Μαθητές ενός κατώτερου Θεού

Περιοδείες χρόνια στα σχολεία, διαλέξεις και κουβέντα με τους μαθητές για «κάπνισμα και ραδιενέργεια». Ναι, εάν δεν το πιστεύετε, λόγω του ραδιενεργού Πολωνίου-210 που περιέχεται στον καπνό, 4 τσιγάρα επιβαρύνουν με ακτινοβολία τους πνεύμονες όσο μία ακτινογραφία θώρακα. Κεντρίζει το θέμα, εντυπωσιάζει τα παιδιά και ένα να πείσεις να μην καπνίσει, κέρδος είναι.

Στα σχολεία των υποβαθμισμένων συνοικιών πιάνει πιο δύσκολα η επιχειρηματολογία μου, το γνωρίζω. Είναι διαφορετικά τα πνευμόνια των παιδιών εκεί; Όχι. Αυτά που είναι πιο οξυμμένα και κάποια διαφορετικά, είναι τα κοινωνικά προβλήματα, καθώς ουκ ολίγα από αυτά τα παιδιά, ζουν σε άλλο άγονο πλανήτη και όχι στον δικό μας.

Σε ένα από τα εν λόγω σχολεία, δεν προλαβαίνω να πω δυο λόγια, ακούγεται η δυνατή γεμάτη πίκρα και θυμό φωνή από ένα εντυπωσιακό παλληκάρι: “Τι μαλακίες είναι αυτές, εμένα η μάνα μου με παράτησε χρόνια τώρα!”. Του φωνάζω εξ ίσου δυνατά και επιτακτικά ότι “το δικαίωμά μου να είμαι εκεί μαζί τους, το κέρδισα μέσα στην κοινωνία και όχι από καθ’ έδρας και εν πάση περιπτώσει, ο πόνος της εγκατάλειψης της μάνας δεν δικαιολογεί τον καρκίνο του καπνίσματος”. Περιττό να σας πω ότι γίναμε και είμαστε ακόμη, φίλοι.

Βγαίνοντας αργότερα από την αίθουσα, ρωτώ τι συμβαίνει τον Διευθυντή.

“Κοίτα”, μου απαντά, “τα παιδιά του σχολείου μου προέρχονται βασικά από οικογένειες εργατικές, φτωχές, ακόμη και από οικογένειες όπου και οι δύο γονείς είναι άνεργοι. Το μέλλον τους είναι σχεδόν προκαθορισμένο: κουτσά-στραβά το απολυτήριο, τα στοιχειώδη μίας τέχνης (στα ΕΠΑΛ) και μετά φανταριλίκι, φτηνό μεροκάματο ή ανεργία. Δεν είναι σαν τα παιδιά που σου έρχονται στην Ιατρική. Δύσκολα θα μπει δικό μας παιδί στην Σχολή σου, ουσιαστικά δεν το αφήνει η κοινωνία”.

H συνέχεια της αφήγησής του πονάει ακόμη περισσότερο. Για παράδειγμα, στα σχολεία των αστικών συνοικιών, το ποσοστό των παιδιών με χωρισμένους γονείς δεν υπερβαίνει το 5%. Τα διαζύγια συνήθως είναι “βελούδινα” με βασικό μέλημα την ψυχική ηρεμία των παιδιών του ζεύγους. Αντίθετα, στα σχολεία αυτά τα ποσοστά είναι αρκετά μεγαλύτερα και στο συγκεκριμένο “σκληρό” σχολείο, είναι κοντά στο 60%. Προφανώς τα κοινωνικά προβλήματα είναι εντονότερα (πιο μακρόχρονη ανεργία, τελείως αβέβαιο μέλλον, ελάχιστες επιλογές επιβίωσης, άμεση φτωχοποίηση, κατάρρευση υγείας, άγχος και κατάπτωση) και αυτό το βάρος μετακυλείται στην σχέση του ζευγαριού και αντανακλά τελικά και στο παιδί. Η φυγή είναι συχνή. Το παιδί εγκαταλείπεται από τον ένα ή και από τους δύο γονείς.

Μην βιαζόσαστε να πείτε “συνήθως από τον πατέρα”. Στην γειτονιά του συγκεκριμένου σχολείου στατιστικά επικρατεί η μάνα, η οποία συνήθως εγκαταλείπει την οικογένεια επιλέγοντας ...μετανάστη για νέο σύντροφο.

Ψάχνω τους λόγους.

Μία μάνα ίσως είναι κάθαρμα, 50 όμως είναι κοινωνικό φαινόμενο. Χωρίς προσόντα, νέα κοριτσόπουλα, πριν καν βγουν από την εφηβεία τα παντρεύουν, ως μόνη διέξοδο για να διασφαλιστεί οικονομικά και κοινωνικά το μέλλον. Αυτά καταλήγουν πάντα να αναρωτιούνται “τι δουλειά έχω εγώ εδώ;” Τα πιο αδύναμα, κλείνουν στρουθοκαμηλικά τα μάτια τους και ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους. Να πάνε που; Εσείς που διαβάζετε το σημείωμα αυτό, έχετε εναλλακτικές. Η τέχνη σας ή το πτυχίο σας, σας επιτρέπει να δουλέψετε στην Αθήνα, στην Φλώρινα, στην Σόφια ή στο Λονδίνο. Αυτήν δεν την θέλουν π ο υ θ ε ν ά . Θα μείνει στο πατρικό σπίτι και μεγαλώνοντας το εγκαταλειμμένο παιδί, κάποια στιγμή θα την βρει και θα απαιτήσει εξηγήσεις. Μόνη λύση, κάποιος που θέλει να μεταναστεύσει και θα θελήσει να την πάρει μαζί του, εκεί που κανείς δεν θα την ψάξει. Δεν την δικαιολογώ με τίποτα, προσπαθώ απλά να την καταλάβω.

Κλείνω την επίσκεψη πεινασμένος και με φιλεύουν στο κυλικείο του σχολείου. Παράλογα μεγάλα σάντουιτς. Η απορία στο πρόσωπό μου είναι εμφανής. Δεν χρειάζεται να ρωτήσω και ο Διευθυντής απαντάει. “Πολλά από τα παιδιά, λόγω φτώχειας δεν έχουν δύο γεύματα την ημέρα. Οι καθηγητές βάζουμε πενηντάρικα κάθε μήνα από την τσέπη μας και προσφέρουμε εμμέσως στα παιδιά, για να μην τα προσβάλλουμε, το γεύμα της ημέρας που λείπει, δωρεάν”...

Από τότε, έχω αγαπήσει ακόμη πιο πολύ την επαφή μου με τα σχολεία και ιδίως με εκείνα όπου στοιβάζονται παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Μιλάω για τσιγάρο, τους συμβουλεύω να μην παίρνουν ναρκωτικές ουσίες και τους προτρέπω να ρουφάνε την γνώση. Τους παροτρύνω να λατρέψουν τους καθηγητές που προετοιμάζουν για ώρες το μάθημα της επομένης ημέρας, που τους πρήζουν για περισσότερη γνώση, εκείνους που κόβουν 50ρικα από τον προϋπολογισμό της δικής τους οικογένειας και νοιάζονται για την κοινωνική κατάσταση του κάθε μαθητή τους. Τα παιδιά θα κάνουν την ανατροπή, όμως εμείς οι δάσκαλοι θα τους μάθουμε να αγαπάνε την ζωή τους και την αξιοπρέπειά τους, μπολιάζοντάς τα με Παιδεία.

*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας