«Σε μια πρωινή συζήτηση στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2023, ο διευθύνων σύμβουλος της BlackRock Λάρι Φινκ δήλωσε ότι η μεταπολεμική ανάκαμψη της Ουκρανίας θα μπορούσε να γίνει «φάρος στον υπόλοιπο κόσμο για τη δύναμη του καπιταλισμού». Η σκηνή θα μπορούσε να ήταν μια παρωδία της ρωσικής προπαγάνδας: ο επικεφαλής μιας αμερικανικής εταιρείας κεφαλαίων λέει σε ένα πλήθος της δυτικής επιχειρηματικής και πολιτικής ελίτ ότι η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας δεν θα ήταν μόνο μια αγελάδα με πολύ γάλα αλλά θα διαφημιζόταν και ως ένα success story του καπιταλισμού- πιθανώς κάτι για το οποίο θα αλληλοσυγχαίρονταν στα επόμενα Νταβός. Για τον Φινκ, η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας δεν είναι απλώς μια επιχειρηματική ευκαιρία, αλλά και μια ιδεολογική. Αν οι δυτικοί πολιτικοί ηγέτες είδαν τον πόλεμο στην Ουκρανία ως αφορμή για να αναζωογονήσουν τη διεύρυνση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, τότε ο Φινκ και οι όμοιοί του τον θεώρησαν ως ευκαιρία για να αναζωογονήσουν την φθίνουσα πίστη στον καπιταλισμό.
…Τα λόγια του Φινκ αντικατοπτρίζουν τη συνέχιση ενός σχεδίου 30 και πλέον ετών που υιοθετήθηκε και κατά κάποιο τρόπο, επιβλήθηκε στην Ουκρανία και τους γείτονές της. Προηγήθηκε του «καπιταλισμού της καταστροφής» του τρέχοντος πολέμου η διαχείριση του «δόγματος του σοκ» της δεκαετίας του 1990, μιας σειράς νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, από την οποία η χώρα (σ.σ. η Ουκρανία) δεν ανέκαμψε ποτέ πλήρως. Ο τρέχων πόλεμος εισήγαγε μια καινοτομία στην παλιά φόρμουλα: τη συγχώνευση των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών με τις καουμπόικες εξελίξεις στην τεχνολογία, ιδιαίτερα την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και την ψηφιοποίηση. Η Ουκρανία εν καιρώ πολέμου έχει ήδη γνωρίσει μια τεράστια εισροή δυτικών κεφαλαίων διαφόρων χορηγών, αλλά και συμβούλων, εμπειρογνωμόνων, μηχανικών και επιχειρηματικών κεφαλαίων της Silicon Valley. Πρόκειται για δοκιμές στο πεδίο με την εισαγωγή πλατφορμών ενισχυμένων με τεχνητή νοημοσύνη για την εκκαθάριση ναρκοπεδίων και την ταχεία αντιπαραβολή εμπορικών δορυφορικών δεδομένων (και τα δύο παρέχονται από την Palantir του Peter Thiel -σ.σ. τη γνωρίσαμε και στην Ελλάδα). Επίσης δοκιμάζονται οικονομικές στρατηγικές όπως το «γρήγορο κράτος», μια πρόταση της ουκρανικής κυβέρνησης που οραματίζεται ένα κράτος τόσο εξορθολογισμένο που «εξαφανίζεται λόγω της δικής του αποτελεσματικότητας»!
Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα είναι ένα αφάνταστα δύσκολο έργο. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτίμησε πρόσφατα ότι θα κοστίσει κοντά στα 500 δισεκατομμύρια δολάρια. Πέρα από το εκπληκτικό κόστος της ανθρώπινης ζωής, ο πόλεμος έχει καταστρέψει την οικονομία: τον πρώτο χρόνο της σύγκρουσης, η χώρα έχασε μεταξύ 30-35 τοις εκατό του ΑΕΠ της. Η φτώχεια υπερτετραπλασιάστηκε και μία στις τρεις οικογένειες είναι πλέον σε επισιτιστική ανασφάλεια (έτσι λέγεται η πείνα). Πάνω από το 15% του εδάφους της Ουκρανίας – που περιλαμβάνει μερικές από τις πιο εύφορες γεωργικές εκτάσεις στη Γη – είναι πλέον μολυσμένο με νάρκες ξηράς και μη εκραγέντα πυρομαχικά.
Με καταστροφές αυτού του μεγέθους, η Ουκρανία επιμένει ότι η ανοικοδόμηση δεν μπορεί να περιμένει μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Στην πραγματικότητα, τα ιδεολογικά και τεχνολογικά θεμέλια της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας χτίζονται τώρα. Ωστόσο, όπως είπε ο οικονομολόγος Oleksandr Svitych, η τρέχουσα στρατηγική είναι λανθασμένη, αντικατοπτρίζοντας «τον παγκόσμιο και κυρίαρχο ακόμα φιλελεύθερο ορθολογισμό, σύμφωνα με τον οποίο τα πάντα πρέπει να διαμορφώνονται σύμφωνα με την αγορά».
Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας περιπλέκεται από το πώς είχε ήδη βυθιστεί σε οικονομικές κρίσεις για χρόνια πριν από τον πόλεμο της Ρωσίας . Όταν η χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση το 1991, η πρόωρη μετάβαση ήταν καταστροφική. Η ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας ήταν ταχεία και σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη. Μια ολιγαρχία αποκρυσταλλώθηκε τη δεκαετία του 1990 και αποδείχθηκε ένας από τους πιο ανθεκτικούς θεσμούς της χώρας…
Το κόμμα του Volodymyr Zelensky Servant of the People (SN) κέρδισε την εξουσία το 2019 εν μέρει λόγω της δημοφιλούς τηλεοπτικής του σειράς με το ίδιο όνομα, η οποία σατίριζε αυτή τη μετασοβιετική συνθήκη. Όμως, ενώ η λαϊκιστική εκστρατεία του Ζελένσκι κεφαλαιοποίησε τη δυσαρέσκεια για το status quo, μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Σβίιτς είπε ότι εισήχθη ένα «τουρμπο-καθεστώς ουσιαστικά νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων», συμπεριλαμβανομένων περικοπών στον προϋπολογισμό, πωλήσεων δημόσιας περιουσίας και περικοπών της προστασίας της εργασίας. Εν τω μεταξύ, η τεχνολογία υιοθετήθηκε ως σύμβολο της σύγχρονης κυβέρνησης και ιδρύθηκε ένα υπουργείο ψηφιακού μετασχηματισμού. Αν και θα ήταν εύκολο να απορριφθεί ως τέχνασμα, η ιδέα βασίστηκε σε ένα από τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα της Ουκρανίας: τον αναπτυσσόμενο τομέα πληροφορικής της χώρας. Οι εξαγωγές πληροφορικής τριπλασιάστηκαν σε σχεδόν 7 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μόνο μεταξύ 2016 και 2021. Η ιδέα του «εθνικής εκκίνησης» έχει γίνει αναπόσπαστο τμήμα της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας σε καιρό πολέμου…
Το κυβερνητικό σχήμα «γρήγορης κατάστασης» παντρεύει την απελευθέρωση με την τεχνολογία. Η εξαιρετικά δημοφιλής εφαρμογή Diia, η οποία χρηματοδοτήθηκε από τον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), τοποθετεί «το κράτος σε ένα smartphone». Επιτρέπει στους πολίτες να έχουν πρόσβαση σε ψηφιακό διαβατήριο (το πρώτο στον κόσμο), πιστοποιητικό γέννησης, να καταχωρούν τη γέννηση ενός παιδιού, ακόμη και να αναφέρουν Ρώσους συνεργάτες. Η εφαρμογή θα είναι επίσης κρίσιμη για τις προσπάθειες ανοικοδόμησης του πολέμου της Ουκρανίας, καθώς οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή για να καταγράψουν ζημιές πολέμου σε περιουσίες.
…οι δυτικοί εταίροι της Ουκρανίας διαφημίζουν την Diia ως ένα επαναστατικό εργαλείο που θα μεταμορφώσει τον κόσμο. Σε μια εκδήλωση παρουσίασης της εφαρμογής στην Ουάσιγκτον πέρυσι, η διαχειρίστρια της USAID, Samantha Power είπε ότι εκεί που η Ουκρανία ήταν γνωστή ως ο σιτοβολώνας της Ευρώπης, τώρα θα είναι επίσης γνωστή για την ψηφιακή αυτή εφαρμογή, ένα δώρο στον κόσμο που θα εκπληρωθεί με τη βοήθεια της Ουάσιγκτον.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί επίσης πεδίο δοκιμών για την τεχνητή νοημοσύνη. Ο όρος «πόλεμος αλγορίθμων» έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τον αγώνα ανάπτυξης και εφαρμογής νέων τεχνολογιών στο πεδίο της μάχης. Για τις δυτικές εταιρείες τεχνολογίας, ο πόλεμος ήταν μια ευκαιρία να δοκιμάσουν τις πρωτοπόρες τεχνολογίες τους σε πραγματικό χρόνο. Η εταιρεία Palantir της Silicon Valley έχει εφοδιάσει την Ουκρανία με τεχνητή νοημοσύνη αιχμής που της επιτρέπει να συγκεντρώνει γρήγορα πληροφορίες από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων εμπορικών δορυφορικών δεδομένων και μηνυμάτων εφαρμογών που μοιράζονται οι στρατιώτες στο έδαφος. Προηγουμένως, εκατοντάδες αναλυτές θα έπρεπε να κάνουν το ίδιο. Η τεχνολογία που παρέχεται από το Palantir μπορεί επίσης να χαρτογραφήσει ασφαλείς διαδρομές για ουκρανικά drones, επιτρέποντάς τους να παρακάμψουν την αεράμυνα και τους ρωσικούς παρεμβολείς.
Σε άλλες δυτικές εταιρείες έχουν ανατεθεί σημαντικοί ρόλοι στην Ουκρανία. Μαζί με την JP Morgan, η BlackRock βοηθά στη δημιουργία μιας τράπεζας ανασυγκρότησης, του Ταμείου Ανάπτυξης της Ουκρανίας, η οποία θα είναι εγγεγραμμένη στο Λουξεμβούργο. Η BlackRock θα συντονίσει επίσης τις επενδύσεις στην οικονομία. … Γι’ αυτό Ρώσοι αξιωματούχοι με αφορμή την εμπλοκή της BlackRock, λένε ότι το Κίεβο «πουλήθηκε» σε αμερικανικές εταιρείες…
Οι δυτικοί χορηγοί έχουν επίσης προωθήσει μια αναποτελεσματική πολιτική κατά της διαφθοράς, η οποία επιτελεί αρκετές σημαντικές λειτουργίες στην Ουκρανία… η Diia έχει προβληθεί ως αντίδοτο στη διαφθορά. Όπως είπε ο Zelensky για την εφαρμογή, «ένας υπολογιστής δεν έχει φίλους ή νονούς και δεν δωροδοκεί». Αλλά είναι επίσης ανίκανο για ενσυναίσθηση, όταν περικόπτει τις κοινωνικές παροχές…
Η ανάκαμψη της Ουκρανίας θα πάρει γενιές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «shock therapy 2.0» έχει προσφέρει ένα πολύτιμο στρατιωτικό, τεχνολογικό και οικονομικό πεδίο δοκιμών για φιλελεύθερους ιδεολόγους, δυτικές κυβερνήσεις και εταιρείες της Silicon Valley. Αλλά το πιο σημαντικό ερώτημα – εάν αυτά τα πράγματα θα προσφέρουν επίσης βιώσιμη ανάπτυξη, ευκαιρίες και ασφάλεια στην Ουκρανία – οδηγεί σε ένα πολύ πιο διφορούμενο συμπέρασμα.»
https://www.newstatesman.com/the-weekend-essay/2024/08/the-neoliberal-battle-for-ukraines-reconstruction
