Ζαν Ζενέ: Η επανάσταση γίνεται τυραννία όταν γίνει εξουσία

Ο Ζαν Ζενέ το νόθο παιδί, ο μικρός κλέφτης, ο «υιοθετημένος» από την κοινωνική πρόνοια της Γαλλίας, ο φυλακισμένος, ο δραπέτης, ο ευνοούμενος αρχικά της προδοτικής Δεξιάς του Βισύ και στη συνέχεια της αντιστασιακής Αριστεράς, ο άνθρωπος που έγραψε μεταξύ άλλων «το ημερολόγιο ενός κλέφτη» και τις «Δούλες», δίνει ανάγλυφα το στίγμα της σημασίας των συμβόλων στην αντιπαράθεση Αριστεράς και Δεξιάς.

 Ο Ζενέ άσκησε τεράστια γοητεία στις εμβληματικές μορφές της γαλλικής φιλοσοφίας και κριτικής (Σαρτρ, Φουκό, Ντεριντά). Η γαλλική, αριστερή διανόηση (οι εξουσιαστές του μεταπολεμικού λογοτεχνικού-φιλοσοφικού πεδίου σύμφωνα με τον Μπουρντιέ. Οι παράγοντες που μονοπωλούσαν «το χειρισμό των ιερών πραγμάτων» και πάλι σύμφωνα με τον Μπουρντιέ) ουσιαστικά κατασκεύασαν τον Ζενέ ως σύμβολο και εικόνα.

Ποια είναι, όμως, η πραγματικότητα της ζωής και του έργου του Ζενέ; «Το έργο του Ζενέ και η φασιστική σκέψη παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες», γράφει ο Γιαμπλόνκα στο βιβλίο του: «Οι ανομολόγητες αλήθειες» (Εκδόσεις Καστανιώτη). Αλλά γιατί τότε οι αριστεροί τον υποστήριξαν, τον πρόβαλλαν, δημιουργώντας ουσιαστικά ένα μύθο; Για τον απλό λόγο ότι ο Ζενέ δεν ήταν ένας αστός φασίστας όπως ο Σελίν, ο Ρεμπατέ, ο Ροσέλ. Αυτοί είναι οι αστοί, δεξιοί αντίπαλοι του επίσης αστού πλην αριστερού σπουδαστή της Εκόλ Νορμάλ Σουπεριέρ, Ζαν Πωλ Ζαρτρ. Αντίθετα, ο Ζενέ ήταν ένας από τους «από κάτω», ένας απόκληρος, ένας θύτης αλλά και συγχρόνως θύμα (όπως «Οι νταβάδες στο Μετρέ (που) είναι θεότητες του κακού και απόλυτα θύματα»).

Πάνω στο μύθο του Ζενέ, ο Σαρτρ θα εδραιώσει την άποψη σύμφωνα με την οποία οι απόκληροι είναι θύτες γιατί η κοινωνία τους όπλισε το χέρι, αποκλείοντάς τους από τους κόλπους της. Γι’ αυτό, όταν οι απόκληροι συνειδητοποιήσουν την κατάστασή τους, γίνονται αριστεροί! Σ’ αυτή τη λογική εντάσσεται το ενδιαφέρον του Σαρτρ, του Φουκώ και άλλων για τους απόκληρους, τους εγκληματίες, τους ομοφυλόφιλους, γενικά για τους αποκλεισμένους «των οποίων ο λόγος καταπατείται και απορρίπτεται από το κατεστημένο».

Ο Σαρτρ ταυτίζεται με τις απόψεις του Ζενέ («Οι Νέγροι» γράφτηκαν «όχι υπέρ των μαύρων, αλλά κατά των λευκών»). Γιατί ο Ζενέ μισεί, όπως και ο Σαρτρ. Μισεί την «αλαζονεία της δημοκρατικής Γαλλίας», την «υποκρισία μιας δημοκρατίας που έχει μεθύσει από ελευθερία και ισότητα, την ίδια στιγμή που αποστρέφει το πρόσωπό της από λαμπρούς μαθητές των οποίων το μόνο σφάλμα είναι ότι ανήκουν στον απλό αγροτικό κόσμο, τη στιγμή που φυλακίζει τους φυγάδες, οι οποίοι διψούν για ελευθερία, και τους στέλνει στα κάτεργα όπου 'βασανιστές τυραννούν τα παιδιά', τη στιγμή που υποδουλώνει ανθρώπους με το πρόσχημα ότι θα τους προσφέρει τα φώτα της».

Γι’ αυτό ο Ζενέ μετεωρίζεται, καθώς θα δει στο ναζισμό τη συντριβή αυτής της «δημοκρατίας» της αλαζονικής γαλλικής κοινωνίας, θα δει την ευκαιρία που έδωσε στους περιθωριακούς και, τέλος, θα δει το θέαμα μιας θριαμβεύουσας παραδοσιακής και αγροτικής κοινωνίας. Το μίσος των απόκληρων για τους αστούς, αυτό που αργότερα θα χαρακτηριστεί ως ένα φυσιολογικό «ταξικό μίσος», υπάρχει ήδη εδώ. Δεν είναι τυχαίο ότι και σήμερα από εδώ στρατολογεί η ακροδεξιά. Από εδώ απορρέει η αποθέωση του «κακού» εκ μέρους Ζενέ. Γιατί το κακό δεν είναι παρά η κόλαση των απόκληρων όπως την έχει οριοθετήσει η αστική ηθική, το αστικό, το κυρίαρχο, κανονιστικό «καλό». 

Ο Σαρτρ θα οικειοποιηθεί λογοτεχνικά, πνευματικά και πολιτικά την «κόλαση» του Ζενέ. Έτσι, ο δεύτερος θα γίνει ο μύθος-σύμβολο του αρχιεράρχη της αστικής, γαλλικής αριστεράς, ως «παράδειγμα» του καταπιεσμένου που γίνεται επαναστάτης, αρνούμενος τα δικαιώματα και τις ιδεολογίες των καταπιεστών του και μέσω της δύναμης της συνείδησης ξαναχτίζει τη ζωή του (Σαρτρ: «Το είναι και το μηδέν»).

Ο Ζενέ θα γίνει κατ΄ αυτό τον τρόπο η ενσάρκωση της λαϊκής ανυπακοής στους νόμους των πειθαρχικών κοινωνιών (η πειθαρχία μέσω των ποινών αλλά και μέσω της 'γνώσης'). Έτσι το «κακό» θα γίνει η ηθική των απόκληρων.

Όμως ο κλέφτης-ποιητής, ο Ζενέ, η «μάστιγα» που έγινε η μασκότ μιας υπεροπτικής, αστικής, λόγιας αριστεράς, κάποια στιγμή απελευθερώνεται και γίνεται ο κριτής κάθε εξουσίας, γίνεται ένας αντιεξουσιαστής, στρατευμένος στον αγώνα υπέρ των αδυνάτων, αλλά θα πάψει να είναι μαζί τους όταν αυτοί γίνουν εξουσία.

Γιατί η Επανάσταση γίνεται τυραννία όταν γίνει εξουσία, αφού «Σε κάθε επανάσταση, υπάρχει μια παθιασμένη πουτάνα που τραγουδά τη Μασσαλιώτιδα και κατ’ αυτό τον τρόπο αποκτά ξανά την παρθενιά της»(Το μπαλκόνι).