Όπως γράφει ο Charles Jacquier στη Le Monde Diplomatique, εκτός από την 150η επέτειο της Κομμούνας του Παρισιού, το έτος 2021 σηματοδοτεί την 100ή επέτειο μιας άλλης Κομμούνας: εκείνη της Κροστάνδης, του λιμανιού που φιλοξενεί τον ρωσικό στόλο της Βαλτικής, του οποίου οι ναυτικοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις επαναστάσεις του 1905 και του 1917.
Σύμφωνα με τον Μάρεϋ Μπούκτσιν οι ναύτες της Κροστάνδης είχαν εξεγερθεί ως αποτέλεσμα της στενής επαφής τους με τους ξεσηκωμένους εργάτες του Πέτρογκραντ. «Τα αιτήματα των ναυτών της Κροστάνδης αποτελούσαν το ελάχιστο όριο για να διασωθεί η επανάσταση από την γραφειοκρατική παρακμή και την οικονομική κατάρρευση. Με την εξέγερση αυτή, οι 'μάζες' είχαν το θάρρος να ξαναμπούν στην ιστορική σκηνή, όπως το έκαναν 4 χρόνια νωρίτερα, στην αρχή της Ρωσικής επανάστασης, πριν οι μπολσεβίκοι κυριαρχήσουν επάνω στην επανάσταση». Και ακόμα, «Η ιστορία της Κροστάνδης, δεν ήταν ένα μεμονωμένο επεισόδιο, αλλά ήταν το πιο δραματικό στην ιστορία της αντιπαράθεσης των αναρχικών με το μπολσεβίκικο καθεστώς. Ο μήνας του μέλιτος κατά τον οποίο οι αναρχικοί πολεμούσαν μαζί με τους μπολσεβίκους, κράτησε μόνο λίγους μήνες».
Η ναυτική βάση της Κροστάνδης, βρίσκονταν στο νησί Κότλιν, το οποίο απέχει λίγα μίλια από την πόλη Πέτρογκραντ (Αγία Πετρούπολη). Το νησί είχε σημαντική οχύρωση. Οι ναύτες είχαν ταχθεί με το μέρος των μπολσεβίκων κατά την επανάσταση του 1917 (Οκτωβριανή). Το χειμώνα του 1920-1921 η οικονομική κατάσταση ήταν απελπιστική: κατάρρευση της παραγωγής, λιμός, ελλείψεις. Τον Φεβρουάριο του 1921, ξέσπασαν απεργίες σε αρκετές πόλεις - Πέτρογκραντ (πρώην Αγία Πετρούπολη), Μόσχα… - που κατεστάλησαν βίαια.
Μια αντιπροσωπία από τους ναύτες της Κροστάνδης, στις 28 Φεβρουαρίου 1921, με επικεφαλής τον Στεπάν Πετριτσένκο, επικεφαλής του πολεμικού πλοίου Πετροπαβλόφσκ, ετοίμασε και παράδωσε στο Σοβιέτ της Κροστάνδης μια λίστα με 15 αιτήματα, όπως το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου, το δικαίωμα της συνάθροισης, την απελευθέρωση της οικονομίας και την κατάργηση του μονοπωλίου της εξουσίας από τους μπολσεβίκους.
Την 1η Μαρτίου πραγματοποιήθηκε συνέλευση του Σοβιέτ της Κροστάνδης, για να συζητηθούν τα αιτήματα των ναυτών και σε αυτή παρευρέθηκαν 16 χιλιάδες άνθρωποι. Η συνέλευση αποδέχτηκε τα αιτήματα ομόφωνα, εκτός από τις τρεις ψήφους των παρόντων ηγετών των μπολσεβίκων. Την επόμενη μέρα, δημιουργήθηκε μια προσωρινή επαναστατική επιτροπή για να οργανώσει τη ζωή και την άμυνα της πόλης.
Στις 4 Μαρτίου, ο Λένιν και ο Τρότσκι κατηγόρησαν τους ναύτες για «ανταρσία». Η προσπάθεια διαμεσολάβησης των Αμερικανών αναρχικών ρωσικής καταγωγής Emma Goldman και Alexander Berkman απέτυχε. Από την πλευρά τους, οι εξεγερμένοι διακηρύσσουν: "Ο σκοπός μας είναι δίκαιος. Ενάντια στα κόμματα, υπερασπίζουμε τη δύναμη των Σοβιέτ. Θέλουμε να εκλέγονται ελεύθερα οι εκπρόσωποι του λαού. Τα Σοβιέτ, που καταλήφθηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα, παρέμεναν πάντα κωφά στις ανάγκες και τα αιτήματά μας"(1).
Με επικεφαλής τον Τρότσκι ο Κόκκινος Στρατός στις 7 Μαρτίου άρχισε τον βομβαρδισμό του νησιού από το Πέτρογκραντ. Στις 16 Μαρτίου, έγινε η τελική επίθεση. Στις 18 Μαρτίου, η εξέγερση είχε κατασταλεί. Ο Τρότσκι αποκλήθηκε «Galliffet of Kronstadt», από το όνομα του στρατηγού Gaston de Galliffet, του σφαγέα της Κομμούνας του Παρισιού. Η εξέγερση της Κροστάνδης είχε μεγάλο αντίκτυπο στην ΕΣΣΔ. Υποστηρίζεται πως ενέπνευσε τον Λένιν προκειμένου να εφαρμόσει την Νέα Οικονομική Πολιτική η οποία βοήθησε στην οικονομική αναζωογόνηση της χώρας, όμως δεν συνοδεύτηκε και από φιλελευθεροποίηση της πολιτικής ζωής.
Η ιστορία αυτή είναι γνωστή χάρη στις μελέτες που πραγματοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τους Ida Mett, Voline και Alexandre Skirda, καθώς και από ερευνητές όπως ο Αμερικανός ακαδημαϊκός Paul Avrich, ο τροτσκιστής ιστορικός Jean-Jacques Marie ή AS Poukhov(που υπερασπίζεται την επίσημη εκδοχή). Το πληρέστερο βιβλίο στα γαλλικά σχετικά με το θέμα, θεωρείται αυτό του Skirda (2). Ο Skirda έχει μεταφράσει κορυφαίους μάρτυρες, όπως ο Στέπα Πετρινίνκο, και χρησιμοποιεί επίσης το έργο των Ρώσων ιστορικών που δημοσιεύθηκαν τα έτη 1990-2000.
( 1 ) Αναφέρεται στο Cronstadt 1921. Χρονικό με πολλές φωνές της εξέγερσης των ναυτικών και της καταστολής του, κείμενα που συγκεντρώθηκαν και σχολιάστηκαν από τον Étienne Lesourd, Les Nuits Rouges, Παρίσι, 2021, 212 σελίδες, 12,50 ευρώ.
( 2 ) Alexandre Skirda, Kronstadt 1921. Free Soviets Against Party Dictatorship, Spartacus, Paris, 2017. Ο Skirda είναι επίσης μεταφραστής και διευθυντής έργου της συλλογής Efim Yartchouk, Kronstadt στη Ρωσική Επανάσταση, ακολουθούμενη από τον φάκελο της εξέγερσης. 1921, Noir et Rouge, Παρίσι, 2018, το οποίο περιέχει μια βασική χρονολογία γεγονότων μεταξύ 22 Φεβρουαρίου και 18 Μαρτίου 1921.
( 3 ) Paul Avrich, Les Anarchistes russes, Nada, Paris, 2020, 432 pages, 22 euro.
https://www.monde-diplomatique.fr/2021/05/JACQUIER/63051
