Requiem

             Il est mort, il va a mourir (Είναι νεκρός, πάει να πεθάνει), σημειώνει ο Rolan Barthes κάτω από την εικόνα ενός νεαρού, που φωτογραφίζεται υγιέστατος, λίγα λεπτά πριν ανέβει στο ικρίωμα. Είναι νεκρός, εμείς όμως τον βλέπουμε ζωντανό. Βρισκόμαστε πριν από το θάνατό του, ενώ εκείνος βρίσκεται μετά. Κι εμείς βέβαια, βρισκόμαστε πριν αν τον κοιτάμε, μετά αν τον σκεφτόμαστε. Σκαρφαλώνουμε ένα αξεπέραστο τείχος. Και στήνουμε έναν ξέφρενο χορό γύρω του.

            Η απεικόνιση, εκμηδενίζει ξαφνικά την αδιαμφισβήτητη ροή του γίγνεσθαι, ενός γίγνεσθαι που μας τρομάζει και, ταυτόχρονα, μας συναρπάζει.

            Η χειρονομία να κλείνουμε τα μάτια μπροστά στις βαρβαρότητες είναι παλιά όπως ο κόσμος. Όπως παλιά είναι η θέληση να τα κρατάμε ορθάνοιχτα μπροστά στα πάντα. Η πρώτη φανερώνει ευαισθησία, αλλά και φόβο, pruderie και, καμιά φορά, θρησκοληψία. Η δεύτερη, αγάπη για την αλήθεια, ηθικό θάρρος, αλλά και voyeurisme και, καμιά φορά, σαδισμό.

            Είναι δύσκολο να εφαρμόσεις τη μία ή την άλλη από αυτές τις χειρονομίες σ’ αυτό που συμβαίνει στην τηλεοπτική πληροφόρηση, στην εμμονή που σπρώχνει φωτογράφους και κάμεραμαν, δημοσιογράφους και κανάλια να εστιάσουν όλα τούς φακούς τους στο σημείο όπου παράγεται η είδηση των ειδήσεων, ο θάνατος ενός συνανθρώπου μας.

            Πιστεύω ότι εδώ η ηθική δεν έχει θέση. Πιστεύω αντίθετα ότι προαναγγέλλεται μάλλον ένας απάνθρωπος μετασχηματισμός στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.     

            Με τον σουρεαλισμό της η TV μας έκλεισε σε μια εξωπραγματική σαπουνόφουσκα. Στη σύγχρονη κοινωνία δημιουργήθηκε ένα άυπνο μάτι, ένα μάτι που δεν μπορούμε να κλείσουμε, που μένει άγρυπνο εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, που κοιτά τα πάντα, επεξεργάζεται τα πάντα, δεν αφήνει να του ξεφύγει τίποτε, αλλά δεν βλέπει πράγματα αλλά εικόνες.       

            Είμαστε αιχμάλωτοι του κόσμου «ως επιθυμία και παρουσίαση», έναν κόσμο επιθυμητό και παρουσιασμένο από ένα συλλογικό υποκείμενο, επομένως επιθυμητό και παρουσιασμένο από όλους κι από κανέναν.        

            Κάθε εικόνα νεκρού, είναι μια πόρτα στην αιωνιότητα που νομίζουμε ότι μπορούμε ν’ ανοίξουμε από τη μια στιγμή στην άλλη, γυρίζοντας απλά το πόμολο: ένα σκαρφαλωμένο τείχος, ένα παραβιασμένο σύνορο.

            Δεν μπορείς να καταλάβεις ακριβώς, τι συμβαίνει σήμερα. Η πληροφόρηση διανύει μια περίοδο με σημαντικές επιτυχίες, αλλά και με δεοντολογικές αβεβαιότητες. Η εξουσία της είναι πολύ πλατιά. Και δεν είναι ανάλογη με την αίσθηση υπευθυνότητας.

            Εκεί που τα γεγονότα υποβαθμίζονται σε πληροφορίες και οι πληροφορίες σε γεγονότα (όπου τα γεγονότα είναι, σε τελευταία ανάλυση, οι ίδιες οι πληροφορίες) είναι δύσκολο να διακρίνεις ανάμεσα σε δολοφονίες που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ειδήσεις και ειδήσεις που είναι προαποφασισμένες δολοφονίες. Οι τελευταίες αιματηρές και καταστροφικές συγκρούσεις στη Γάζα, μας δείχνουν πως σ’ έναν τέτοιο κόσμο, μπορείς να πληροφορείς για να σκοτώνεις και ίσως να σκοτώνεις για να πληροφορείς.

            Ο θάνατος σε πρώτο πλάνο, σε απευθείας μετάδοση, από τους παραγωγούς και τους εμπόρους του, στο καταναλωτικό κοινό.

 * Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ