1821: Όταν η Εκκλησία αποκαλούσε τον Σουλτάνο ελευθερωτή!

Ο μητροπολίτης Άρτας Ιγνάτιος Α θεωρείται ότι είναι ο υπεύθυνος για την σφαγή των Πρεβεζάνων -φίλων των Γάλλων δημοκρατικών- στη Σαλαώρα από τον Αλή πασά. Κάποιοι θεωρούν ότι ο δεσπότης εξαπατήθηκε από τον Αλή. Πιο σωστό ιστορικά είναι το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο ο μητροπολίτης Άρτας υπηρετούσε την πολιτική του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

Ο ευνοϊκά διακείμενος προς τον Ιγνάτιο, ιστορικός Εμμαν. Γ. Πρωτοψάλτης αναφέρει στην μονογραφία του για τον μητροπολίτη Άρτας ότι ότι ο Πατριάχης Γρηγόριος Ε με εγκύκλιό του τον Σεπτέμβριο του 1798 «ηυλόγει πάσαν σύμπραξιν μετά Ρωσοτούρκων» προκειμένου να εκδιωχθούν οι Γάλλοι δημοκρατικοί, που είχαν καταργήσει τους τίτλους των ευγενών στα Επτάνησα και κήρυσσαν την αθεΐα. Οι Γάλλοι παρουσιάζονταν στην εγκύκλιο ως όργανα του διαβόλου, «οι δε Ρώσοι και Τούρκοι ως ελευθερωταί, ερχόμενοι δια των στόλων των ν’ αποδώσωσιν εις τους κατοίκους των νήσων την ειρήνην, την αυτονομίαν και την ευημερίαν, υπό την προστασίαν των δύο συμμάχων αυτοκρατόρων».

Με δεύτερη εγκύκλιό του, την ίδια χρονική περίοδο, ο Πατριάρχης καλεί τους Επτανήσιους να εξεγερθούν «κατά των αθέων Φραντζέζων» και να συνενωθούν μετά των Ρωσοτουρκικών δυνάμεων «προς παντελή κατατρόπωσιν και αφορισμόν των αντιθέων Γάλλων». Συμβουλεύει στη συνέχεια «τους Ιονίους, μετά την κατατρόπωσιν των Γάλλων, να προσφέρουν υποταγήν εις τον Σουλτάνον εξασφαλίζοντες αυτονομίαν και ελευθερίαν…»!  

Πρωταρχικός αντίπαλος συνεπώς ήταν οι Γάλλοι. Ενώ ο Σουλτάνος ήταν ελευθερωτής! Οι Γάλλοι που είχαν καταλάβει τα Επτάνησα δεν ανέτρεψαν μόνο «τα δικαιώματα και τους τίτλους των ευγενών», κατάργησαν και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, επιζητώντας «να καθιερώσουν νέας ιδέας και νέα ήθη κατά το πνεύμα της Γαλλικής επαναστάσεως», γράφει ο Γρηγόριος. Ο Πατριάρχης, μάλιστα, εξέδωσε την «Χριστιανικήν Απολογίαν», την οποία απέστειλε σε όλους τους μητροπολίτες, καλώντας τους να προστατέψουν το «ποίμνιό» τους από «την φθοροποιόν νεωστί αναφανείσαν λύμην(σ.σ. συμφορά)»!

Η συμμαχία, συνεπώς, του μητροπολίτη Άρτας Ιγνάτιου Α με τον Αλή πασά και οι συνέπειές της (εκδίωξη Γάλλων, σφαγή Πρεβεζάνων, επίθεση κατά των Σουλιωτών κ.ά.) ήταν πάντα στο πλαίσιο των πατριαρχικών εντολών, όπου η συμφορά ήταν οι Γάλλοι δημοκρατικοί, ενώ ο Σουλτάνος ήταν ελευθερωτής!

Όταν, συνεπώς, ο ανώνυμος συγγραφέας της «Ελληνικής Νομαρχίας» γράφει ότι «Ο Άρτης (Ιγνάτιος) ηπάτησε και επρόδωσε τους ήρωας Σουλιώτας…»(Ο Ιγνάτιος με εγκύκλιό του απειλούσε με αφορισμό όποιον βοηθήσει τους Σουλιώτες), ή ότι «ο Άρτης, ο Γρεβενών και ο Ιωαννίνων είναι οι πρώτοι προδόται του τυράννου…», παραβλέπει ότι αυτό δεν ήταν η ατομική συμπεριφορά «προδοτών» μητροπολιτών, αλλά η κατευθυντήρια γραμμή του Πατριαρχείου.

Κατά τα άλλα, η σύνδεση των μητροπολιτών με την αυλή του Αλή πασά ήταν ισχυρότατη. Ο σοβαρός υποστηρικτής του Ιγνάτιου, ο Εμμαν. Γ. Πρωτοψάλτης, παραθέτει μια σειρά από μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες οι τρεις μητροπολίτες ήταν «ασελγείς, άσωτοι εις το άκρον, μοιχοί, πόρνοι και αρσενοκοίται φανεροί»(Ελληνική Νομαρχία). Ο Γερμανός περιηγητής Bartholdy γράφει για το ταξίδι το 1803 στην Ελλάδα: «Κατά την παραμονήν μου εις Ιωάννινα παρέστη εν των οίκω του πρωτοτόκου υιού του Αλή, Μουχτάρ πασά, εις οργιώδη συναναστροφήν, της οποίας μετείχεν ο αρχιεπίσκοπος Άρτης Ιγνάτιος, όστις απολαύει μεγάλης ευνοίας παρ’ όλη τη οικογενεία των πριγκίπων τούτων»(σ.σ. Λέγεται ότι ο Μουχτάρ ειδοποίησε τον Ιγνάτιο ότι ο πατέρας του, Αλή πασάς, θέλει να τον σκοτώσει). Ο Άγγλος στρατιωτικός και περιηγητής William Leake, που συνάντησε τον Ιγνάτιο στην Άρτα τον Ιούνιο του 1805, τον χαρακτηρίζει ιεράρχη «μεγάλης επιβολής», αλλά «διεφθαρμένον» και ο οποίος «εκτελεί τας απανθρώπους διαταγάς ενός εγωιστού και άνευ ηθικών αρχών Τυράννου». Περιγράφει μάλιστα την μητρόπολη όπου κατοικεί ο Ιγνάτιος ως «κατοικία πλούσιου αγά».     

Είναι αλήθεια ότι ο Αλή πασάς θέλησε στη συνέχεια να σκοτώσει τον Ιγνάτιο, ο οποίος κατέφυγε στην Κέρκυρα μετά την ειδοποίηση του Μουχτάρ. Αλλά και στην Κέρκυρα έστειλε ο Αλή πασάς να τον δολοφονήσουν. Το ίδιο έκανε αργότερα και στην Πίζα, όπου έστειλε κάποιον ονόματι Γενοβέζο. 

Ο Ιγνάτιος πέθανε ξαφνικά το 1828 από άγνωστη ασθένεια και αιμορραγίες. Περίεργος θάνατος. Τη στιγμή μάλιστα που ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην Ελλάδα, όπου ήδη βρίσκονταν ο φίλος και συνεργάτης του Ι. Καποδίστριας, ο οποίος λίγο αργότερα δολοφονήθηκε.   

Όμως ο «κύκλος της Πίζας» είναι μια σημαντική αλλά άγνωστη ιστορία της ελληνικής επανάστασης, στην οποία ο Ιγνάτιος κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Η σημασία του είναι ίσης σημασίας για την ελληνική επανάσταση με αυτή της Φιλικής Εταιρίας. Έχει, μάλιστα, ενδιαφέρον η παράλληλη σχέση, οι συνδέσεις αλλά και οι αντιπαραθέσεις της Φιλικής Εταιρείας με τον «κύκλο της Πίζας», καθώς και η αντανάκλαση αυτών των αντιθέσεων στο εσωτερικό του νεοσύστατου κράτους…

Συνεχίζεται