Υπάρχει ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ της Βελγικής τηλεόρασης, που χρονολογείται από το 1963. Τίτλος του "Ο Μίκης Θεοδωράκης και η λαϊκή ελληνική μουσική (ένα ντοκιμαντέρ της Βελγικής τηλεόρασης, 1963). Μία εκπομπή του Jean Antoine".
Εκτός από τον Μίκη Θεοδωράκη μιλούν ο Χατζιδάκις και η Δόρα Στράτου, ενώ τραγουδούν οι Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης... Το ντοκιμαντέρ δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους, γι' αυτό κάναμε μια πρόχειρη μετάφραση:
«Η «Μαργαρίτα» είναι ένα ελληνικό τραγούδι από τα πιο δημοφιλή. Όλοι οι Έλληνες γνωρίζουν τους στίχους απ’ έξω. Αλλά δεν έχουν συχνά την ευκαιρία να συνατήσουν την ίδια τη Μαργαρίτα, που ενέπνευσε τον πατέρα της και την βλέπουμε εδώ στην αρχαία αγορά της Αθήνας», λέει ο αφηγητής στην εισαγωγή του ντοκιμαντέρ, ενώ παρουσιάζει τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Στη συνέχεια μιλάει ο ΜΘ. για την ελληνική λαϊκή μουσική.
Μίκης Θεοδωράκης: «Σήμερα στην Ελλάδα, έχουμε πολλά είδη λαϊκής μουσικής, που διακρίνονται καθαρά μεταξύ τους. Έχουμε τη μουσική των βουνών(δημοτική), τη μουσική των νησιών(νησιώτικα), την βυζαντινή μουσική και τέλος τη μουσική των πόλεων(ρεμπέτικο), που είναι πιο πρόσφατη, και όλος ο ελληνικός λαός τραγουδά, καθώς αφορά όλους τους Έλληνες. Οι ρίζες της λαϊκής μας μουσικής είναι πολύ παλιές, αλλά η φολκλορική μουσική που βρίσκουμε ακόμη και σήμερα στα χωριά, είναι μια μουσική φόρμα που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια των 400 χρόνων της Οθωμανικής κατοχής μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Κατά τη διάρκεια αυτής της κατοχής ο ελληνικός λαός εξέφρασε προπάντων με τα τραγούδια αυτά την επιθυμία του για ελευθερία. Τα περισσότερα τραγούδια μιλούν για την αγάπη στην ελευθερία. Και παράλληλα υπάρχουν τα θέματα, όπως σε όλους τους λαούς, του έρωτα και του θανάτου.»
Στη συνέχεια μιλάει η Δώρα Στράτου για την μουσική των νησιών και συγκεκριμένα τον «μπάλο».
Δώρα Στράτου: «Ο μπάλος υπάρχει σε όλα τα νησιά με διάφορες παραλλαγές. Η μουσική που συνοδεύει αυτό το χορό που θα σας παρουσιάσω σήμερα, είναι μια μουσική των νησιών του Ιονίου. Αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η μουσική των νησιών του Ιουνίου είναι η μόνη ελληνική φολκλορική μουσική που έχει επιρροές από τη δυτική μουσική.»
Ακολουθεί ένα παράδειγμα από την Δώρα Στράτου «μουσικής των βουνών», που προέρχεται από τη Μακεδονία.
Δώρα Στράτου: «Θα σας παρουσιάσω έναν μακεδονικό χορό από την περιοχή της αρχαίας Πέλλας. Την περιοχή όπου γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος. Αυτή η περιοχή περιλαμβάνει 48 περίπου χωριά. Αυτός ο χορός χορεύεται μόνο σ’ αυτή την περιοχή. Είναι ένας από τους σπάνιους φολκλορικούς χορούς που είναι πολύ αργός -αρχικά-…και χορεύεται μόνο από τις γυναίκες.».
ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ: «Η λαϊκή μουσική των πόλεων που μας αφορά ιδιαίτερα, προήλθε από την (δεν ακούγεται καθαρά). Το πρώτο τραγούδι ήρθε από την Κωνσταντινούπολη, πριν έναν αιώνα. Γιατί από την Κων/λη; Γιατί στην Κων/λη αυτά τα τραγούδια ήταν η έκφραση της ελληνικής μπουρζουαζίας, που βρισκόταν στην Κων/λη, ενώ στην κυρίως Ελλάδα κατοικούσαν μόνο χωρικοί. Η πραγματική εγκατάσταση αυτής της μουσικής στην ηπειρωτική Ελλάδα έγινε το 1920 μετά την μικρασιατική καταστροφή. Μετά από την καταστροφή αυτή, εκατομμύρια Έλληνες από τη Μ. Ασία ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη, φέρνοντας μεταξύ άλλων μαζί τους τη μελωδία τους, ιδιαίτερα τη λαϊκή μελωδία, που ονομάζουμε λαϊκή μελωδία των πόλεων… Αυτή η υπέροχη μουσική αντιμετώπισε την αντίδραση από το ελληνικό κοινό. Αλλά πολλοί συνθέτες άρχισαν να γράφουν τραγούδια... που αναφερόταν κυρίως στη θάλασσα και την αγάπη γι’ αυτή, που είναι το χαρακτηριστικό των περισσότερων ελληνικών λαϊκών τραγουδιών… Κα τη διάρκεια της Κατοχής, της απελευθέρωσης και του εμφυλίου, έχουμε στην Ελλάδα πολλούς λαϊκούς συνθέτες, που είναι μεγάλα ταλέντα και γράφουν τη λαϊκή μουσική των πόλεων…»
Παίζει και τραγουδά ο Βαμβακάρης το τραγούδι «Αντιλαλούν οι φυλακές»
ΜΘ: «Αυτός είναι ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο πραγματικός πατέρας της λαϊκής μουσικής των πόλεων και ένας από τους πιο παλιούς παίκτες μπουζουκιού. Ερμήνευσε το τραγούδι «η φυλακή» κάτω από την Ακρόπολη (Πλάκα). Και τώρα ο Βασίλης Τσιτσάνης, που είναι ο πιο μεγάλος και ο πιο σπουδαίος συνθέτης της ελληνικής λαϊκής μουσικής …».
Τραγουδά ο Τσιτσάνης
ΜΘ. «Ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις διάσημος σήμερα μετά την επιτυχία του τραγουδιού «Τα παιδιά του Πειραιά», έκανε την αποκάλυψη το 1947 της λαϊκής μουσικής, όταν παρουσίασε στο κοινό της Αθήνας τον Μάρκο Βαμβακάρη, και θα μας παίξει τώρα ένα κομμάτι στο πιάνο, βασισμένο στη λαϊκή μουσική».
Παίζει ο Μ. Χατζιδάκις
Ο Μάνος Χατζιδάκις μιλάει για την ιστορία του μπουζουκιού: «Το 1950 έκανα μία μουσική για ένα μπαλέτο. Μετά από αυτό το μπαλέτο άρχισα να αναπτύσσω μια πραγματική λαϊκή τέχνη στην Ελλάδα μ’ ένα όργανο… που είναι γνωστό με το όνομα μπουζούκι. Συνέχισα με τις τραγωδίες, το μπαλέτο, μέχρι την εποχή που έκανα τη μουσική για το φιλμ «Ποτέ την Κυριακή».
22.35: Ο ΜΘ μιλάει για τη δική του λαϊκή μουσική: «Έκανα πάντα λαϊκή μουσική παράλληλα με την συμφωνική μουσική. Αλλά μετά την επιτυχία του «Επιτάφιου»… στράφηκα αποκλειστικά στη λαϊκή μουσική. Ο «Επιτάφιος» είναι μία σειρά από 8 τραγούδια. Τα ποιήματα είναι του Γιάννη Ρίτσου και είναι εμπνευσμένα από το θάνατο ενός εργάτη κατά τη διάρκεια μίας απεργίας. Ιδού τώρα ένα τραγούδι από τον «Επιτάφιο» τραγουδισμένο από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε μία αθηναϊκή ταβέρνα».
Τραγούδι Γρ. Μπ.
26.26 ΜΘ: «Μετά τον «Επιτάφιο» συνέθεσα δύο άλλους κύκλους τραγουδιών, το Αρχιπέλαγος και την Πολιτεία. Τώρα ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλα θα τραγουδήσουν ένα τραγούδι από την Πολιτεία»...
