Ο Φράνκο Τσίτι μιλάει για τον Παζολίνι

Ο Φράνκο Τσίτι[1] μιλάει για τον Παζολίνι κατά τη διάρκεια της "Πολιτιστικής Εβδομάδας" στην Ίμπιζα το 1978. (Μετάφραση Γιάννης Η. Παππάς)

Πώς γνωρίσατε τον Παζολίνι;   

- Ήταν πριν από τριάντα χρόνια, όταν στην Ιταλία επικρατούσε μεγάλη δυστυχία- ο αδελφός μου ο Σέρτζιο κι εγώ κάναμε μπάνιο στο ποτάμι. Ο Παζολίνι ερχόταν συχνά με ποδήλατο. Πάντα έγραφε, με ένα σωρό χαρτιά κάτω από τη μασχάλη  του. Ήταν θαυμαστής της ρωμαϊκής υποπρολεταριακής ζωής και του τρόπου που μιλούσαμε τη ρωμαϊκή διάλεκτο, τον διασκέδαζε αρκετά. "Είμαι συγγραφέας", μας είπε, "θα μπορούσατε να με βοηθήσετε". Έτσι αρχίσαμε να κάνουμε πολύ συχνή παρέα, και αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, εμείς ήμασταν αυτοί που κερνούσαμε το μεσημεριανό γεύμα- ο Παζολίνι δεν είχε χρήματα. Τον συστήσαμε στους πιο σκληρούς κύκλους, αυτούς που ήταν κοντά στην καρδιά του. Γίναμε αχώριστοι για χρόνια, συνεργαζόμενοι στα πράγματα που έγραφε∙ εγώ συμμετείχα στο διάλογο στη διάλεκτο. Βοηθήσαμε τον Παζολίνι να γράψει μερικά μυθιστορήματα, το Τα παιδιά της ζωής και το Μια βίαιη ζωή (το τελευταίο έγινε ταινία στην οποία πρωταγωνίστησα μαζί με τη Serena Vergano, με την οποία έζησα τέσσερα χρόνια).  

- Ο Παζολίνι σας δημιούργησε το πάθος για τον κινηματογράφο;  

- Όχι, δεν πηγαίναμε ποτέ. Πέρασαν μερικά χρόνια μέχρι ο Πιερ Πάολο να αρχίσει να ενδιαφέρεται για τον κινηματογράφο. Αυτό έγινε χάρη στη φιλία του με τον Μάουρο Μπολονίνι, τον οποίο παρακολούθησε για να μάθει την τεχνική. Αργότερα έκανε το ίδιο με τον Φελίνι, με τον οποίο συνεργαστήκαμε στο Η γλυκιά ζωή.  

- Πώς ξεκίνησε η καριέρα σας ως ηθοποιός.  

- Μια μέρα ο Παζολίνι, χωρίς να μου δώσει καμία επιλογή, μου είπε: "Πρέπει να κάνεις το Ακατόνε", την πιο σημαντική μου ταινία με την οποία κέρδισα κάποια βραβεία. Θα ήθελα όμως να ξεκαθαρίσω ότι δεν είμαι ηθοποιός. Είμαι ένας χαρακτήρας. Ο κόσμος του κινηματογράφου δεν με ενδιαφέρει καθόλου και από την αρχή τον απέρριψα- τον γνωρίζω πολύ καλά και μπορώ να πω ότι είναι το πιο ψεύτικο πράγμα που υπάρχει. Με ενδιαφέρουν μόνο οι χαρακτήρες, και όλο αυτό το διάστημα αρνιόμουν να έχω σχέση με άλλους ηθοποιούς. Ο μόνος μου φίλος, μέσα στον κινηματογράφο, είναι ο Μαστρογιάννι.  

- Πιστεύετε στις δραματικές σχολές; 

 - Έχω πεινάσει τη μισή μου ζωή, δεν υπάρχει τίποτα πιο δραματικό από αυτό, οπότε δεν χρειάζομαι σχολεία. Ο ηθοποιός γεννιέται, δεν φτιάχνεται. 

- Επηρεαστήκατε σε αυτή την άποψη από τον Παζολίνι; 

 - Ναι. Σε κάποια γυρίσματα, τις πρώτες μέρες, έκανα μεγάλη προσπάθεια να βελτιώσω την υποκριτική μου και εκείνος, εξοργισμένος, μου έλεγε: "Γιατί παίζεις τον Γκάσμαν;". Απλά κάνε τον Τσίτι!". Έτσι, στις πενήντα ταινίες που έκανα, οι σκηνοθέτες με άφηναν πάντα ελεύθερο.  

- Πώς θα ορίζατε έναν ηθοποιό;  

- Ηθοποιός, για μένα, είναι αυτός που αφού υποκριθεί βάζει γραβάτα και βγαίνει στο δρόμο και γίνεται σταρ για να τον δουν και να τον θαυμάσουν οι άνθρωποι, χωρίς να αναγκάζεται να πηγαίνει με τα πόδια  ή να παίρνει ναρκωτικά. Δεν ντρέπομαι να συνεχίσω να ζω σε μια παράγκα και να πηγαίνω για ψάρεμα, γιατί ο κόσμος εξακολουθεί να με γνωρίζει και εξακολουθώ να δουλεύω. Το μόνο πράγμα που έχει αλλάξει, από το να είμαι γνωστός διεθνώς, είναι ότι έχω αυτοκίνητο. 

- Σε δύο από τις ταινίες του Παζολίνι εμφανίζονται τόσο το μέρος στο οποίο βρήκε το θάνατο όσο και τρόποι θανάτου παρόμοιοι με τους δικούς του. Ήταν ένα είδος προαισθήματος;  

- Ναι, ήξερε πολύ καλά ότι θα πέθαινε έτσι, παρόλο που πάντα έλεγε ότι είμαστε αιώνιοι. Στο φινάλε της ταινίας Όστια χτύπησα μέχρι θανάτου τον αδελφό μου με ρόπαλο στο ίδιο μέρος όπου χτυπήθηκε μέχρι θανάτου ο Πιέρ Πάολο τέσσερα χρόνια αργότερα- και επίσης στο Ακατόνε, υπάρχει μια σκηνή στην οποία υπάρχουν κάποια πτώματα καλυμμένα με άμμο, τα οποία επίσης θυμίζουν τη σφαγή που υπέστη. Δύο ή τρεις φορές είχαν προσπαθήσει να τον σκοτώσουν στη Ρώμη. 

- Γιατί ήθελαν να τον σκοτώσουν;  

- Για πολιτικούς λόγους, φυσικά. Η Ιταλία είναι γεμάτη από ανήλικους εγκληματίες, και στις μέρες μας οποιοσδήποτε αλήτης ή ναρκομανής πληρώνεται και είναι πρόθυμος να σκοτώσει οποιονδήποτε. Αυτή η μέθοδος δεν χρησιμοποιήθηκε από κανένα κόμμα. Επιβεβαιώνω ότι ο θάνατος του Πιέρ Πάολο ήταν πολιτικός∙ φυσικά, είναι πολύ πιο βολικό να πούμε ότι επειδή ήταν αδερφή σκοτώθηκε από έναν νταβατζή, γιατί για τους ανθρώπους, από όλα όσα αντιπροσώπευε ο Παζολίνι, το μόνο σημαντικό είναι το γεγονός ότι ήταν αδερφή. Και όντας αριστερός διανοούμενος, είναι ακόμα πιο εύκολο να επιμείνεις σε αυτό. Αλλά, γιατί δεν γράφουν ότι εκτός από τον Παζολίνι υπήρχαν και άλλοι ομοφυλόφιλοι; Γιατί εκνεύρισε πολλούς με τον κινηματογράφο του, και γι' αυτό τον ξεφορτώθηκαν. 

 - Σας έβλαψε ο θάνατος του Παζολίνι;  

- Για εργασιακούς λόγους, καθόλου. Μια μέρα μου είπε: "Αν πέθαινα εγώ, θα έκανες και εσύ τηλεόραση". Ξέρετε ότι η ιταλική τηλεόραση μισούσε τον Παζολίνι, παρ' όλα αυτά κατέληξα να κάνω μια ταινία γι' αυτήν, με τον Νινέτο Ντάβολι, έναν άλλο από την ομάδα του Παζολίνι.   Μου λείπει η Παζολίνι σαν πατέρας, ακόμη και πνευματικά∙ τώρα δεν θα ήξερα καν πώς να αγοράσω ένα βιβλίο. Χωρίς αυτόν, μου λείπει μια πολιτιστική συνέχεια, θα ακολουθούσα τον Παζολίνι για πάντα.  

- Βλεπόσασταν συχνά;  

- Ναι, κάθε μέρα. Τρώγαμε μαζί και παίζαμε ποδόσφαιρο. Σχεδίαζε να μεταφέρει τη δική του εκδοχή της ζωής του Χριστού στον κινηματογράφο, αφού είχε απορρίψει μια σημαντική πρόταση από την αμερικανική εταιρεία παραγωγής San Paolo Films να γυρίσει τη Ζωή του Χριστού, αλλά με το σενάριο που του επέβαλαν, καθώς φοβόταν το σκάνδαλο που θα προκαλούσε ένα κείμενο του Παζολίνι.   Δεν πιστεύω ότι ο Παζολίνι είναι νεκρός, μου φαίνεται ότι έκανε ένα κακόγουστο αστείο. Ο αδελφός μου ο Σέρτζιο και εγώ πήγαμε να δούμε τον τάφο του και όταν φτάσαμε εκεί, είχαμε μια υστερική κρίση, σαν όλα να ήταν ένα αστείο μακάβριου χιούμορ.  

- Μπορείτε να μας δώσετε πληροφορίες για τα γυρίσματα της ταινίας του Μπερτολούτσι Το Φεγγάρι;

 - Πρόκειται για μια ταινία της σειράς Τελευταίο τανγκό. Μετενσαρκώνω τον Παζολίνι. Ο Μπερτολούτσι, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Πιερ Πάολο, του αφιέρωσε την πρώτη του ταινία-αφιέρωμα∙ εξάλλου, σε μια από τις σκηνές εμφανίζεται στην τηλεόραση η είδηση της δολοφονίας του Παζολίνι.   Ο Μπερνάρντο μου είπε ότι μόνο εγώ μπορούσα να το κάνω. Ο Τύπος δεν γνωρίζει πραγματικά ποιος είναι ο Παζολίνι, και με αυτή τη στιγμή, την οποία του αφιερώνει ο Μπερτολούτσι στο Το Φεγγάρι, μπορεί κανείς να εμβαθύνει στον χαρακτήρα του Παζολίνι. Είναι η πρώτη φορά που του αφιερώνεται κάτι στον κινηματογράφο.

[…]

  - Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Oι θρύλοι του Καντέρμπουρι 

καταλήξατε στη φυλακή, γιατί; 

 - Μαγείρευα για τον Παζολίνι∙ ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε ότι δεν είχαμε ξίδι. Ο Νινέτο Ντάβολι και εγώ, που δεν ξέραμε ούτε λέξη αγγλικά, μάθαμε να λέμε ξύδι και πήγαμε να το αγοράσουμε. Όταν φτάσαμε στο σούπερ μάρκετ είχαμε ξεχάσει τη λέξη. Καθώς στα μικρά ιταλικά χωριά χρησιμοποιούσαν το ξύδι για να συνεφέρουν τους λιπόθυμους, ο Νινέτο σκέφτηκε ότι ήταν καλή ιδέα να προσποιηθούμε μια λιποθυμία και εγώ έκανα τους άλλους να καταλάβουν βάζοντας το ξύδι κάτω από τη μύτη του. Αντιμέτωποι με την απόλυτη παρεξήγηση, κάναμε τη σκηνή πέντε φορές∙ ο κύκλος των έκπληκτων Άγγλων μπροστά μας μεγάλωνε μέχρι που έφτασαν οι αστυνομικοί και μας πήγαν στη φυλακή. Κοιμηθήκαμε εκεί μέχρι να καταλάβουν ποιοι ήμασταν.  

- Υπάρχει διαθήκη του Παζολίνι;  

- Όχι, δεν υπάρχει διαθήκη. Επιπλέον, δεν είχε τίποτα. Ένα διαμέρισμα σε μια συνηθισμένη γειτονιά και ένα σπίτι στην εξοχή. Ο Παζολίνι δεν ήταν πλούσιος, τα πάντα θα ήταν για τη μητέρα του και τα δικαιώματα για την ανιψιά του Γκρατσιέλα. Όσον αφορά τον κινηματογράφο του, ο αδελφός μου Σέρτζιο και εγώ θα συνεργαστούμε στα σενάρια και μπορούμε να συνεχίσουμε την πορεία του∙ είναι πιθανό ο Σέρτζιο να φέρει στην οθόνη τη Ζωή του Χριστού. Εγώ θα γυρίσω μια ταινία με τίτλο Στην καλή σου καρδιά, θα είναι η πρώτη μου ταινία ως σκηνοθέτης.   Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να καταλάβει ο κόσμος τον κινηματογράφο του Παζολίνι. Οι ταινίες του είναι δύσκολο να κατανοηθούν, δεν είναι ένας εύκολος κινηματογράφος όπως, για παράδειγμα, ο Σαρλώ, που ήταν πολύ αστείος, φανταστικός και έκανε τους πάντες να γελάσουν με τα αστεία του. Ο κινηματογράφος του Παζολίνι είναι πιο συμβολικός, πιο ποιητικός, πιο ανθρώπινος. Παρόλο που ο κινηματογράφος είχε τελειώσει γι' αυτόν και είχε σχέδια να γράψει ένα μυθιστόρημα, πάνω στο οποίο δούλευε δέκα χρόνια.  

- Μια τελευταία ερώτηση. Πείτε μου, με λίγα λόγια, τι ήταν η Παζολίνι για εσάς;  

- Τι ήταν ο Παζολίνι για τον Φράνκο Τσίτι; Ένα κάθαρμα που με ανάγκασε να δουλεύω είκοσι πέντε ώρες την ημέρα, χαχαχα.         

 https://www.cittapasolini.com/archivio/search/citti

[1]Ο Φράνκο Τσίτι ( 23 Απριλίου 1935 – 14 Ιανουαρίου 2016) ήταν  ηθοποιός, περισσότερο γνωστός ως ένας από τους στενούς συνεργάτες του σκηνοθέτη Πιερ Πάολο Παζολίνι . Έγινε γνωστός παίζοντας τον ομώνυμο ρόλο στην ταινία του Παζολίνι Ακατόνε, η οποία του έφερε υποψηφιότητα για το βραβείο BAFTA για τον καλύτερο ξένο ηθοποιό . Στη συνέχεια πρωταγωνίστησε σε έξι από τις ταινίες του Παζολίνι, καθώς και σε 60 άλλους κινηματογραφικούς και τηλεοπτικούς ρόλους. Αδερφός του ήταν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Σέρτζιο Τσίτι. 

Ο Τσίτι γεννήθηκε στη Ρώμη το 1935 και μεγάλωσε με τον μεγαλύτερο αδερφό του Σέρτζιο, δουλεύοντας ως ζωγράφος και κάνοντας μεροκάματα. Σε ηλικία 26 ετών, τον ανακάλυψε ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, ο οποίος εκτίμησε τα ξεκάθαρα ρωμαϊκά χαρακτηριστικά του και τον έθεσε στον πρωταγωνιστικό ρόλο του σκηνοθετικού του ντεμπούτου Ακατόνε το 1961. Ο Τσίτι ηγήθηκε ενός καστ από άλλους μη επαγγελματίες ηθοποιούς και απέδειξε τη σημαντική ανακάλυψη του καστ, κερδίζοντας υποψηφιότητα για το βραβείο BAFTA για τον καλύτερο ξένο ηθοποιό , καθώς και μια υποψηφιότητα για ένα Nastro d'Argento Καλύτερου Ηθοποιού .

Στη συνέχεια, ο Παζολίνι τον πήρε σε έξι από τις επόμενες ταινίες του, και έγινε ένας από τους στενούς δημιουργικούς συνεργάτες του σκηνοθέτη.

Ο Τσίτι συνεργάστηκε επίσης και με άλλους αξιόλογους σκηνοθέτες.

Πέθανε στη Ρώμη στις 14 Ιανουαρίου 2016, σε ηλικία 80 ετών, μετά από μακρά ασθένεια. 

*ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Παζολίνι με τον Φράνκο Τσίτι στα γυρίσματα της ταινίας Ακατόνε το 1961

**Ο Γιάννης Hλ.Παππάς είναι Δ/ντής του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού Δι@πολιτισμός (www.diapolitismos.net) giannisipappas62@gmail.com