Ο Πεσσόα και η ποίηση με τα χίλια πρόσωπα της αλήθειας

Αυτό που με κάνει να επανέρχομαι στα ποιήματα του Φερνάντο Πεσσόα είναι η αίσθηση ότι μιλά μέσα απ' αυτά. Καταφέρνει με όχημα τις λέξεις να πλάσει μια ολόκληρη κοσμοθεωρία. Τα ποιήματά του δεν είναι μόνο γλώσσα. Χρησιμοποιεί τις λέξεις για να φτάσει στην ψίχα των πραγμάτων.

«Μόνο η πρόζα διορθώνεται. Ο στίχος δε διορθώνεται ποτέ. Η πρόζα είναι τεχνητή. Ο στίχος είναι φυσικός. Δε μιλάμε με πρόζα. Μιλάμε με στίχο. Μιλάμε με στίχο χωρίς ομοιοκαταληξία και ρυθμό.»

Δεν είναι διόλου τυχαία η επανάληψη της λέξης «μιλάμε». Η ποίηση γι' αυτόν είναι ο τρόπος του να μιλήσει.

Ο Πεσσόα είναι ο ποιητής που δεν αρκέστηκε ποτέ στο να γράφει όμορφα. Μέσα από τα ποιήματά του πάσχισε να διαλαλήσει τα χίλια πρόσωπα της αλήθειας, το μάταιο της αναζήτησης του νοήματος, την άρση της βεβαιότητας.

Ο Πεσσόα είναι ο ποιητής που βλέπει “με βλέμμα καθαρό σαν ηλιοτρόπιο” ότι οι σκέψεις είναι αλυσίδες αθέατες. Με την ποίησή του παλεύει να σπάσει αυτές τις αλυσίδες και ν' αντικρίσει ξανά τον κόσμο γύρω του μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που βλέπει απ' την αρχή τα πράγματα κάθε φορά.

“ Σκέφτομαι είναι δεν καταλαβαίνω.”

“ Αγαπώ είναι η αιώνια αθωότητα και η μοναδική αθωότητα είναι δεν σκέφτομαι”.

“ Να σκέφτεσαι είναι ενοχλητικό”.

“ Οι καημένοι εμείς που κουβαλάμε την ψυχή μας ντυμένη” παραδέχεται ο Αλμπέρτο Καέιρο.

Και είναι σαν να μας λέει ο Πεσσόα.

Γδύστε την ψυχή σας από όλα τα πρέποντα που την μπολιάσανε οι αλυσίδες της σκέψης, της ιδεολογίας και της επιστήμης. Εγώ είμαι εδώ για να σας υποδείξω το μόνο αληθινό νόημα των πραγμάτων.

“ Το μόνο μυστικό νόημα των πραγμάτων είναι ότι δεν έχουν κανένα νόημα”.

Μα δε δογματίζει, δε ρητορεύει, δεν επαίρεται. Έχει και ο ίδιος την αγωνία να φτάσει στην αταραξία της επίγνωσης.

Το ξέρει πως η ελευθερία δίχως γκρέμισμα είναι ανάπηρη.

Και τον πονά που γκρεμίζει τις αυταπάτες του.

Κι ίσως και να μας πονά αυτή η αδήριτη ειλικρίνεια των στίχων του.

Μα δεν υπάρχει άλλος δρόμος, αν ο ποιητής το έχει αποφασίσει μέσα του βαθιά πως τον ενδιαφέρει να είναι έντιμος και ειλικρινής απέναντι στο έργο του. Αν η ελευθερία είναι κάτι περισσότερο από ένα κούφιο σύνθημα.

“ Κι ένιωσε πως πάλι ο αέρας του άνοιγε , αλλά με πόνο, μια ελευθερία στα στήθη..”

...

*( Οι στίχοι του Φερνάντο Πεσσόα είναι από το βιβλίο Τα ποιήματα του Αλμπέρτο Καέιρο σε μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα ).