Τόσκα, η όπερα ως αντίσταση

Στις 27 Αυγούστου 1942 έκανε πρεμιέρα στην Αθήνα η Τόσκα. Είχε προηγηθεί ο πρώτος κατοχικός χειμώνας.

Ιούνιος 1800, Ρώμη. Η πόλη βρίσκεται τους τελευταίους μήνες υπό την κατοχή των Βουρβόνων της Νάπολης, μετά την αποχώρηση των Γάλλων του Ναπολέοντα. Ο τελευταίος τα έχει κάνει θάλασσα στην Αίγυπτο, αλλά ανακτά δυνάμεις, επιβάλλεται στο Παρίσι και μπουκάρει στην Ιταλία για να διώξει τους Αυστριακούς που την είχαν δει Βαλκάνια. 14 Ιουνίου, Μαρένγκο, Πεδεμόντιο, 30.000 Αυστριακοί έγιναν λούηδες (εκ του Λουδοβίκος). Ο ζωγράφος Μάριο Καβαραντόσι τραγουδά «και τ' αστέρια έλαμπαν» περιμένοντας την εκτέλεσή του, προσευχή στην αγαπημένη του. Είχε συλληφθεί και βασανιστεί από τον αρχιμπάτσο της Ρώμης Σκάρπια, όργανο των ναπολιτάνικων δυνάμεων κατοχής, επειδή βοήθησε έναν φιλοναπολεοντικό, ρεπουμπλικάνο αξιωματούχο. Ο Καβαραντόσι είναι εραστής της Φλόρια Τόσκα, ντίβας της όπερας. Ο Σκάρπια ζητά απ' την Τόσκα να του κάτσει, με αντάλλαγμα να στήσει μια εικονική εκτέλεση κι έτσι να σωθεί ο αγαπημένος της. Η Τόσκα το σκέφτεται, το ξανασκέφτεται, τον μαχαιρώνει και τον αφήνει στον τόπο. Δραπετεύουν με τον Καβαραντόσι και ονειρεύονται να φύγουν μακριά απ' την πολύπαθη πόλη. Όμως, το εκτελεστικό απόσπασμα ανοίγει πυρ και ο ζωγράφος μάς αποχαιρετά. Ο Σκάρπια, όπως όλοι οι δωσίλογοι, είχε πει ψέματα, η εκτέλεση δεν θα ήταν εικονική, αλλά με πραγματικά πυρά. Η μοίρα του νεαρού αντιστασιακού ήταν προδιαγεγραμμένη. Συντετριμμένη η Τόσα αυτοκτονεί. Για την ιστορία, λίγες μέρες μετά τα στρατεύματα του Ναπολέοντα ξαναμπαίνουν στη Ρώμη.

27-28 Αυγούστου γερμανικές μονάδες κυνηγούν και εκτελούν 18.000 Εβραίους στο Σάρνι της δυτικής Ουκρανίας.

Την Τόσκα την έπαιξαν στη σκηνή 17 φορές το '42. Εν μέσω Κατοχής, στο αποκορύφωμα της βαρβαρότητας.

Η όπερα ως αντίσταση.

Δεν ξέρουμε πότε έφτασαν τα νέα του ουκρανικού μετώπου στα παράνομα ραδιόφωνα της Αθήνας. Φανταζόμαστε, όμως, τα συναισθήματα των εργατών της Λυρικής όταν έπεσε η αυλαία. Ήταν μια μικρή μεγάλη νίκη, αυτή κι όλες οι υπόλοιπες που θα ακολουθούσαν.