Τα συνθήματα της Σχολής Ικάρων και το αυγό του φιδιού

«Η Κύπρος είναι ελληνική και η Μακεδονία». «Ο Πόντος είναι ελληνικός και η Μικρά Ασία». Και ακόμα «Οι Μακεδόνες δεν μπορούν να ζούνε σκλαβωμένοι». Συνθήματα και τραγούδια από την Σχολή Ικάρων κατά τη διάρκεια της παρέλασης στην Αθήνα.

Για μια ακόμα φορά ο Βάλτερ Μπένγιαμιν αληθεύει όταν λέει πως στη ζωή υπάρχουν «δύο ορχήστρες χάλκινων οργάνων»: μία είναι η στρατιωτική μπάντα που παίζει μια μουσική με βάρβαρο χαρακτήρα, ρυθμίζοντας το βήμα των ανθρώπων ώστε να είναι ομοιόμορφο. Η άλλη, είναι μία ορχήστρα «αισθησιακή και σαγηνευτική», ευαίσθητη, ανθρώπινη, που ηχεί τις χαρές του ατόμου μέσα στον έρωτα και στην ομάδα. Η πρώτη είναι η ορχήστρα των φασιστών, ενώ η δεύτερη είναι των ανθρώπων που επιμένουν να αγαπούν, είναι η ορχήστρα των χρωμάτων και των ερώτων.

Από τη μία, λοιπόν, οι αρρενωποί εθνικιστές της σχολής Ικάρων και από την άλλη οι φίλοι του Σαϊντού στο Μπραχάμι. Από τη μια η βαρβαρότητα και από την άλλη η ομορφιά της αγάπης, του μοιράσματος και της αλληλεγγύης.

Αλλά εδώ συμβαίνει κάτι πολύ πιο σοβαρό για να αρκεστούμε σε όμορφες λογοτεχνικές αναφορές. Εδώ επωάζεται εκ νέου το αυγό του φιδιού.

Για τον ιστορικισμό η εμφάνιση του φασισμού είναι ένα ανεξήγητο φαινόμενο, μια ακατανόητη οπισθοδρόμηση στον συνεχή αγώνα της ανθρωπότητας για περισσότερη δημοκρατία και ειρήνη. Αντίθετα για τον Βάλτερ Μπένγιαμιν πρόκειται για ένα ακόμα επεισόδιο, το πιο πρόσφατο και βίαιο της διαρκούς «κατάστασης εκτάκτου ανάγκης». Ο φασισμός δεν ήταν ένα αναχρονιστικό αμάρτημα του παρελθόντος, αντίθετα εμφανίστηκε βαθιά ριζωμένος στην πρόοδο και την τεχνολογική εξέλιξη. Το λάθος της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας είναι ότι υιοθέτησε την αντίληψη της προόδου, η οποία βασίζονταν στην πεποίθηση περί της γραμμικής εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Είναι λάθος επίσης ότι η εξαθλίωση οδηγεί στην επανάσταση. Οδηγεί και στον φασισμό. Στη Γερμανία και στο Ναζιστικό Κόμμα στα χρόνια της Ύφεσης, τα περισσότερα μέλη του ήταν άνεργοι (Χόμπσμπαουμ, 2010, σ.126). Η τάση ενδυνάμωσης της ριζοσπαστικής Δεξιάς ενισχύθηκε την περίοδο της Ύφεσης. Ο φασισμός έχει κοινά σημεία με άλλα μη φασιστικά στοιχεία της Δεξιάς, όπως ο εθνικισμός. Η βασική διαφορά μεταξύ φασιστικής και μη φασιστικής Δεξιάς ήταν ότι ο φασισμός υπήρχε με την κινητοποίηση των μαζών από τα κάτω (Χόμπσμπαουμ,2010. σ.154-155).
Η άνοδος της ριζοσπαστικής Δεξιάς μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο αποτέλεσε απάντηση στον κίνδυνο της κοινωνικής επανάστασης και της δυναμικής της εργατικής τάξης. Το φασιστικό κίνημα προέκυψε ως αντίδραση απέναντι στην επαναστατική αριστερά. Το ίδιο ανάχωμα σηκώνεται και σήμερα.

 Οι στρατιώτες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, κυρίως από τη μεσαία και την κατώτερη μεσαία τάξη, σε μεγάλο βαθμό στράφηκαν στον εθνικισμό, φτιάχνοντας μια μυθολογία για τη ριζοσπαστική Δεξιά. Παραδείγματα αυτής της εθνικιστικής στροφής αποτελούν οι freikorps στη Γερμανία και οι squadristi στην Ιταλία. Το 57% των πρώτων Ιταλών φασιστών ήταν πρώην στρατιώτες. Υπήρξε λοιπόν μια μειοψηφία για την οποία η εμπειρία του πολέμου είχε κεντρική θέση και αποτελούσε πηγή έμπνευσης (Χόμπσμπαουμ, 2010. σ.164-165). Ας μην υποτιμάμε λοιπόν αυτό που συμβαίνει στο στρατό. Εκεί εκκολάπτεται ο εθνικισμός και ο φασισμός…