Το αψέντι, ο Τζάρι και ο Πικάσο

«Πιείτε για μένα… εγώ δεν μπορώ να πιώ πια». Τα λόγια αποδίδονται στον μεγάλο ζωγράφο Πάμπλο Πικάσο που πέθανε στις 8 Απριλίου 1973.

Τι έπινε ο Πικάσο; Αψέντι. Το ποτό αυτό «χρωμάτισε» έντονα τους καμβάδες του νεαρού Πάμπλο Πικάσο. Όπως πολλοί καλλιτέχνες της γενιάς του, ο Ισπανός ζωγράφος, ιδρυτής του κυβισμού, εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από τις παραισθήσεις που του προκαλούσε η «πράσινη νεράιδα», όπως αποκαλούνταν το αψέντι (πηγή «El Confidencial»).

Βρισκόμαστε στο Παρίσι στα τέλη του 19ου αιώνα  και στις αρχές του 20ου. Ένας μικρόσωμος άντρας κάνει ποδήλατο στους δρόμους της πόλης. Μερικές φορές φωνάζει και πέφτει κάτω… Είναι επειδή αρχίζει να μεθάει από το αψέντι, την αγαπημένη του θεά, την «πράσινη νεράιδα». Ένα ποτό που το καταναλώνει σε μεγάλες ποσότητες, αγνό, χωρίς να το αραιώνει με νερό και να προσθέτει ζάχαρη, όπως έκαναν άλλοι. Είναι ένας φοβερός τύπος που κουβαλάει περίστροφο το οποίο χρησιμοποιεί για να ανοίγει μπουκάλια και έχει γράψει ένα θεατρικό έργο που παίχτηκε μόνο μια φορά, δεδομένου του σκανδάλου που προκάλεσε. Αυτός ο άνθρωπος είναι ο Γάλλος συγγραφέας Alfred Jarry, 23 ετών τότε. Το έργο, το περίφημο Ubu Roi παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι στις 10 Δεκεμβρίου 1896, και προκάλεσε τεράστια εντύπωση στο κοινό αλλά και αρνητικές κριτικές καθώς ανέτρεπε πολιτιστικούς κανόνες και συμβάσεις. Σε μερικούς από τους θεατές, όπως ο WB Yeats και ο Catulle Mendès, το έργο συνιστούσε ένα γεγονός επαναστατικής σημασίας. Και πράγματι το έργο άνοιξε το δρόμο γι’ αυτό που έγινε γνωστό ως μοντερνισμός. Πρόδρομος του Νταντά , του Σουρεαλισμού και του Θεάτρου του Παραλόγου. Είναι το πρώτο από τα τρία στυλιζαρισμένα μπουρλέσκ στα οποία ο Jarry σατιρίζει την εξουσία, που γεννά η επιτυχία, την απληστία και την αισχρή στάση της αυτάρεσκης αστικής τάξης.

Ο Τζάρι δεν έζησε πολύ: όπως συμβαίνει συχνά με τους θρύλους, θα πεθάνει νέος. Στα 34 του είναι ήδη ένα πτώμα, πραγματικό, όχι σαν αυτό που είχε μιμηθεί λίγες μέρες πριν για να φωτογραφηθεί.

Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Πάμπλο Πικάσο γνώριζε προσωπικά τον τζάρι κατά τη διάρκεια των πολλών παραμονών του στο Παρίσι. Όπως εξηγεί ο δοκιμιογράφος Inocente Soto σε ένα άρθρο με τίτλο «Ubú Picasso» ο Πικάσο είχε παρακολουθήσει παραστάσεις έργων που είχαν επηρεαστεί από το Ubu roi. Φαίνεται επίσης ότι μόλις πέθανε ο Τζάρι, ο Πικάσο κληρονόμησε το περίστροφό του, τα χειρόγραφα και μερικά άλλα υπάρχοντά του. Ίσως αυτή η μυστική κληρονομιά, σε συνδυασμό με το λικέρ (το αψέντι), οδήγησε τον νεαρό ζωγράφο σε μια παραμόρφωση χρωμάτων και σωμάτων, σε κατακερματισμό επιφανειών και επιπέδων... Ως περιστασιακός πότης αψέντι, ο Πικάσο έβλεπε τους ανθρώπους μπλε και τους ζωγράφιζε έτσι. Μετά θα τους δει ροζ και θα τους αναπαραστήσει σε αυτούς τους τόνους. Τελικά, θα τα δει παράξενα, σαν να είναι σπασμένα σε πολλά επίπεδα ή σε γεωμετρικά σχήματα, και έτσι θα τα ζωγραφίσει.

Πριν από μερικά χρόνια, η συγγραφέας και πολιτιστική κριτικός Jane Ciabbatari υπαινίχθηκε σε ένα άρθρο για το BBC ότι το μυθικό ποτό «γεννούσε οράματα και ονειρικές καταστάσεις που αντανακλώνταν στο καλλιτεχνικό έργο, και ότι ήταν η αφορμή για τον Συμβολισμό, τον Σουρεαλισμό, τον Μοντερνισμό, τον Ιμπρεσιονισμό, τον Μετα-Ιμπρεσιονισμό και τον Κυβισμό».

 Ήταν το αψέντι η μεγάλη δημιουργική κινητήρια δύναμη πίσω από όλα τα ρεύματα αυτά; Ο Μανέ, ο Μονέ, ο Ντεγκά, ο Βαν Γκογκ και ο Τουλούζ-Λωτρέκ, που θεωρούνται πλέον μεγάλοι δάσκαλοι της εποχής, ζωγράφιζαν αμέτρητα πορτρέτα πίνοντας αψέντι, απεικόνιζαν μάλιστα το ίδιο το ποτό στους πίνακές τους. Ο Πικάσο δεν αποτελεί εξαίρεση.

Στον πίνακα La Buveuse d'absinthe (La Buveuse accoudée), 1901, η γυναίκα κοιτάζει το κενό, τα χείλη της είναι πολύ κόκκινα και το ποτό στο ποτήρι της, πολύ πράσινο. Το όνομά της δεν αναγράφεται στον πίνακα, αλλά το πρόσωπο της γυναίκας βρίσκεται σε πολλά άλλα έργα της ίδιας περιόδους. Όλα δείχνουν ότι είναι η Οντέτ, η πρώτη παριζιάνα φίλη του Πικάσο…

*πληροφορίες από courrierinternational