Λόρκα: Το παραθύρι αφήστε το ανοιχτό

Δεκαεννέα Αυγούστου του 1936 δολοφονήθηκε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ήταν μόνο 38 χρονών. Εκτελέστηκε από τους εθνικιστές του Φράνκο που τον πυροβόλησαν πισώπλατα. Το έγκλημα έγινε κάπου διακόσια μέτρα μακριά από μια παράξενη πηγή με παγωμένο  νερό που οι Άραβες στον καιρό τους την ονόμαζαν «Αϊναδαμάρ», δηλαδή Πηγή των Δακρύων. Μάρτυρες της δολοφονίας του λένε πως οι εκτελεστές του καρφίτσωσαν στο πτώμα του ένα σημείωμα που δήλωνε τις πολιτικές του πεποιθήσεις και την ομοφυλοφιλία του.

Ο Λόρκα δεν υπήρξε ποτέ ενεργό μέλος της πολιτικής. Παρόλα αυτά, έλεγε «Εγώ πάντα θα είμαι στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα και στους οποίους δεν επιτρέπεται καν να απολαύσουν ειρηνικά το τίποτα που έχουν». Έγραψε: «Εγώ ποτέ δεν θα γίνω πολιτικός. Είμαι επαναστάτης, γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης».

«Η πιστολιά που σε σώριασε στον πέτρινο τοίχο ενός χωριού της πατρίδας σου, τίποτε δεν κατάφερε να κάνει! Του λαού η δύναμη που αγάπησες ανασταίνει τώρα τα λόγια σου για πάντα και ξέρεις εσύ πόσο το δάκρυ ενός χωριάτη αξίζει περισσότερο απ΄όλα τα βραβεία των Ακαδημιών». Μ΄αυτά τα λόγια απευθύνεται στον ποιητή ο Οδ. Ελύτης (Ανοιχτά Χαρτιά).

Έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Γρανάδα, το σταυροδρόμι τόσων φυλών, με τα γραφικά χωριά και τους παράξενους θρύλους, με τους τσιγγάνους και τους αυτοσχέδιους μουσικούς, με αμαρτωλούς έρωτες και τα βίαια πάθη. Τον γνωρίσαμε μέσα από τη Γέρμα και τον Ματωμένο γάμο, τη Δόνα Ροζίτα ή το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα. Ο ίδιος έγραψε για τη ζωή του :

«Πατέρας μου, ο Φεδερίκο Γκαρθία Ροντρίγκεθ. Μητέρα μου, η Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο. Γεννήθηκα στο Φουεντεβακέρος, χωριουδάκι που βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας της Γρανάδα. Εφτά χρονώ πήγα στην Αλμερία. Φοίτησα σε ένα σχολειό παπάδων, όπου άρχισα να σπουδάζω μουσική. Μόλις τελείωσα το δημοτικό, αρρώστησα από μια πάθηση του στόματος και του λαιμού που με έκανε να μην μπορώ να μιλήσω και με έφερε ίσαμε του χάρου τα δόντια. Χωρίς να διστάσω, ζήτησα έναν καθρέφτη, είδα το πρησμένο πρόσωπό μου κι όπως δεν μπορούσα να μιλήσω, έγραψα το πρώτο χιουμοριστικό μου ποίημα όπου παρομοίαζα τον εαυτό μου με τον χοντροσουλτάνο του Μαρόκου Μουλέι Χαφίζ». ( Ο Λόρκα αυτοβιογραφούμενος)

Τον αγαπήσαμε μέσα από τα τραγούδια του, τραγούδια όπως  «Μέρα γεμάτη θλίψη», «Αβάσταχτο να σ’ αγαπώ» και φυσικά το «Λούζεται η αγάπη μου»:

«Λούζεται η αγάπη μου

στο Γουαδαλκιβίρ,

και τ’ άνθη παίρνουν ευωδιά

απ’ το γλυκό κορμί της...»

Ο Νίκος Καββαδίας,το 1945 του αφιερώνει το έξοχο ποίημα :

«Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό

και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι

Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ

τότε που φεύγανε μπουλούκια οι σταυροφόροι...»

Ο τάφος του Λόρκα δεν βρέθηκε ποτέ και αποτελεί ένα μυστήριο μέχρι σήμερα. Πολλοί ερευνητές υποθέτουν ότι πρέπει να είναι θαμμένος στον τόπο της εκτέλεσής του στα περίχωρα της Γρανάδας. Οι μέχρι τώρα ανασκαφές δεν έχουν αποδώσει. Έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς διάφορες θεωρίες για τα κίνητρα που όπλισαν το χέρι των εκτελεστών του. Η κρατούσα άποψη υποστηρίζει ότι ο Λόρκα δολοφονήθηκε από φαλαγγίτες του Φράνκο, που δεν του συγχώρησαν τη συμπόρευσή του με το Λαϊκό Μέτωπο (σοσιαλιστές, κομμουνιστές, αναρχικοί). Τώρα λένε πως ξεκινά δικαστική έρευνα για τη δολοφονία του.

«...είθισται να δολοφονούν τους ποιητάς» γράφει ο Ν.Εγγονόπουλος, το 1956:

«η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:

η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε

να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη

αρμόζει

σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους

τις έρευνες

τα σχόλια επί σχολίων

που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν

αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες

γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες

της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα

υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει πως

από καιρό τώρα

― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―

είθισται

να δολοφονούν

τους ποιητάς»

Ο Λόρκα είναι «μια φυσική αστραπή, μια ενέργεια σε αέναη κίνηση», όπως τον χαρακτήρισε ο Πάμπλο Νερούδα.  Οι τσιγγάνοι, το φεγγάρι, ο θάνατος που παραμονεύει σε κάθε γωνιά, ο έρωτας, ο ουρανός που λάμπει πάνω από τις όχθες του Γουαλδακιβίρ, τα θολά ποτάμια, η Ισπανία, η εξέγερση, οι πληγές της αγάπης θα μας τον θυμίζουν για πάντα.

Ο Νίκος Καρούζος έγραψε για τον ποιητή:

«... Εσύ μυρόεσσα Ισπανία-της Ευρώπης θερμότητα

τί δόξα πρόσθεσες απ’τη λαλιά του την άσπιλη

σ’ανελέητο ήλιο σ’έναν ουρανό

που πυρακτώνει διαμπερής αθωότητα...

Ισπανία εσύ αυθεντία στο θάνατο!

Δωρεάν η όραση Φεδερίκο

Γκαρθία Λόρκα δωρεάν η τυφλότητα»

Στο Β΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Συγγραφέων για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας Ενάντια στον πόλεμο και στον Φασισμό ο Αραγκόν διάβασε τον όρκο στον Λόρκα:

Στ’ όνομά σου, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα,

που σκοτώθηκες στην Ισπανία για τη λευτεριά

του ζωντανού λόγου,

Εμείς, ποιητές απ’ όλες τις χώρες του κόσμου,

μιλώντας και γράφοντας στις διάφορες και ποικίλες

γλώσσες μας

παίρνουμε εδώ τον όρκο τον κοινό,

τ’ όνομά σου να μην ξεχαστεί ποτές πάνω στη γης,

κι όσο υπάρχει τυραννία και καταπίεση,

στ’ όνομά σου

να τις πολεμούμε

όχι μονάχα με το λόγο

μα και με τη ζωή μας.

Αύγουστος ήτανε όταν δολοφονήθηκε αυτός o όμορφος, ανδαλουσιανός ποιητής  που έγραψε για την αγάπη, τον έρωτα, το θάνατο, εναντίον του φασισμού και κάθε μορφής καταπίεσης και εκμετάλλευσης ή αδικίας.

Έγραφε: «Αν φύγω απ’ τη ζωή,

Το παραθύρι αφήστε το ανοιχτό.

Τρώει τα πορτοκάλια το παιδί,

Κι απ’ το παραθύρι το κοιτώ.

Τα στάχια ο θεριστής θερίζει,

Κι’ από το παραθύρι τα κοιτώ.

Αν φύγω απ’ τη ζωή,

Το παραθύρι αφήστε το ανοιχτό».

Κανείς δεν τον ξέχασε. Τα παραθύρια όλου του κόσμου είναι ανοιχτά γι’ αυτόν τον εραστή της ζωής, τον ποιητή των ποιητών.

Όπως έγραψε:

«Κι ο ήλιος μπήκε απ’ το κλειστό μπαλκόνι

και το κοράλλι της ζωής άπλωσε το κλαδί του

πάνω στην καρδιά μου τη σαβανωμένη..»