Καλύτεροι από τα ζώα;

    Υποστηρίζεται ότι η παρακμή είναι ένα μίγμα υπεροψίας και φόβου. Πιστεύω να είναι κατανοητό το γιατί∙ η υπεροψία έχει τις ρίζες της σε μια χαμένη μεγαλοπρέπεια. Κι ο φόβος την ανικανότητα διατήρησης ή αναπαραγωγής αυτής της μεγαλοπρέπειας, έστω και με διαφορετική μορφή.

Η παρακμή είναι πάντα το τίμημα που πληρώνουν στο παρελθόν ένας άνθρωπος, μια χώρα ή ο κόσμος ολόκληρος. Όμως, ένα πραγματικά μεγάλο παρελθόν, δεν θα πρέπει να παράγει νοσταλγία αλλά σεβασμό και αγάπη: δυο συναισθήματα που εύκολα μπορούν να συμβιώσουν με το παρόν και το μέλλον.

Η Ελλάδα σε πολλούς τομείς έχει να επιδείξει ένα αρκετά μεγάλο παρελθόν, αλλά αυτό και μόνον το παρελθόν των πόλεών της (που όλο και περισσότερο πετιέται στα σκουπίδια από αδιαφορία παρά από υπεροψία ή φόβο) θα μπορούσε να μας απαλλάξει από μια στείρα και μάταιη νοσταλγία.

Μια γενναία, υπεύθυνη πράξη, άξια της σύγχρονης κοινωνίας θα ήταν να σταματήσουμε τα μνημόσυνα για ό,τι υπήρξε και να πάρουμε το παρελθόν μαζί μας, να το τοποθετήσουμε στο μέλλον, να του δώσουμε μια ταυτότητα, την ταυτότητά του, στο καινούριο.

Αν καταφέρουμε να μπούμε στα επόμενα χρόνια που θα έρθουν κρατώντας και φέρνοντας κοντά μας το Γαλαξίδι και το Ναύπλιο, πετώντας από το παράθυρο τις πολλές ξενόφερτες disneyland με το ξενοδοχειακό «βραχιολάκι» των τελευταίων χρόνων, τις βιλίτσες με τον κηπάκο και τα κιονόκρανα ή τα ψεύτικα «χωριά» του βουνού και της θάλασσας της επίκτητης ευτυχίας, αν καταφέρναμε να απελευθερωθούμε από τα φαντάσματα και το σύνδρομο των «Ελβετικών Άλπεων» και της «Κυανής Ακτής» και σώζαμε επιτέλους τα Γιάννενα, τη Λάρισα και το Ηράκλειο, τα Γρεβενά και την Ξάνθη, ξαναρχίζοντας ακόμη και να κτίζουμε, να κτίζουμε μέγαρα και γέφυρες και πλατείες και να διαμορφώνουμε καταπράσινα πάρκα, θα έχουμε αντιστρέψει την εξίσωση και στη θέση της νοσταλγίας, που τρέφεται με την υπεροψία και το φόβο, θα έχουμε βάλει την ελπίδα, που είναι φτιαγμένη από μετριοπάθεια και κουράγιο.

Για να το πετύχουμε δεν είναι αναγκαίο να επιστρέψουμε στον κλαψιάρικο ουμανισμό των λογής-λογής εκσυγχρονιστών. Πάνω απ’ όλα γιατί από τους ανθρώπους, από τους εαυτούς μας, δεν θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε ποτέ (και το άτομο είναι φτιαγμένο σε «ανθρώπινη διάσταση»)∙ και γιατί είναι άχρηστο να εξακολουθούμε να λιβανιζόμαστε από τη στιγμή που μας λείπει ο όρος σύγκρισης.

Είναι ίσως αλήθεια πως ο άνθρωπος, ανάμεσα σε δίποδα και τετράποδα, είναι καλύτερος από τα ζώα. Είναι όμως ένας μέτριος έπαινος που δεν χρειάζεται επιβεβαίωση. Το ξέρουμε, τώρα πια, καλά.

 *Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ