Μητσοτάκης-Σούνακ: Δυο δεξιοί από Άλλους κόσμους

Ο Σούνακ ακύρωσε τη συνάντηση με τον Μητσοτάκη. Ένας Δεξιός πρωθυπουργός περιφρονεί κυνικά τον Δεξιό ομόλογό του. Κάποιοι αριστεροί ψέλλισαν κάτι περί «από-αποικιοποίησης». Αλλά το πρόβλημα είναι η «μετα-αποικιοποίηση» ως συνέχεια της αποικιοποίησης. Ο Σούνακ εν προκειμένω λειτούργησε με τις αντιλήψεις και τα πολιτικά αντανακλαστικά ενός δεξιού κυβερνήτη προς τον πολιτικό εκπρόσωπο μιας «υποδεέστερης» μετα-αποικιοκρατούμενης χώρας.

O όρος "μετααποικιοκρατία" χρησιμοποιείται, εδώ και πολλά χρόνια, για να περιγράψει τις θεωρητικές και εμπειρικές έρευνες που αφορούν τα ζητήματα που προκύπτουν από τις αποικιοκρατικές σχέσεις και τα επακόλουθά τους. Η μετααποικιακή θεωρία δομείται γύρω από την έννοια του «άλλου» και εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο ο δυτικός αποικιοκρατικός κόσμος καλλιεργεί την αντίληψη για την ‘κατωτερότητα’ των αποικιοκρατούμενων και την υπεροχή του δυτικού κόσμου. Πρόκειται δηλαδή για την περίπτωσή μας.

Η Γκαγιάτρι Τσακραβόρτι Σπίβακ, Ινδή φιλόσοφος, η οποία ασχολείται με ζητήματα μετα-αποικοκρατίας και φεμινισμού και διδάσκει Συγκριτική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, περιγράφει μερικές από τις κυρίαρχες ιδέες της σύγχρονης εποχής, όπως την αντίληψη περί υπεροχής του δυτικού κόσμου έναντι του μη δυτικού στα επίπεδα του πολιτισμού, της δημοκρατίας και της ανάπτυξης, καθώς και αυτή που θεωρεί τη σύγχρονη μετααποικιακή εποχή περισσότερο νεωτερική και προοδευτική σε σχέση με την περίοδο της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας του 19ου αιώνα. Η «δρακόντεια λιτότητα» και η φτωχοποίηση του Τρίτου κόσμου θεωρείται ως αναπόφευκτη εκδήλωση της μετααποικιακής πολιτικής.

Σύμφωνα με την Σπίβακ, οι επιπτώσεις της αποικιοκρατίας δεν εξέλιπαν με την κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας για πολλές πρώην αποικίες στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, καθώς οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές που εγκαθιδρύθηκαν με την αποικιοκρατία εξακολούθησαν και στη συνέχεια να διαπερνούν την πολιτισμική, πολιτική και οικονομική ζωή των μετααποικιακών εθνών-κρατών, αναπαράγοντας τις κοινωνικές και πολιτικές ανισότητες. Επιπλέον, η ανάδυση των ΗΠΑ ως παγκόσμιας οικονομικής υπερδύναμης στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα επανασχεδίασε τους αποικιακούς χάρτες εξυπηρετώντας τα συμφέροντα του πολυεθνικού κεφαλαίου και διατηρώντας την υποδεέστερη θέση του «Τρίτου Κόσμου».

Όπως ο Σαΐντ και ο Ντεριντά, η Σπίβακ εξάγει τα συμπεράσματά της εξετάζοντας ένα σύνολο κειμένων τα οποία εκτείνονται από τα βρετανικά αποικιακά αρχεία ως τις εξωτερικές πολιτικές των ΗΠΑ, τις εκθέσεις της ηλεκτρονικής χρηματιστηριακής αγοράς και τις εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας για το χρέος του «Τρίτου Κόσμου». Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρεί να αμφισβητήσει μερικές από τις κυρίαρχες ιδέες σχετικά με τη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση. Απέναντι στην κυρίαρχη ιδέα πως η ταχύτητα και ευελιξία της τεχνολογίας επιτρέπουν την αποτελεσματική διακρατική κυκλοφορία ανθρώπων, χρήματος και πληροφοριών, αντιτείνει ότι αυτές οι διαδικασίες ρυθμίζονται επικερδώς από τα πλούσια βιομηχανικά έθνη-κράτη του «Πρώτου Κόσμου», ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού ζει υπό καθεστώς φτώχειας και καταπίεσης.

Όπως ο Έντουαρντ Σαΐντ με το περίφημο βιβλίο του «Οριενταλισμός», έτσι και το έργο των ιστορικών των «σπουδών των υποδεέστερων» (Subaltern Studies) επεδίωξε να αποκαλύψει την διαιώνιση της αποικιοκρατίας και να ξαναγράψει την ιστορία από τα κάτω. Παράδειγμα, το κίνημα εθνικής ανεξαρτησίας στην Ινδία -την χώρα καταγωγής του Σούνακ-διατήρησε τελικά την υπάρχουσα ταξική δομή, προσδίδοντας πολιτική και οικονομική εξουσία σε μια μικρή ομάδα της μορφωμένης μεσαίας τάξης, και αποκλείοντας από αυτή το μεγαλύτερο και εξαθλιωμένο μέρος του αγροτικού πληθυσμού.

Τελικά, οι «υποδεέστεροι άλλοι» έγιναν οι ανιθαγενείς (stateless) που μετατρέπονται σε ανθρώπινα όντα εν γένει, σε «αποβράσματα της γης»: χωρίς δικαιώματα, χωρίς πολιτικές ιδιότητες, χωρίς γνώμη, χωρίς δυνατότητα αυτο-προσδιορισμού και έκφρασης εντός ενός κοινού κόσμου, χωρίς δικαίωμα στη διαμονή, την εργασία, την ισότητα και την ελευθερία δράσης. Αυτή είναι η περίπτωση του μετανάστη-homo sacer.

Για τον δεξιό Σούνακ, λοιπόν, οι Έλληνες, οι μετανάστες, οι ‘Αλλοι’ του Τρίτου Κόσμου, είναι «υποδεέστερα» όντα. Γι’ αυτό και η εύκολη Περιφρόνηση του Βρετανού προς τον Έλληνα ομόλογό του.

Αυτοί είναι οι Δεξιοί. Κι αυτή είναι η διαφορά τους με τους Δεξιούς των «αποικιών» του Τρίτου Κόσμου. Αυτή την διαφορά έμαθε εμπειρικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Δεν το περίμενε από έναν πολιτικό της «ίδιας» με αυτόν πολιτικής ιδεολογίας. Γι’ αυτό και η «ενόχληση» και το "μπέρδεμα" του…