Αριστερά και πολιτισμός

Η αριστερά οφείλει να κινείται, τουλάχιστον μετά τον μαρξισμό, σε μια κατεύθυνση που να δέχεται μια κουλτούρα και μια επιστημονική μεθοδολογία της πράξης, που λειτουργικά ενδιαφέρεται για τα προβλήματα της εξουσίας (και της αριστεράς). Μια πολιτική οργάνωση της κουλτούρας που θα προσβλέπει κυρίως στο να κάνει τους ανθρώπους του πολιτισμού ικανούς να οργανώσουν τις έρευνές τους με τρόπο ώστε να αποκλείεται κάθε πολιτική παρέμβαση αναφορικά με το πολιτισμικό τους έργο. Δυστυχώς αυτό δεν συνέβη∙ γενικά υπήρξε μια πολιτισμική αλλοίωση των πολιτικών κριτηρίων, τα οποία μπορεί να αφορούν τις αναγκαίες διαδικασίες για να αναλάβουν ή συζητήσουν, σε πολιτικό επίπεδο, μια συγκεκριμένη πολιτισμική πρόταση: χαρακτηρίζοντας, για παράδειγμα, ένα έργο ως αναθεωρητικό ή δογματικό συχνά ήταν ο λόγος για να το υποβαθμίσουν, όχι γιατί ήταν λάθος αλλά γιατί ήταν πολιτικά ασύμφορο, αποδίδοντας έτσι στην ρεαλιστική γλώσσα τη φόρμα της γνωστικής γλώσσας. Για να το ορίσουμε διαφορετικά, έγινε μια πράξη σύγχυσης ή ανταλλαγής δύο θέσεων για να μπει φρένο στην παραγωγική ανάπτυξη του μαρξισμού και της πολιτικής δράσης: ανταλλαγή που έβρισκε την κοινωνιολογική μήτρα στην αυταρχική οργάνωση της πολιτικο-πολιτιστικής εξουσίας. Είναι λοιπόν αναπόφευκτο ότι δημιουργούνται διαφορετικά και αντίθετα κέντρα ή ομάδες μελέτης, τα οποία θα μπορούν να αναπτυχθούν ή να συρρικνωθούν σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανόνες της εργασίας. Πρέπει να έχουμε στο νου ότι τα λάθη της επιστήμης διορθώνονται από την ίδια την επιστήμη: κάνοντας αποδεκτή την επιστημονική μέθοδο, με αυτή μπορούμε να διορθώσουμε τα λάθη ενσωματώνοντας τις επιμέρους υποθέσεις στο επίπεδο μιας ανώτερης θεωρίας. Κοινωνιολογία, ψυχανάλυση, στρουκτουραλιστική γλωσσολογία, λογικός εμπειρισμός κλπ. είναι όλες εμπειρίες που οδήγησαν τη συζήτηση σε ένα επίπεδο ωριμότητας το οποίο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε. Μια ενσυνείδητη πολιτισμική πολιτική έχει την υποχρέωση να ενδυναμώσει αυτές τις εμπειρίες. Από την άλλη μεριά, η απομάκρυνση των διανοουμένων από τη σύνδεση με τις πιο προωθημένες πολιτικές δυνάμεις περιορίζει τις δυνατότητές τους, και αναγκαστικά τους οδηγεί σε μια εξειδικευμένη αποξένωση, σε τρόπο όπου τα «φώτα» ή οι αποσαφηνίσεις που μπορούν να παραχθούν αυτονομούνται σε ένα περιβάλλον σκότους. Είναι βέβαια ένας σίγουρος τρόπος για να παραμείνουν υπηρέτες του συστήματος. Στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πρακτικής και μιας λειτουργικής επιστήμης, η αριστερά είναι σε θέση να δώσει στο κοινό μια νέα κουλτούρα σε σχέση με την κουλτούρα της αγοράς: μια εναλλακτική κουλτούρα που προσδοκά να κάνει την επιστήμη βασική προϋπόθεση για μια μαζική κουλτούρα, και την πολιτισμική βιομηχανία ένα εργαλείο φωτεινότητας.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ