Οι αιτίες του εμφυλίου στο Σουδάν

[ Γιώργος X. Παπασωτηρίου / Κόσμος / 17.04.23 ]

Οι εμφύλιοι πόλεμοι στο Σουδάν είναι συνεχείς. Στην επιφαινόμενη ιστορία οι λόγοι είναι εθνοτικοί, θρησκευτικοί και προσωπικές φιλοδοξίες, αλλά στην πραγματική ιστορία οι λόγοι είναι οικονομικοί. Ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο του Σουδάν βρίσκονται σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και ως εκ τούτου σημαντικά ξένα συμφέροντα, καθώς οι πετρελαιοπηγές έχουν δοθεί σε πολυεθνικές, όπως στη Νιγηρία. Τα έσοδα από το πετρέλαιο αποτελούν περίπου το 70% των εσόδων των εξαγωγών του Σουδάν.

Ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος τελείωσε το 1972 και κατέληξε στη συμφωνία της Αντίς Αμπέμπα. Με τη συμφωνία αυτή παρασχέθηκε θρησκευτική και πολιτιστική αυτονομία στον Νότο. Η Συμφωνία της Αντίς Αμπέμπα ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα του Σουδάν. Αλλά η παραβίαση της συμφωνίας οδήγησε στον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο, που έγινε ανοιχτά για τους φυσικούς πόρους με αποκορύφωμα την κρίση του Χέγκλιγκ (Heglig Crisis).

Οι πρώτες παραβιάσεις συνέβησαν όταν ο Πρόεδρος Γκαφάρ Νιμέιρι (Gaafar Nimeiry) προσπάθησε να αποκτήσει τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών σε αλληλοεπικαλυπτόμενες περιοχές των συνόρων μεταξύ Βορρά-Νότου. Πετρέλαιο ανακαλύφθηκε στο Μπεντιού το 1978, στο νότιο Κουρντουφάν και τον Άνω Γαλάζιο Νείλο το 1979. Δημιουργήθηκαν οι πετρελαιοπηγές Ενότητα το 1980, η Άνταρ το 1981 και στο Χέγκλιγκ το 1982. Η πρόσβαση στις πετρελαιοπηγές σήμαινε δυνητικά σημαντικά οικονομικά οφέλη σε όποιον τις ήλεγχε.

Οι Ισλαμιστές στον Βορρά ήταν δυσαρεστημένοι με τη συμφωνία της Αντίς Αμπέμπα, η οποία έδωσε σχετική αυτονομία στην μη ισλαμική πλειοψηφία της αυτόνομης περιφέρειας του Νότιου Σουδάν. Δεδομένου ότι η θέση τους ενισχύθηκε στην εξουσία, το 1983 ο πρόεδρος Νιμέιρι δήλωσε ότι το Σουδάν ήταν ενιαίο ισλαμικό κράτος, τερματίζοντας μονομερώς την αυτονομία της Περιφέρειας του Νοτίου Σουδάν.

Η ειρηνευτική συμφωνία του 2005 που έληξε έναν εμφύλιο πόλεμο δύο δεκαετιών οδήγησε, έξι χρόνια αργότερα, στη διχοτόμηση της χώρας στο Σουδάν και το νεοσύστατο Νότιο Σουδάν. Το νέο έθνος στο νότο πήρε τον έλεγχο των τριών τετάρτων των αποθεμάτων πετρελαίου, αφαιρώντας από το βορρά ένα μεγάλο κομμάτι των εσόδων. Η σουδανική κυβέρνηση προσπάθησε να διαφοροποιήσει την οικονομία ενθαρρύνοντας την εξόρυξη, αλλά παραμένει μια νεοσύστατη βιομηχανία και το μεγαλύτερο μέρος των 45 εκατομμυρίων ανθρώπων της χώρας για να επιβιώσει εξαρτάται από τη γεωργία. Μετά την ανατροπή του Μπασίρ, ιδρύματα όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συζήτησαν για ανανεωμένη υποστήριξη και οι μεταβατικοί ηγέτες προσπάθησαν να εξασφαλίσουν δυτικές επενδύσεις. 

Το πραξικόπημα του 2021 εκτροχίασε την κατάσταση. Ο στρατός είναι πλέον στην εξουσία με τους Burhan και Dagalo επικεφαλής. Το πραξικόπημα του 2021 τερμάτισε μια συμφωνία κατανομής της εξουσίας, μετά την ανατροπή του αλ Μπασίρ το 2019.

Οι δύο στρατηγοί της στρατιωτικής χούντας είναι οι σημερινοί αντίπαλοι.

 Μια έρευνα του CNN αποκάλυψε ότι τους δύο στρατηγούς συνδέει και η συμμετοχή τους στην εκμετάλλευση από τη Ρωσία των πόρων χρυσού του Σουδάν, που έτσι χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι δυνάμεις του Dagalo, μάλιστα, θεωρούνται ότι είναι οι βασικοί αποδέκτες της ρωσικής εκπαίδευσης και όπλων.

Η Wall Street Journal (WSJ) επιβεβαίωσε ότι στις 19 Απριλίου, είχε πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ο Khalifa Haftar, ο οποίος ελέγχει την ανατολική Λιβύη, έστειλε αεροπλάνο για να μεταφέρει στρατιωτικές προμήθειες στις «Παραστρατιωτικές Δυνάμεις ταχείας υποστήριξης» του Mohamed Hamdan Dagalo, γνωστό ως "Hemeti". Η αμερικανική εφημερίδα αναφέρει ότι ο στρατάρχης Χάφταρ, υποστηριζόμενος από τη Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έστειλε τη Δευτέρα 17 Απριλίου, δύο ημέρες μετά την έναρξη των μαχών, «τουλάχιστον ένα φορτίο πυρομαχικών από τη Λιβύη στο Σουδάν για ανεφοδιασμό του στρατηγού Dagalo».

Έτσι στην πραγματική ιστορία πολλοί υποστηρίζουν ότι έχουμε μία σύγκρουση δυτικών και Ρώσων, ενώ στην επιφαινόμενη ιστορία προβάλλονται οι διαφωνίες για το χρονοδιάγραμμα της συγχώνευση των δυνάμεων (τακτικού στρατού και παραστρατιωτικών), για το καθεστώς που θα δοθεί στους αξιωματικούς των RSF (παραστρατιωτικοί} στη μελλοντική ιεραρχία και εάν οι δυνάμεις των RSF θα πρέπει να βρίσκονται υπό τη διοίκηση του αρχηγού του στρατού, αντί του γενικού διοικητή του Σουδάν, που είναι ο Μπουρχάν.

Σημασία έχει λοιπόν η «πραγματική ιστορία», ότι οι εμφύλιοι προκαλούνται από τους ξένους που εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους του Σουδάν και ότι αυτοί που πληρώνουν το μάρμαρο τελικά είναι οι λαοί. Θυμίζουμε τις τεράστιες διαδηλώσεις των πολιτών του Σουδάν εναντίον της χούντας…

*Φωτογραφία αρχείου: ένα από τα εγκλήματα στους εμφυλίους στο Σουδάν ήταν η εκπαίδευση και συμμετοχή παιδιών-στρατιωτών