Πρωτομαγιάτικα κι αντεργατικά

«…Δεν υπάρχει επιλογή εδώ. Η δουλειά μας, η καθημερινότητά μας, το μέλλον μας, εξαρτάται πάρα μα πάρα πολύ από μία χώρα κυβερνημένη κι από μία σωστή κυβέρνηση…»: οι, τάχα μου, πατρικές νουθεσίες του αφέντη του γραφείου ασφαλιστικών υπηρεσιών, με τον διαβόητο για τις φιλεργατικές απόψεις του Άδωνι Γεωργιάδη στο πλάι του, αποτελεί την απόλυτη απεικόνιση των εργασιακών σχέσεων της καπιταλιστικής συνθήκης της εποχής μας.

Η ανεξέλεγκτη συσσώρευση των κερδών του κεφαλαίου με την ταυτόχρονη υποχώρηση μισθών, παροχών υγείας – παιδείας και λοιπών εργασιακών δικαιωμάτων είναι το γενικώς παραδεκτό μοντέλο που επικρατεί στο σύγχρονο πολιτισμό. Και ουδείς/μία φαίνεται να το αμφισβητεί. Στη βασική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας, οι εκπρόσωποι του πρώτου σκέλους αποδεικνύονται, προς ώρας, ακατανίκητοι.

Εργάτες – αγρότες – φοιτητές: αν στις παρελθούσες δεκαετίες το σύνθημα απηχούσε την ενότητα της εργατικής τάξης, σήμερα, η διάσπασή της μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Η ηγεμονική ιδέα του δίπτυχου αριστεία/αξιοσύνη, με συστημικούς, πάντα, όρους, ενισχύει τη σχάση. Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος με το λευκό κολάρο αδυνατεί πια να στρατευτεί σε κοινούς αγώνες, με όσ@ θεωρεί λιγότερο «προσοντούχους». Το μαρξικό πρόταγμα «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του», η ελεύθερη πρόσβαση δηλαδή όλ@ στα παραγόμενα αγαθά, θεωρείται αστειότητα, η οποία μάλιστα ανακόπτει την πρόοδο, που βασίζεται, λέει, στο ανταγωνιστικό ένστικτο του ανθρώπινου όντος. Μια φρενίτιδα συλλογής πτυχίων και ακριβοπληρωμένων τίτλων μεταπτυχιακών σπουδών καταλαμβάνει τους/ις –όχι μόνο νέους/ες- εργαζόμενους/ες. Το παγκόσμιο πρεκαριάτο, ο κόσμος των ανασφαλώς εργαζόμενων, που περιλαμβάνει πλέον από χειρώνακτες έως ειδικούς/ες επιστήμονες/ίσσες, μια συνεχώς διευρυμένη ομάδα περιπλανώμενων ζητιάνων-θηρευτών μιας θέσης εργασίας, έχει χάσει την ταξική της συνείδηση. Στον μοντέρνο ιδεολογικό πόλεμο, η αριστεία τσάκισε την εργατική υπερηφάνεια. Η αλλοτριωτική διαδικασία διευρύνθηκε, επιβάλλοντας ταπείνωση σε όσ@ δεν αριστεύουν, σε όσ@ επί της ουσίας δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να υπακούσουν στα συστημικά κελεύσματα.  

Οι συνεργάτες ασφαλιστές και οι υπάλληλοι του ανωτέρω αφέντη, κυριλέ και σε ιλουστρέ γραφεία, δεν μάθαμε εάν αντέδρασαν στο λογύδριό του. Ο τρόμος της απώλειας της δουλειάς τίθεται πάνω από συνειδησιακές συγκρούσεις, πάνω από ιδεολογικές διαφωνίες, πάνω, στην κυριολεξία, από κάθε υπερηφάνεια. Η συντριβή της συλλογικότητας των εργατών, η σταδιακή αποδυνάμωση, έως διάλυσης, των συνδικάτων, καταλύει τα εξεγερσιακά φρονήματα, εντείνει τον φόβο. Η αποσυσπείρωση καταλύει και την εργατική αλληλεγγύη. Υπονομεύει την αυτο-πεποίθηση. Ο Άλλος γίνεται απειλή, αφού μπορεί να είναι νεότερος/η, να διαθέτει περισσότερα «προσόντα» και ν’ έχει ταυτόχρονα λιγότερες απαιτήσεις. Να μην αντιστέκεται. Να μη διεκδικεί. Να μη μιλά. Να γονατίζει.

Αλλά η υποτιθέμενη αδυναμία των από κάτω δεν είναι παρά μια ψυχονοητική κατασκευή. Γίνεται τέτοια, μεταβάλλεται δηλαδή σε αδυναμία, ακριβώς διότι η εξυπνάδα του συστήματος αναμοχλεύει, αναδεικνύει και συντηρεί διαρκώς την πολυδιάσπαση του κόσμου της εργασίας. Η ενοποιητική, απολεσθείσα πια, δυναμική των κινημάτων λοιδορείται. Καθείς και καθεμιά στέκουν μόνοι απέναντι σ’ ένα ολωσδιόλου άδικο σύστημα. Επιπλέον, η απομάκρυνση από την πολιτική εκχωρεί την απόλυτη εξουσία στους από πάνω. Η υποεκπροσώπηση των λαϊκών τάξεων στα κοινοβούλια των δυτικών, προηγμένων χωρών, επισημοποιεί την κατάσταση. Τούτο αντιμετωπίζεται ως να είναι φυσικό φαινόμενο, όπως εξάλλου και οι κοινωνικές ανισότητες.  

«…Λιγότερα κατασκευάσματα της φαντασίας, λιγότερη απάτη –αυτό πάντα ωφελεί την εργατική τάξη», έγραφε ο Λένιν*. Αν κάποτε η εργατική τάξη επανεύρει την αυτοσυνειδησία της, μακριά από τα φληναφήματα της ευελιξίας, των αποδόσεων, των πριμ παραγωγικότητας, της μισθολογικής επιβράβευσης των «αρίστων» κ.ο.κ., μακριά και από τη αντιπαλότητα των γενεών, τότε ένα νέο, ριζοσπαστικό κοινωνικό συμβόλαιο θα είναι εφικτό. Έως τότε, η απεργία της Πρωτομαγιάς θα αποτελεί περισσότερο αστικού τύπου αργία παρά μια γιορτή της εργατικής τάξης.

Οι κοινωνικές συγκρούσεις που διαφαίνονται στην Ευρώπη –βλέπε Γαλλία- ανοίγουν μια, μικρή έστω, χαραμάδα αισιοδοξίας.  

*Επιστολή προς την πρώτη μέρα του 4ου συνεδρίου της Κομιντέρν, Τ. Μαστρογιαννόπουλος, Η άνοδος και η πτώση των εργατικών Διεθνών