Ευάγγελος Αυδίκος
Η ΠΟΛΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΟΠΤΙΚΕΣ
Εκδόσεις Ι.Σιδέρης, Αθήνα 2016
Η ανακάλυψη της πόλης από τη λαογραφία και την ανθρωπολογία γίνεται ως αποτέλεσμα των αλλαγών που επήλθαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη μεταπολεμική περίοδο παρατηρήθηκε ένα αυξανόμενο κύμα μετανάστευσης πολιτών από την ύπαιθρο στις πόλεις, ενώ έλαβε χώρα η ανεξαρτητοποίηση πολλών αποικιών, που ανάγκασε πολλούς ανθρωπολόγους να αλλάξουν πεδίο έρευνας. Το ίδιο συνέβη και με τη λαογραφία, που είχε ταυτίσει τον αγροτικό χώρο με το πεδίο έρευνάς της. Και οι δύο επιστήμες, για διαφορετικούς λόγους η καθεμία, είχαν αφήσει την πόλη έξω από τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα.
Η αντίθεση «υπαίθρου και πόλης αποτελεί μια από τις κύριες μορφές μέσα από τις οποίες αποκτούμε συνείδηση ενός σημαντικού μέρους της εμπειρίας μας και των κρίσεων στην κοινωνία μας», υπογραμμίζει ο Williams (1973:426). Έχοντας υπ’ όψη αυτή τη διάσταση, αποκωδικοποιείται εύκολα το αντιθετικό ζεύγος «ύπαιθρος-πόλη». Η ύπαιθρος εμφανίζεται ως αρχετυπική εικόνα στην κοινωνική οργάνωση, ενώ η πόλη αναπαριστάνεται ως η πηγή του κακού. πρόκειται για μια εικόνα που διαχέεται σε διάφορες μορφές. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή που κάνει ο Ένγκελς για τις συνθήκες ζωής των νεοσχηματισμένων εργατικών στρωμάτων στο κλασικό βιομηχανικό κέντρο του 19ου αιώνα, το Μάντσεστερ στην Αγγλία. Οι εργατικές γειτονιές περιγράφονται με μελανά χρώματα, μεταξύ των οποίων και το ότι σ’ αυτές επικρατούν η ακαθαρσία και οι ανθυγιεινές συνθήκες ζωής, με αποτέλεσμα αυτός ο αστικός χώρος να είναι το σύμβολο απάνθρωπων συνθηκών που δεν ταιριάζουν στους ανθρώπους. «σε τέτοιες κατοικίες μόνο μια φυσικά εκφυλισμένη ράτσα, που έχει απολέσει κάθε χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους, που έχει εξαθλιωθεί κι έχει ξεπέσει ηθικά και σωματικά στην κτηνωδία, μόνο μια τέτοια ράτσα θα μπορούσε να νιώσει άνετα κάτι σαν στο σπίτι της (Engels 1969:96). Απ’ αυτή την ατμόσφαιρα αντλεί το υλικό του ο Άγγλος μυθιστοριογράφος Κάρολος Ντίκενς. Στο μυθιστόρημά του Δύσκολα χρόνια (1854) αναπαριστά τις συνθήκες που δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση στο Λονδίνο, όπου συνέρρευσαν πολλοί αγρότες…
Στο νέο βιβλίο του Ευάγγελου Αυδίκου, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, φιλοξενούνται κείμενα για πολιτισμούς της πόλης, ενώ η αστική λαογραφία συνυπάρχει με την αστική ανθρωπολογία. Επίσης, δημοσιεύονται άρθρα για τον Ηλία Πετρόπουλο, την κοινότητα στον αστικό χώρο, την αποτύπωση των ιστορικών γεγονότων στην οδωνυμία των πόλεων, τους Ηπειρώτες του Βόλου, τη σημασία των πρακτικών των Δημοτικών Συμβουλίων στη μελέτη της πόλης, αλλά και για την πολιτισμική και θρησκευτική ετερότητα.
