ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ του ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ με Διαδικτυακά σκουπίδια

Στην τηλεόραση επιχειρούν να αναλύσουν τον παροξυσμό της εφηβικής βίας, τις παραβατικές συμπεριφορές των νέων. Μιλούν για το «brain rot», τη φράση της χρονιάς που αναφέρεται στο «κάψιμο του εγκεφάλου», δηλαδή στην «επιδείνωση της ψυχικής ή πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου από την υπερκατανάλωση διαδικτυακών ‘σκουπιδιών’». Αλλά ποιος τροφοδοτεί με διαδικτυακά σκουπίδια τους νέους; Ποιος δημιουργεί τον εθισμό και την εξάρτηση των χρηστών και για ποιο σκοπό; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά προκαλούν αμηχανία στους ‘αστέρες' της τηλοψίας. Κανείς δεν τολμά να πει ότι πίσω από τα likes κρύβονται οι νευροεπιστήμες και οι πρακτικές χειραγώγησης γούστων, τρόπων σκέψης και συμπεριφορών, με ουσιαστικό παντοτινό στόχο το ΚΕΡΔΟΣ. Πίσω λοιπόν από τους «χάκερς των ανθρώπινων εγκεφάλων» μέσω των Likes, θα βρείτε το ΧΡΗΜΑ. Οι κερδοσκόποι χρησιμοποιούν τεχνικές εθισμού και πλήρους ελέγχου των χρηστών. Όπως ένας τοξικομανής παίρνει το ναρκωτικό του έτσι και ο χρήστης του διαδικτύου παίρνει τα Likes του. Η ίδια περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιείται, από εκεί ξεκινά το συνολικό «κάψιμο». Στο βιβλίο The Hacking of the American Mind, ο νευροεπιστήμονας Robert Lustig δείχνει ότι τα «φιλοδωρήματα» των κοινωνικών δικτύων ενεργοποιούν την έκκριση της ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή συνδεδεμένου με την άμεση ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Όμως, αυτό που οδηγεί στην αύξηση της ντοπαμίνης προκαλεί άμεσα ή έμμεσα την πτώση της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στο αίσθημα της πληρότητας και της ευτυχίας.

Αυτοί οι ψυχο-φυσικοί μηχανισμοί έχουν εργαλειοποιηθεί από τους γίγαντες του Web (το GAFAM: Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft) που τους χρησιμοποιούν για να προκαλέσουν την προσοχή και την εξάρτηση(εθισμό) των χρηστών. Γι’ αυτό οι ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ συγκεντρώνουν και προτάσσουν τις ιστοσελίδες και τα πρόσωπα με την μεγαλύτερη «ορατότητα», στους οποίους κάνουν συνέχεια προσφορές. Ακολούθως, καθώς μπορούν να γνωρίζουν τις συνήθειές μας χάρη στα cookies που εγκαθιστούν, μας προτείνουν χωρίς διακοπή σελίδες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά μας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις «ειδήσεις της επικαιρότητας».

Ο εθισμός στο διαδίκτυο αλλάζει τη χημεία του εγκεφάλου και επηρεάζει τη συμπεριφορά και την ανάπτυξη των εφήβων αναφέρουν ερευνητές του University College του Λονδίνου που διαπίστωσαν ότι οι επιδράσεις ήταν εμφανείς σε πολλαπλά νευρωνικά δίκτυα. Παρατηρήθηκε δε ολική μείωση της λειτουργικής συνδεσιμότητας σε τμήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ενεργό σκέψη καιτο δίκτυο εκτελεστικού ελέγχου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι αλλαγές αυτές σχετίζονται με εθιστικές κινήσεις και αλλαγές στη συμπεριφορά, την ψυχική υγεία, την ανάπτυξη, την πνευματική ικανότητα και τον σωματικό συντονισμό.

«Η εφηβεία είναι ένα κρίσιμο στάδιο της ανάπτυξης. Κατά τη διάρκειά της, οι άνθρωποι βιώνουν σημαντικές αλλαγές στη βιολογία, τη γνωστική ικανότητα και την προσωπικότητα. Ως αποτέλεσμα, ο εγκέφαλός τους είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στον εθισμό στο διαδίκτυο» εξηγεί ο Μαξ Τσανγκ, επικεφαλής της έρευνας.

«Τα ευρήματα της μελέτης μας δείχνουν ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυνητικά αρνητικές συμπεριφορικές και αναπτυξιακές αλλαγές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη ζωή των εφήβων. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύονται να διατηρήσουν σχέσεις και κοινωνικές δραστηριότητες, να λένε ψέματα για τη διαδικτυακή τους δραστηριότητα και να παρουσιάζουν διαταραχές στη διατροφή και τον ύπνο τους».

Η εξάρτηση της ανθρώπινης ύπαρξης από τις νέες τεχνολογίες αυξάνεται ολοένα και περισσότερο και τείνει να συμβεί αυτό που προέβλεψε η Χάνα Άρεντ όταν έλεγε πως αν η γνώση διαχωριστεί από την κριτική σκέψη τότε ο άνθρωπος κινδυνεύει να γίνει δούλος των δημιουργημάτων του. Μόνο που αυτό δεν γίνεται αυτόματα και με αόριστο τρόπο, αλλά είναι αποτέλεσμα ενεργειών των κατόχων των νέων τεχνολογικών μέσων που δημιουργούν και παράγουν εθισμό ελέγχοντας έτσι τη σκέψη και τις συμπεριφορές με απώτερο πλην βασικό στόχο το ΚΕΡΔΟΣ.

Και πώς απαντάμε εμείς σε όλο αυτό; Με μία πραγματικά δημοκρατική πολιτική στάση που θα εστιάζει στην προαγωγή της γνώσης και της κριτικής σκέψης, στην κριτική συνείδηση και τη διαρκή επιλογή εναλλακτικών λύσεων, στην καταγραφή της θεωρίας μαζί με ό,τι αντιστέκεται, στην ενίσχυση της πεποίθησης για τη δυνατότητα δημιουργίας μιας μη καταπιεστικής ανθρώπινης κοινότητας, μιας κοινωνίας όχι των ανισοτήτων, όχι του ελέγχου, του φόβου και του μίσους, αλλά της αγωνιστικής αλληλεγγύης και της αγαπητικής συνύπαρξης. Όπου αγάπη δε θα σημαίνει κένωση από Εγώ, αλλά εκχώρηση χώρου για τον Άλλο και τους άλλους, δηλαδή μια νέα κουλτούρα του Εμείς. Γιατί, όπως έλεγε ο Alain Badiou, «…η αγάπη δεν είναι σύμβαση μεταξύ δύο ναρκισσιστών. Είναι μια κατασκευή που αναγκάζει τους συμμετέχοντες να ξεπεράσουν τον ναρκισσισμό. Για να διαρκέσει η αγάπη κάποιος πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό του... Απαιτεί δουλειά... Η αγάπη είναι τόσο συνάντηση όσο και κατασκευή. Είναι ένα σχέδιο συν-κατασκευής. Είναι η γέννηση της συν-δυνατότητας. Είναι μια διαδικασία αλήθειας». Αυτή η αγάπη αναπτύσσεται από τους μικρούς διαπροσωπικούς πυρήνες μέχρι τις ευρύτερες κοινωνικές συλλογικότητες, εκεί όπου ο αγώνας για μία κοινωνία χωρίς αδικημένους και απόκληρους είναι κοινός, εκεί όπου ο παθολογικός ναρκισσισμός δεν έχει θέση, εκεί όπου βιώνεται η ασύγκριτη χαρά ενός κόσμου που ξέρει να μοιράζεται...