Το θείον Πάθος ως ριζοσπαστική πολιτική εξέγερση

Η αποκεκρυμμένη Θεού σοφία που αποκαλύφτηκε με τον προεγνωσμένο, προ καταβολής κόσμου, εξιλαστήριο αμνό, όπως διδάσκουν οι Γραφές, ήταν, και προφανώς παραμένει, μια εξόχως πολιτική υπόθεση: ο ένσαρκος Χριστός, ο Ιησούς, πρόσωπο που κινείται πέρα από κάθε δυνατότητα ιστορικού ελέγχου, συμπυκνώνει εις τους αιώνας την ανθρωπολογική επανάσταση εναντίον του θανάτου και της εξουσίας του. Με τρόπο ριζοσπαστικό, όταν αξιώνει καλύτερη για τον “αδελφό τον ελάχιστο” ζωή, αλλά και αντιδραστικό όταν παρακινεί στην υποταγή, υποσχόμενος την επουράνια ανταμοιβή.

Υπήρξε άραγε ιστορικός Ιησούς; “Η ιστορική συνείδηση λείπει εντελώς από τους συγγραφείς των πρωτοχριστιανικών κειμένων κι έτσι γι’ αυτούς μια διάκριση μεταξύ μύθου και ιστορίας είναι a priori ξένη” (Όσκαρ Κούλμαν, Χριστός και χρόνος). Οι μυθικιστές, εκείνοι δηλαδή που υποστηρίζουν πως ο Ιησούς των Ευαγγελίων είναι κατ’ ουσίαν ανύπαρκτος, και μαζί του ανύπαρκτη όλη η γενεαλογία της Βίβλου, ακαδημαϊκοί οι οποίοι διώχτηκαν για τις απόψεις τους, δεν βρήκαν ευήκοα ώτα στους επιστημονικούς κύκλους. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να προσπαθήσει κανείς/μια να υποστηρίξει το ανύπαρκτο εκείνου που άλλαξε την ιστορική ρότα; Εκείνου που η θρησκεία του έγινε σύστημα, συχνότατα σκληρό και ολοκληρωτικό;

Έτσι κι αλλιώς, ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ είναι ένας αρχετυπικός χαρακτήρας: ο Μεσσίας (maschiach), ο “κεχρισμένος” δηλαδή, ο Χριστός, εκείνος που ο Γιαχβέ θα στείλει για να σώσει το λαό από την κακοπέραση, ήταν η μεταφυσική μεν, η μοναδική δε ελπίδα του κοσμάκη σε ένα περιβάλλον όπου το ρωμαϊκό imperium κατέπνιγε κάθε απελευθερωτική εξέγερση. Ο μετασχηματισμός της κοινωνίας, με πολιτικά ή επαναστατικά μέσα, είναι μια αδυνατότητα, αδιανόητη ακόμα και στο επίπεδο της σκέψης. Οπότε, η καθολική τάση για τη μακάρια αθανασία, δίχως τις αλυσίδες του υλικού κόσμου, είναι μια εσχατολογική προοπτική, άκρως παραμυθητική για τις μάζες.

Αλλά οι πρωτοχριστιανοί, επίσης, αρνούνταν την κρατική θρησκεία που συμπεριλάμβανε τη λατρεία του αυτοκράτορα, λειτουργούσαν, άρα, ανατρεπτικά – επαναστατικά στα θεμέλια του ίδιου του κράτους. Προς τούτο και οι απηνείς διώξεις του Ναζωραίου και των μαθητών του -αν τούτοι όντως υπήρξαν-, προς τούτο και η συνέχεια των διωγμών στους πρώτους αιώνες. Κι αν ο αρχέγονος χριστιανισμός υπερβαίνει την αντίθεση μύθου και ιστορίας, αγνοώντας την ιστορική συνείδηση, είναι διότι μεταστρέφει το πολιτικό σε θρησκευτικό πάθος. Η ατελής συνείδηση του καταπιεσμένου πένητα, που αδυνατεί να επαναστατήσει στο εδώ και το τώρα, μετατρέπεται σε παθιασμένη θρησκευτικότητα.

Ο χριστιανισμός υπήρξε μία ακόμα αποκαλυπτική εβραϊκή σέχτα, λιγότερο ίσως επαναστατική από άλλες. Επικράτησε διότι υπερέβη τα όρια του ενυπάρχοντος εθνικισμού και, σε μια εποχή συγκρητισμού, κατόρθωσε να εκπροσωπήσει τον καθολικό ανθρώπινο πόνο. Το, μυθολογικό ή ιστορικό, συμβάν της Σταύρωσης, όπως και εκείνο της Ανάστασης, είναι η διιστορικά κερδισμένη μάχη απέναντι στο θάνατο για όλους τους χριστιανούς. Είναι η κερδισμένη μάχη της προσδοκίας, που ξεπερνά τα προτάγματα της ύλης. “Τυφλοί αναβλέπουσι, νεκροί εγείρονται και πτωχοί ευαγγελίζονται”, λέγεται εξάλλου στο κατά Ματθαίον. Στην αποστροφή συμπυκνώνεται η πεποίθηση πως η σωτηρία έχει ήδη συντελεστεί, ανεξάρτητα από την άθλια εγκόσμια ζωή του/ης καθενός/μιας.

Αλλά η καθαυτό ιστορία της σωτηρίας, το σωτηριώδες σχέδιο της θείας οικονομίας με το Πάθος του Ιησού, όπως λένε οι χριστιανοί, δεν αρκεί: το όντως μήνυμα εκείνου που κήρυξε την ισότητα των ανθρώπων (ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος ουκ ένι άρσεν και θήλυ πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ -Προς Γαλάτας) και έβγαλε φραγγέλιο στους εμπόρους του ναού, είναι βαθιά επαναστατικό. Ο φτωχός των φτωχών, όσο κι αν είναι ευκοπώτερον να ασχολείσαι με τα υπερκόσμια, όσο κι αν είναι βολικότερα τα φληναφήματα περί της θείας ανταμοιβής, όταν διακυρήσσει πως να εισέλθει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών είναι πιο δύσκολο απ’ το να περάσει το πιο χοντρό σκοινί από την τρύπα της βελόνας, κάνει επί της ουσίας πολιτική διακήρυξη. Ριζοσπαστική και εξεγερτική.