«Οι φοβεροί σύγχρονοι»

                Ένας συγγραφέας ζει και υπάρχει για τη διαφορά του. Όσο κι αν είναι μικρή, σ’ εκείνη τη διαφορά υπάρχει αυτό που είναι και αυτό που μπορεί να είναι. Η δουλειά του, οι φιλοδοξίες του, η δύναμη της δημιουργικότητάς του, τείνουν στο να καθορίσουν τη διαφορά που τον διακρίνει από κάθε άλλο συγγραφέα. Σ’ εκείνη τη διαφορά βρίσκεται ο λόγος της ύπαρξής του, η συγγραφή του και ο τρόπος της αφήγησής του, η «πρωτοτυπία» του.

                Δεν είναι εύκολο να την αποκτήσει, αλλά αν δεχθούμε ότι τα καταφέρνει, είναι άλλο τόσο σημαντικό γι’ αυτόν να του την αναγνωρίσουν. Και δεν σημαίνει ότι συμβαίνει πάντα, γιατί αυτό που κάνει σήμερα τη διαφορά ενός συγγραφέα, πολλές φορές είναι μια πολύ λεπτή σχεδόν ανεπαίσθητη απόχρωση, η επιλογή ορισμένων λέξεων, ένας τόνος ή ένας ρυθμός, και χρειάζεται ένα πολύ καλό μάτι ή αφτί για να τη συλλάβει. Και καμιά φορά την ανακαλύπτουμε μετά από πολλά χρόνια, ακόμη και μετά από αιώνες.

                Συνήθως προτιμούμε να πνίξουμε κάθε διαφορά στο νωχελικό και χλιαρό ρεύμα που αποδέχεται και παρασέρνει τα πάντα, ομογενοποιεί και καθιστά τα πάντα αδιάφορα, παρά να κουραστούμε να διακρίνουμε τι είναι εκείνο που κάνει έναν συγγραφέα διαφορετικό από κάποιον άλλον. Αρκεί να ξεφυλλίσουμε μια οποιαδήποτε Ιστορία Λογοτεχνίας και να σταματήσουμε στα τελευταία κεφάλαια, εκείνα που είναι αφιερωμένα στους «σύγχρονους», για να το διαπιστώσουμε. Και τι μελαγχολία καταλαμβάνει τον σύγχρονο συγγραφέα όταν ανακαλύπτει με ποιο τρόπο τον έχουν «κατατάξει» στην περιοχή όπου βρίσκονται στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, οι φοβεροί «σύγχρονοι»!  Αφού έχεις διαβάσει μέχρι εκείνη τη στιγμή βαθυστόχαστες αναλύσεις ακόμη και για ελάσσονες συγγραφείς του περασμένου αιώνα, περνάς στο τελευταίο μέρος, και είναι εκεί που κυκλοφορεί το ελαφρύ δηλητήριο της damnatio memoriae. Να εκεί τα ονόματα των σύγχρονων (ανάμεσα και το δικό σου) στη σειρά ή ομαδοποιημένα στην τύχη, σ’ εκείνη ή την άλλη παράγραφο. Φαίνεται, μάλιστα, ότι ο ιστορικός της λογοτεχνίας επειδή επιτέλεσε, μέχρι εκείνη τη στιγμή, μια αργή και σίγουρα σημαντική διαδικασία, όπου βρίσκονται στο σύνολό τους οι πατέρες των γραμμάτων μας, αισθάνεται σαν να ενοχλείται από την παρουσία των σύγχρονων και βιάζεται να ολοκληρώσει. Δεν εξηγείται αλλιώς η ξαφνική υπεροψία απέναντί τους, κι εκείνες οι ελάχιστες και κακόβουλες κριτικές που πέφτουν από ψηλά. Βέβαια, σε μια ιστορία της λογοτεχνίας τα πάντα εμφανίζονται με προοπτική.

 *Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ