Η φιλοσοφία του κτήνους και του καπιταλισμού

“...Πρέπει να θυμόμαστε πως ο ρατσισμός κι ο φασισμός δεν θα αποκομίσουν από αυτόν τον πόλεμο μόνο την πικρία της ήττας αλλά και τη για κάποιους γλυκιά ανάμνηση της ευκολίας των μαζικών δολοφονιών. Κι αυτό θα πρέπει να το θυμόμαστε σε καθημερινή βάση όλοι όσοι αγαπάμε την τιμή, την ελευθερία, τη ζωή όλων των λαών, όλης της ανθρωπότητας.” Σεπτέμβριος 1944*

Να μετατραπούν τα τάχα μου ευτράπελα, που, όμως διαμορφώνουν τη συλλογική συνείδηση, σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν είναι, για τη μακροϊστορία, παρά δυο τρεις στιγμές: αν κάτι κατέδειξε το αδιανόητο των στρατοπέδων συγκέντρωσης είναι πως η αθωότητα της διαφωτισμένης δύσης δεν είναι παρά μια φενάκη, που υποκρύπτει πως ο άνθρωπος είναι το δεινόν. Το δεινότερο από όλα τα δεινά.

Στην άνωθεν ρήση του Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο οποίος, σημειωτέον, ουδέποτε ζήτησε συγγνώμη για τις θωπείες του στον Φύρερ, βρίσκεται η υπαρξιακή γνώση πως κάθε κοινωνία της οποίας το πολιτικό σύστημα στηρίζεται στα ένστικτα του θηλαστικού -ανταγωνισμός, εκμετάλλευση, αλληλοφαγία κ.ο.κ.- εμπεριέχει τον σπερματικό λόγο του απόλυτου κακού: “η ιμπεριαλιστική ιδέα της εθνικής φυλετικής και κάθε άλλης υπεροχής είχε ως λογική συνέπεια το χτίσιμο από τους Γερμανούς του Μαϊντάνεκ, του Σομπιμπόρ, του Μπελζίτσε, του Άουσβιτς, της Τρεμπλίνκα”.

Η φιλοσοφία του κτήνους, η φιλοσοφία που αποδέχεται πως ο άνθρωπος δύναται να έχει αξιακές διαφορές από τον συνάνθρωπο, η φιλοσοφία που πριμοδοτεί την υπεροχή, και την κυριαρχία άρα, των “αρίστων” απέναντι σε λιγότερο άριστους και διαχωρίζει με όρους βιοπολιτικής τους ζώντες, είναι προορισμένη να γεννά συμφορές.

 Το πρότυπο ενός αποϊδεολογικοποιημένου, νομοταγούς πολίτη, που κοιτά την υγειά του και τη δουλειά του, δίχως να συνωστίζεται σε δρόμους και πλατείες διαμαρτυρόμενος, είναι εκείνο ακριβώς το ευεπίφορο πρότυπο σε κάθε λογής ολοκληρωτισμούς. Οι οποίοι περνούν κάθε φορά μέσα από την υποτίμηση, την υπαγωγή του Άλλου σε κατώτερη αξιακή βαθμίδα από την όντως ανθρώπινη.΄Ετσι, ο δρομολογούμενος, στις μέρες μας, διαχωρισμός σε άμυαλους, στους χωρίς ατομική ευθύνη, και στους άλλους, τους σώφρονες, είναι χαρακτηριστικός: το μίσος προς τους Εβραίους, που μαγάριζαν την Άρια φυλή, προσομοιάζει αυτό προς εκείνους που δήθεν μας αρρωσταίνουν.

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τον καπιταλισμό: η 27η Ιανουαρίου, η μέρα που ο κόκκινος στρατός απελευθέρωσε το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου στην Πολωνία, καθιερώθηκε ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Αλλά να θυμόμαστε δεν φτάνει. Εκείνο που χρειάζεται είναι αναστοχασμός. Και, πρωτίστως, κριτική απέναντι στο κυρίαρχο διανοητικό κατασκεύασμα που επιβάλλει διαχωρισμούς ακόμα και μπροστά στο θάνατο. Που, ευκαιρίας δοθείσης, κατακρεουργεί δικαιώματα κι ελευθερίες. Που δεν θέλει, ίσως, και πολύ για να ξαναχτίσει στρατόπεδα για τους λαούς που περισσεύουν ή για κείνους που δεν συμμορφώνονται.

 Μέρες που είναι, ας μιλήσουμε για το σύστημα που, δυστυχέστατα, ηγεμονεύει δίχως αντίπαλον δέος.

* Βασίλι Γκρόσσμαν, Η κόλαση της Τρεμπλίνκα, εκδ. Άγρα