Εργασία και χαρά: μόνο το μαστίγιο εκσυγχρονίστηκε

Ακούγεται παραδεισένιο: αν δούλευες κάνα δυο ώρες μακριά απ’ το σπίτι σου, η πανδημία σού έχει δωράκι. Που, μάλλον, ήρθε για να μείνει. Πλέον, μπορείς να γλιτώσεις βενζίνες, κίνηση, χαμένες ώρες στο δρόμο. Μπορείς να δουλεύεις από τη θαλπωρή του καθιστικού. Work from home, συνοπτικά WFH, καλώς ήρθες στις ζωές των εργατών.

Ακούγεται, επίσης, παραδεισένιο: μπορείς να είσαι αφεντικό του εαυτού σου. Χωρίς επιστάτες πάνω απ΄ το κεφάλι σου, δουλεύεις τις ώρες που θες, έχεις και δεύτερη δουλειά αν θες, παίρνεις και μπόνους αν το παλέψεις.

Σε έναν τρίτο παράδεισο, τα μιστά, οι αμοιβές, είναι πέρα για πέρα αξιοκρατικές, αφού η τεχνολογία φρόντισε γι’ αυτό: ένας αλγόριθμος διακανονίζει την «ίση αμοιβή για ίση εργασία». Κι όποιος βγάλει πιο πολλή δουλειά, τινάζει την μπάνκα στον αέρα.

Στον τομέα των logistics, στην Uber ή στην Amazon ας πούμε, η περιβόητη, μοντέρνα «αλγοριθμική διαχείριση της εργασίας» δίνει διαρκώς κυμαινόμενες αμοιβές. Οι εργαζόμενοι πληρώνονται βάσει μεταβαλλόμενων, επιστημονικώς καθορισμένων, τύπων. Στο ερώτημα αν τούτοι λαμβάνουν υπ’ όψιν τους την ηθική της εργασίας, η απάντηση είναι προφανής: πόση ηθική μπορεί να εμπεριέχει ένας μαθηματικός τύπος;

Το δυστοπικό σκηνικό έρχεται από το παρελθόν. Από τη στιγμή που τα αφεντικά είναι εκείνα που χρησιμοποιούν, πρώτα και κατά κύριο λόγο, την τεχνολογία για ίδιον όφελος, το φάντασμα του Φρέντερικ Τέιλορ πλανάται, τερατοποιημένο, πάνω απ’ τα κεφάλια του προλεταριάτου. Η διαχείριση της εργασίας, που θέλει τις εργασιακές σχέσεις απανθρωποποιημένες, τον άνθρωπο γρανάζι στη γραμμή παραγωγής, το οποίο όταν χαλάσει, αντικαθίσταται, με μόνο στόχο τη μείωση του κόστους με παράλληλη αύξηση της παραγωγής και του κέρδους, παραμένει η ίδια από τις αρχές του 20^ου αιώνα. Ο Τεϊλορισμός, ως θρησκεία επιστασίας, παραμένει κυρίαρχος. Κι αν επιπλέον ο Φορντισμός απέθανε, ζήτω ο μεταφορντισμός! Η κοινωνία της πληροφορίας επενεργεί ώστε να βοηθά να ξεχωρίσουν το καλό απ’ το κακό εργατικό προσωπικό. Τα «ξεπερασμένα» μοντέλα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και συμβάσεων, των συνδικάτων και των απεργιών λαμβάνουν τέλος, τώρα ο καθείς και η καθεμιά είναι μόνοι τους. Αυτοί και τα προσόντα τους, αυτές και οι δυνάμεις τους. Η αμοιβή διασυνδέεται με την απόδοση, δίχως να προστατεύεται από συλλογικότητες. Ο αλγόριθμος αντικατέστησε το χρονόμετρο, ακόμα και στις μη χειρωνακτικές εργασίες. Οι, ας τις πούμε διανοητικές, δουλειές που γίνονται και από το σπίτι, παρακολουθούνται. Το bossware ήρθε για να μείνει: τα «λευκά κολλάρα» δεν γλιτώνουν από την επιτήρηση, ο δε εργασιακός τους χρόνος επιμηκύνεται, αφού οι μοντέρνοι τρόποι επιτήρησης δεν προβλέφθηκαν για να πληρώνονται οι υπερωρίες.

Ο εργασιακός δαρβινισμός είναι εδώ: η εργασία δεν εξασφαλίζεται πια για όλ@. Οι αδυνατότερ@, εκείν@ που δεν θ’ αντέχουν, σωματικά ή διανοητικά, τον επιβαλλόμενο ανταγωνισμό, θα βγαίνουν εκτός. Πεθαίνουν, ζήσουν, θα είναι αδιάφορο, αφού δεν θα παράγουν για να το αξίζουν. Η ρήση «στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του, από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του» είναι πια ένα μπαγιάτικο αστείο.

Σε έναν τέτοιο κόσμο, η Αριστερά θα ξαναβγεί μπροστά. Όσο η υπερσυσσώρευση διευρύνει τις ανισότητες, η ανάγκη της είναι τόσο φυσική όσο το φαΐ και το νερό. Για να μειώσει τις εργατοώρες σε 35 εβδομαδιαίως, να σταματήσει την καταστροφική για το περιβάλλον υπερανάπτυξη, να επιβάλλει ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα τέτοιο ώστε αναγκαστικά ν’ αυξηθούν οι μισθοί. Έως τότε, λαοί, όπως στην Αργεντινή, θα εκλέγουν Μιλέι για να τους συγχαίρουν οι Τραμπ, Μπολσονάρου, Μελόνι και όλα τα παρόμοιων πεποιθήσεων παιδιά.