτης του NTP, όπως κατατέθηκαν σε συνέντευξη του Dr. JohnBucher, AssociateDirector του NTP και Dr. MichaelWyde, τοξικολόγου της μελέτης του NTPστις 27 Μαΐου 2016. Η συνέντευξη δόθηκε σε 24 εκπροσώπους των μεγαλύτερων ΜΜΕ και επιστημονικών περιοδικών στις ΗΠΑ και στον Κόσμο: Science, Nature, Associated Press, Wall Street Journal, NBC News, CNN Health, STAT, Hill Newspaper, CBS News, Bloomberg News, Forbes, BioInitiativeWorkingGroup, University of California, CTV National News, κ.α. (ηχητικό ντοκουμέντο και κείμενο PDFστην ιστοσελίδα του NationalInstituteofHealth, USA – NIH, www.niehs.nih.gov/news/newsroom/releases/2016/may27/index.cfm). Χαρακτηριστικά:

 Έκθεση σε ακτινοβολία των πειραματόζωων

 Τα πειραματόζωα απορρόφησαν για ολόκληρη την ζωή τους (9ωρο καθημερινά), ολόσωμα, δόσεις ακτινοβολίας οι οποίες ήταν από 20 έως και 75 φορές υψηλότερες του ανώτατου ορίου, το οποίο είναι επιτρεπτό για τον άνθρωπο (ή 50 με 200 φορές για τα τρωκτικά). Εάν δε, ληφθεί υπ’ όψιν η μετρούμενη πραγματική έκθεση των πολιτών, π.χ. από τους Σταθμούς Βάσης της ΚΤ η δόση των αρουραίων στο πείραμα ήταν χιλιάδες φορές υψηλότερη.

 Διαπιστώθηκε μικρή αύξηση των νεοπλασιών σε αρσενικούς αρουραίους, αλλά όχι σε θηλυκούς. Σε ερώτηση του δημοσιογράφου Ryan Knutson από την Wall Street Journal γιατί αυτή η απίστευτη διαφοροποίηση για τους θηλυκούς, η απάντηση του εισηγητή ήταν “Είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί κάτι το οποίο δεν συνέβη (σημ. συντ. δηλαδή η μη-ανίχνευση καρκίνων στα θηλυκά πειραματόζωα)”!

 Διαπιστώθηκε ότι οι αρουραίοι – μάρτυρες (η ομάδα των αρουραίων η οποία δεν ακτινοβολήθηκε και χρησίμευσε για σύγκριση) έζησαν σημαντικά λιγότερο από ότι η ομάδα των ακτινοβολημένων αρουραίων. Ούτε γι’ αυτό το 'αδιανόητο’ πειραματικό αποτέλεσμα είχε απάντηση ο εισηγητής. Είπε “Δεν γνωρίζω το γιατί και δεν έχουμε καμμία ένδειξη”...

 Αγνοήθηκε και δεν υπολογίστηκε το ποσοστό των αρουραίων – μαρτύρων το οποίο εμφάνισε αυθόρμητα καρκίνο. Με άλλα λόγια, εάν οι ακτινοβολημένοι αρουραίοι εμφάνισαν 3% καρκίνο και οι μάρτυρες 2,7% ή 3,2%, η διαφορά +ή- είναι αμελητέα και δεν οδηγεί σε κανένα συμπέρασμα για την βλαπτικότητα της ΚΤ. Εάν όμως “ξεχαστεί” να μετρηθεί η αναμενόμενη φυσιολογική εμφάνιση καρκίνου στους μάρτυρες, τότε το ποσοστό 3% φαντάζει τρομακτικό και είναι στατιστικά σημαντικό. Αυτή η “μεθοδολογία” οδηγεί στα λεγόμενα “ψευδώς αληθή” συμπεράσματα... Επίσης και να ελάμβαναν υπ’ όψιν τους την αυθόρμητη καρκινογένεση οι ερευνητές του NTP, το γεγονός ότι οι μάρτυρες απεβίωναν νωρίτερα από τα ακτινοβολημένα πειραματόζωα (και λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η πιθανότητα καρκινογένεσης αυξάνει πολύ με την γήρανση του πληθυσμού), πάλι θα έδινε ψευδή αποτελέσματα...

 Ειδικά για τις δύο νεοπλασίες και την Η/Μ ακτινοβολία, έννοιες για τις οποίες το NTP ισχυρίζεται ότι ανίχνευσε σχέση αιτίας – αποτελέσματος, ο Dr. John Bucher, μετά από πιεστικές ερωτήσεις, δήλωσε ότι α) η σχέση νεοπλασίας εγκεφάλου και ακτινοβολίας είναι πιθανή αλλά πολύ ασθενής και β) διαπιστώθηκε σβάννωμα κυττάρων Schwann της καρδιάς και επειδή η κυτταρική σύσταση είναι παρόμοια με αυτήν του ακουστικού νεύρου... θα μπορούσε η Η/Μ ακτινοβολία να προκαλέσει αιθουσαίο σβάννωμα (schwannoma, νεοπλασία του ακουστικού νεύρου). Το ερώτημα γιατί η ακτινοβολία δεν προκάλεσε κατ’ ευθείαν σβάννωμα στο ακουστικό νεύρο, παραμένει αναπάντητο.

 Είναι ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος το γεγονός ότι το σβάννωμα στην καρδιά είναι εξαιρετικά σπάνια ασθένεια έως απίθανο γεγονός. Αυτό προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των συνομιλητών του Dr. John Bucher. Ο τελευταίος, είχε αναφέρει ήδη ότι για να μπορέσουν να εκθέσουν σε πολύ υψηλές δόσεις τους αρουραίους και να διατηρήσουν παράλληλα την λειτουργικότητα του οργανισμού τους (“ομοιόσταση”) ώστε να έχει κάποια συνοχή το πείραμά τους, ήταν υποχρεωμένοι να επέμβουν στους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούςτου ζώου. Ρωτήθηκε εάν οι επεμβάσεις αυτές θα μπορούσαν να ήταν η αιτία καρκινογένεσης στα πειραματόζωα και ιδιαίτερα η αιτία εμφάνισης αυτών των ‘περίεργων’ νεοπλασιών. Δεν το αρνήθηκε και δήλωσε ότι “το μελετούν ως ενδεχόμενο”.

 Αποσπασματικά αποτελέσματα και σχόλια των ίδιων των ερευνητών

 Στην προαναφερθείσα συνέντευξη τύπου, οι υπεύθυνοι της μελέτης χρησιμοποίησαν εκφράσεις απαγορευτικές έως εξοργιστικές στην επιστημονική ορολογία όπως π.χ. “Τα αποτελέσματά μας είναι πολύ μακριά από το να θεωρούνται οριστικά... Τα δημοσιεύσαμε χωρίς ενδελεχή έλεγχο για να προκαλέσουμε συζήτηση στον επιστημονικό κόσμο και στην κοινωνία και επειδή η ανάλυση και η επιβεβαίωση των ευρημάτων μας θα έπαιρνε παρά πολύ χρόνο... Πολλά από τα επί μέρους θέματα της μελέτης, πραγματικά δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν σαφώς... Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα στην μελέτη αλλά και πολλές επιμέρους αβεβαιότητες για τα χαρακτηριστικά και τον χειρισμό πολλών ποικιλιών από τα πειραματόζωα... αισθανόμαστε (;) ότι ορισμένες νεοπλασίες πιθανώς να σχετίζονται με την έκθεση σε ακτινοβολία από τα ΚΤ... η άμεση μεταφορά αυτών των ευρημάτων στον άνθρωπο δεν έχει γίνει και θα γίνει στο μέλλον. Πιθανώς να βρεθεί σχέση, πιθανώς και να μην βρεθεί...”.

 Η αποθέωση της ανευθυνότητος. Μη-επιβεβαιωμένα, έντονα αμφισβητούμενα αποτελέσματα ανακοινώνονται δημόσια φοβίζοντας τον πληθυσμό και δημιουργώντας σύγχυση στους επιστήμονες. Η εξήγηση πιθανότατα αφορά στην νέα γάγγραινα στον επιστημονικό κόσμο: η δίψα για άμεση δημοσιότητα και η ανάγκη για ταχεία εξέλιξη στην ιεραρχία. Η προφανής απαίτηση για επιβεβαίωση των ευρημάτων από άλλη ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα; Αυτή θυσιάστηκε ως Ιφιγένεια στο παράλογο αυτό θεατρικό έργο.

 Δεν προκαλεί έκπληξη μετά από όλα αυτά το γεγονός ότι και οι 6 σχεδόν κριτές στους οποίους απευθύνθηκε το NTP για ανάλυση των αποτελεσμάτων ήταν αρνητικοί στα σχόλιά τους. Απαντώντας σε επιπλέον ερωτήσεις των δημοσιογράφων ο Dr. John Bucher δήλωσε ότι με βάση την μελέτη αυτή για την οποία είναι και επιστημονικά υπεύθυνος, α) δεν πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο και τον χρόνο χρήσης του προσωπικού του τηλεφώνου, β) δεν συνιστά να μειωθούν τα όρια ασφαλείας για την ΚΤ τα οποία έχει θέσει ο υπεύθυνος κρατικός φορέας FDA (ανέφερε χαρακτηριστικά “Theguidelinesforwholebodyexposuresfromradiofrequencyradiation, 0.08 wattsperkilogram,arefairlystrictalready...theguidelinesareveryniceforcellphoneuse”), γ) δεν κάνει σύσταση μείωσης ορίων για tablets, wirelessPC, κ.λπ. και δ) δεν υπάρχει αύξηση των νεοπλασιών του εγκεφάλου στις ΗΠΑ παρ’ όλη την δραματική αύξηση των ΚΤ και αυτό είναι πολύ καθησυχαστικό για την ασφάλεια της κινητής τηλεφωνίας...

 Θα πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει η τρομολαγνεία και η αντιεπιστημονικότητα σε θέματα για τα οποία οι πολίτες είναι ευαίσθητοι. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ – W.H.O) σημειώνει ότι οι ενώ η κλίμακα κινδύνου έχει ως κορυφή τη υπεριώδη ακτινοβολία και στην συνέχεια με μειούμενη επικινδυνότητα το ραδόνιο, τις ακτίνες-Χ και πολύ χαμηλά την Η/Μ ακτινοβολία, οι πολίτες λανθασμένα (λόγω ελλιπούς ή διαστρεβλωμένης πληροφόρησης) φοβούνται ακριβώς αντίστροφα! Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα υπερθεματίσουμε ότι:

 Είναι πρακτικά αδύνατο να αποδειχθεί επιστημονικά ότι οποιοσδήποτε παράγοντας είναι εντελώς ακίνδυνος για την υγεία, ενώ αντίθετα είναι πολύ πιο εύκολο να αποδειχθεί ότι είναι, έστω και σε μικρό βαθμό, επικίνδυνος [Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενεργείας – ΕΕΑΕ]

* Ο Κώστας Κάππας είναι Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Ακτινοφυσικής

Ιατρικό Τμήμα, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας