Η ιστορία των εγκλεισμών και της πειθαρχικής οργάνωσης

«Σε όλη την Ευρώπη ο εγκλεισμός έχει το ίδιο νόημα, τουλάχιστον αρχικά. Αποτελεί μιαν από τις απαντήσεις που έδωσε ο ΙΖ αιώνας σε μια οικονομική κρίση η οποία επηρεάζει ολόκληρο τον δυτικό κόσμο: πτώση των μισθών, ανεργία, σταδιακή έλλειψη ρευστού χρήματος…»[1]. Ο περιορισμός ήταν μια από τις απαντήσεις που έδωσε ο δέκατος έβδομος αιώνας στα προβλήματα της οικονομικής κρίσης. Πρόκειται για μια νέα στάση απέναντι στη φτώχεια και τα οικονομικά προβλήματα της ανεργίας, μια νέα ηθική της εργασίας και μία νέα στρατηγική για την διεύθυνση της πόλης, όπου οι ηθικές υποχρεώσεις και το αστικό δίκαιο συνδέονται πλέον άμεσα με τον αυταρχικό περιορισμό. Κι αν ο Μεσαίωνας επινόησε την απομόνωση των λεπρών εκτός των ορίων της πόλης(στην εξ-ορία), ο κλασικισμός επινόησε αναλόγως τον εγκλεισμό[2] εντός της πόλης. Στην δεύτερη περίπτωση, έχουμε την κατασκευή μιας περίκλειστης πόλης-φυλακής με 6.000[3] ανθρώπους, στον ιστό της πόλης. Εκεί συναντάμε «τους φτωχούς, τους ανέργους, τους κατάδικους και τους παράφρονες», όλους μαζί. Οι αντικοινωνικοί, οι απροσάρμοστοι, οι απόκληροι, είναι όλοι εδώ.

Ο Michel Foucault στο Les Anormaux, προσδιορίζει κάτω από τα μέτρα περιορισμού που θέτει η κλασική εποχή για την καταπολέμηση της πανώλης, μια νέα μορφή διακυβέρνησης, την οποία ονομάζει "πειθαρχική οργάνωση".[4]  

Έτσι, ενώ η λέπρα παραπέμπει στον Αποκλεισμό, στην εξορία(σ.σ. σε χώρο πέρα από τα σύνορα της πόλης), η επιδημία της πανώλης (όπως και του κοροναϊού σήμερα) οδηγεί σε μία οργάνωση που οδηγεί στη γνώση, δηλαδή στον έλεγχο του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Η νομιμοποίηση αυτού του ελέγχου έρχεται στο όνομα της καταπολέμησης του ιού. Άρα η οικειοποίηση από την εξουσία όλων των προσωπικών δεδομένων των πολιτών για λόγους υγείας θα επιτρέπεται, όχι μόνο τώρα αλλά και πάντα, στην προοπτική της άμυνας απέναντι σε μελλοντικές πανδημίες(σ.σ. σύμφωνα με τη διαρκή κατάσταση έκτακτης ανάγκης και εξαίρεσης).   

Για την καταπολέμηση της πανώλης, αυξάνεται η καραντίνα: το δίκτυο της πόλης, χωρισμένο σε συνοικίες, μοιράζεται σε δρόμους, που επιτηρούνται, σε κάθε περιοχή υπάρχουν οι επιθεωρητές, σε κάθε δήμο οι δημοτικοί υπάλληλοι, και για όλους στην πόλη και τη χώρα υπάρχει μια κυβέρνηση με εκτεταμένες εξουσίες. Ο χώρος αναλύεται, γίνεται γνωστός, καταγράφεται, ελέγχεται συνεχώς. Ενώ η λέπρα καλεί για απόσταση, η πανούκλα συνεπάγεται μια όλο και πιο λεπτομερή προσέγγιση της κοινωνίας, μέχρι τη γνώση του κάθε ατόμου ξεχωριστά, κατά το πρότυπο της υγείας.

Από εκεί γεννιέται το «πολιτικό όνειρο» για έναν έλεγχο χωρίς όρια. Η γνώση γίνεται όργανο της εξουσίας το οποίο, αντί να αποκλείει, παρατηρεί. Αυτές οι νέες τεχνικές εξουσίας, μέσα από τα μέσα ανάλυσης, συλλογής, επεξεργασίας δεδομένων και επιτήρησης, μεταφέρονται σε ιδρύματα από τη διοίκηση μέχρι την οικογένεια[5].

Εδώ γεννήθηκε η πολιτική της επιτήρησης και του ελέγχου.

Όταν γνωρίζουμε ότι τα προσωπικά δεδομένα θα χρησιμοποιηθούν για να "πολεμήσουν" τον ιό, μπορούμε να θεωρήσουμε βέβαιο ότι η πανδημία θα είναι ο καμβάς μιας νέας πειθαρχικής οργάνωσης της κοινωνίας. Σήμερα, έχουμε τα κατ' ευφημισμό σωφρονιστικά καταστήματα αλλά και τα τεράστια στρατόπεδα προσφύγων, καθώς και την ίδια την πόλη. Όλοι οι χώροι λειτουργούν σαν ομόκεντροι κύκλοι με παράλληλη –διαφορετικής έντασης- πειθαρχική οργάνωση. Έξω από αυτή την πειθαρχική οργάνωση βρίσκονται μόνο οι κοινότητες των υπερπλουσίων(με υλικό και συμβολικό κεφάλαιο), που υπό μία έννοια κατοικούν εκτός της Πόλης, δηλαδή είναι εξ-όριστοι! Μόνο που η "εξορία" τους αυτή είναι ευτυχισμένη -κατά το felix culpa (το ευτυχισμένο λάθος) των αρχαίων Ρωμαίων- και όχι όπως των λεπρών και των κομμουνιστών πιο πρόσφατα...