Δημοσθένης Κούρτοβικ: Η ελιά και η φλαμουριά

Στη λογοτεχνική κριτική, ο Δημοσθένης Κούρτοβικ κι ο Κωστής Παπαγιώργης υπήρξαν οι πυξίδες μου.

Μέσα στον Απρίλη 2021, ο Κούρτοβικ μας έδωσε κι αυτό το πολύ χρήσιμο κι εξαιρετικά γραμμένο χρονικό, μια ιστορία της Ελληνικής Πεζογραφίας της Μεταπολίτευσης.

Με οδηγό κι αναφορές σε συγκεκριμένα βιβλία, περιοδολογεί τα θέματα, τις προσλαμβάνουσες ιδέες, τις αλλαγές που σηματοδοτούν νέα ρεύματα, στροφή στα ενδιαφέροντα των συγγραφέων και αλλαγές στη γραφή.

Καλύπτει το διάστημα 1974-2020 με οξυδερκείς παρατηρήσεις και παρακολουθεί την αποτύπωση των βαθύτατων κοινωνικοπολιτικών αλλαγών που συντελέστηκαν μέσα σ' αυτό το διάστημα στη λογοτεχνική συγγραφή.

Διαπιστώνει το άνοιγμα των πεζογράφων στον κόσμο έξω από τα σύνορα της μικρής μας χώρας, την ρηξικέλευθη διάθεση τους με παράλληλη όμως διατήρηση των παλιών επιρροών και μοτίβων που τροφοδοτούσε η παράδοση.

Γι' αυτό κι ο τίτλος: η ελιά και η φλαμουριά

Όπως εξηγεί ο ίδιος στο εισαγωγικό κεφάλαιο, η ελιά συμβολίζει το ελληνικό τοπίο ως πηγή έμπνευσης ενώ η φλαμουριά τη διεθνή εξάπλωση.

Αναπτύσσει την περιήγηση του σε 33 κεφάλαια και τη χωρίζει σε δύο μέρη: το 1ο καλύπτει την περίοδο 1974-1989, το 2ο από το 1990 μέχρι το 2020.

Οι αλλαγές στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας σε συνδυασμό με αυτές στη διεθνή πολιτική και κοινωνική σκηνή καταγράφονται σε όλες τις μεταπολιτευτικές "γενιές".

Από το έντονο πολιτικό στίγμα των πρώτων μεταπολιτευτικών εκδόσεων μέχρι τη μεταμοντέρνα γραφή της δεκαετίας του 90, από τη γενιά του 80 στη λογοτεχνία του φανταστικού, από την αστυνομική λογοτεχνία στην προσωπική μαρτυρία, από την γυναικεία παρουσία στη λογοτεχνία στο νέο ιστορικό μυθιστόρημα, από την καταγραφή της πολιτικής τρομοκρατίας στο προσφυγικό ζήτημα, ο Κούρτοβικ διερευνά τις μεταμορφώσεις της κοινωνίας και την πρόσληψη του ατόμου στην μακρά αυτή περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας και πεζογραφίας.

Διαβάστηκε απνευστί το σπουδαίο αυτό βιβλίο και μου έδωσε μια πανοραμική όψη της λογοτεχνικής γραφής, ενταγμένη στο ιστορικό πλαίσιο, χωρίς τις αιχμές, είναι αλήθεια, της κριτικής του γλώσσας, όπως τη γνωρίσαμε στη συνεργασία του με λογοτεχνικές στήλες του τύπου.

Πρόκειται για βιβλίο που διαβάζεται από όλους, όχι μόνο απ' όσους ασχολούνται με την πεζογραφία. Αναγκαία πλέον η εποπτεία της λογοτεχνικής πεζογραφικής παραγωγής στην περίοδο της Δημοκρατίας. Θα ήταν αναγκαία και στην περιοχή της ποίησης.

Καλή βδομάδα με καλά αναγνώσματα.