Τρεις διαφορετικές αναγνώσεις της 25ης Μαρτίου

ή αλλοιώς, Άγνοια, Μόρφωση, Παιδεία.

Α: Οι Τούρκοι είναι οι προαιώνιοι εχθροί μας. Είναι αμόρφωτοι, βάρβαροι και εκμεταλλευόντουσαν τους σκλαβωμένους χριστιανούς. Βίαζαν, σκότωναν και λήστευαν όποιον χριστιανό σήκωνε κεφάλι. Οι έλληνες, μην αντέχοντας άλλο πια τα 400 χρόνια σκλαβιά, με το λάβαρο της επανάστασης να το σηκώνει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και με τον εθνομάρτυρα και άγιο Γρηγόριο τον Ε’ επικεφαλής, αποτίναξαν τον ζυγό και έφτιαξαν ελεύθερο κράτος. Πρώτη φορά αναπνεύσαμε την ελευθερία και κάναμε προκοπή. Την ίδια ημέρα γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, μεγάλη χριστιανική γιορτή.

Μ: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε καθώς έκλεινε τον κύκλο της, βουτηγμένη στα σκάνδαλα, την πολιτική ακινησία και την βία, ενώ ταυτόχρονα οι σκλαβωμένοι λαοί εμπνεόμενοι από την Γαλλική Επανάσταση και το πνεύμα της Αναγέννησης, άρχισαν να σηκώνουν κεφάλι. Το εμπόριο, οι τέχνες και η επιστήμη αναζωογονήθηκαν. Η οθωμανική εξουσία φέρθηκε ανελέητα και έπνιξε στο αίμα τις επαναστατημένες επαρχίες. Και οι έλληνες προέβησαν σε ακρότητες αλλά μεμονωμένα. Η εκκλησία πήρε μέρος στην εξέγερση, κυρίως ο κατώτερος κλήρος, καθώς ο ανώτερος κράτησε στάση αναμονής. Την ίδια ημέρα η Εκκλησία γιορτάζει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, την είδηση που έφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παναγία, ότι μέσω αυτής θα ενσαρκωθεί ο Υιός του Θεού.

Π: Η φεουδαρχία σε ολόκληρη την Ευρώπη και γύρω από αυτήν έπνεε τα λοίσθια καθώς η ανερχόμενη αστική τάξη και η βιομηχανική επανάσταση απαιτούσαν εργατικό δυναμικό, δυνάμωμα των πόλεων έναντι της υπαίθρου και άνοιγμα των συνόρων, αναπτύσσοντας γοργά το εμπόριο. Η οθωμανική αυτοκρατορία δεν μπορούσε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και οι νεαρές αστικές τάξεις των κατεχομένων περιοχών βιαζόντουσαν να καρπωθούν την εξουσία. Όλες οι επαναστάσεις στα Βαλκάνια είχαν “εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα” βέβαια, αλλά με “αστικοδημοκρατικά στοιχεία”. Μαζικές σφαγές έγιναν και από τις δύο πλευρές και είχαν είτε κατασταλτικό, είτε εκδικητικό χαρακτήρα. Στα σχολικά βιβλία, οι λαοί που απελευθερώθηκαν, για να κατασκευάσουν τον αναγκαίο εθνικό μύθο στον οποίο θα στηριζόταν το νεαρό κράτος, απέκρυψαν τις βιαιότητες (όπως την σφαγή δεκάδων χιλιάδων οθωμανών και εβραίων στην Τριπολιτσά από τα ελληνικά στρατεύματα) αλλά και την προδοτική στάση της ηγεσίας της εκκλησίας και των τσιφλικάδων. Πράγματι, στην Ελλάδα ξεσηκώθηκαν έλληνες, αρβανίτες και άλλες μειονότητες. Δυστυχώς, καθώς τα ηνία τα κρατούσαν οι τσιφλικάδες της οθωμανικής περιόδου, με την βοήθεια των ξένων «προστάτιδων δυνάμεων» η γη παρέμεινε στα χέρια τους και οι κολίγοι γνώρισαν όχι ελευθερία, αλλά χειρότερο ζυγό και από αυτόν των Οθωμανών, για πολλές δεκαετίες μετά την απελευθέρωση. Όσο για τον κλήρο, αν εξαιρέσουμε τον Γρηγόριο Ε’ (που εκτελέστηκε γιατί ως δημόσιος υπάλληλος του οθωμανικού κράτους, αν και αφόρισε την Επανάσταση, δεν κατάφερε να την καταστείλει) και τους υψηλά ιστάμενους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους που πολέμησαν με λύσσα τον ξεσηκωμό, μεγάλο μέρος των απλών κληρικών πήρε τα όπλα και πολέμησε. Η εκκλησία καθόρισε την ίδια ημέρα της λαϊκής εορτής για την απελευθέρωση και τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου για να προσδώσει θρησκευτικό χαρακτήρα στην εξέγερση και εμμέσως να καρπωθεί τα επινίκεια.