Πως τα data και τα fake news κερδίζουν τις εκλογές

Εκλογές λοιπόν. Δημοσκοπήσεις. Πολιτική επικοινωνία, όπως λέγεται πια η προπαγάνδα. Ψάρεμα ψήφων με δίχτυα ή με καθετή(με τον τρόπο του Αλ. Τσίπρα και του Κυρ. Μητσοτάκη)! Με τον τρόπο του Κόρμπιν ή με τον τρόπο του Φάρατζ. Η αριστερά και η δεξιά, οι ακρο-νεοφιλελε και οι προοδευτικοί, το παλιό και το καινούργιο. Προπάντων, τα Data, τα data της Cambridge Analytika και του Facebook αλλά και της Oxford Analytics.

Πλέον δεν πείθει το καλύτερο πολιτικό πρόγραμμα, κανείς δεν απευθύνεται στο μυαλό, τώρα πείθει αυτός που κατέχει τα data, την πληροφορία και κατευθύνει την ψήφο, την χειραγωγεί. Το είδαμε στην Βρετανία. Η ψήφος υπέρ της παραμονής στην ΕΕ προηγούνταν πάντα στις δημοσκοπήσεις, αλλά κέρδισε το Brexit. Το είδαμε στις ΗΠΑ, όπου κέρδισε το αουτσάιντερ, ο Ντόναλντ Τραμπ. Ποιοι και πώς κατάφεραν αυτές τις ανατροπές;

Βλέπω τους υπερπλούσιους, τους Κυρίους Όλος ο Κόσμος του Κάφκα, τον Αρον Μπανκς και τον Μέρσερ, τους «λύκους» της πολιτικής, όπως ο Φάρατζ και ο Τζόνσον, τους «τρελούς» της πληροφόρησης και της πώλησης, όπως ο Ντόμινικ Κάμινγκς στην ταινία Brexit: The Uncivil War. Πανηγυρίζουν! Είναι οι νέοι δρώντες στο πολιτικό θέατρο, οι θρύλοι με την ακατάβλητη θέληση, οι έξυπνοι που έχουν ανατραφεί από λύκους. Θρησκεία τους η «πληροφόρηση», τα data, αυτά είναι η ομορφιά και το νόημα της ζωής τους. Όλα είναι μετατρέψιμα σε κυματιστές αράδες πληροφοριών. Το σώμα, η ψυχή, ο άνθρωπος, όλα συρρικνώνονται σε μία δομή πληροφοριών. Σε έναν αλγόριθμο. Υπομειδιώντες έρχονται να κατηχήσουν εκ νέου το δάσος, αυτοί που δεν άφησαν δέντρο για δέντρο όρθιο.

Ο Ντόμινικ Κάμινγκς, ο θρύλος πλέον της νέας ολιστικής προπαγάνδας του Brexit μας δείχνει πως κατέληξε στο κεντρικό σύνθημα: «Τake back control» – «Επανακτήστε τον έλεγχο». Όχι ακούγοντας τη γη σαν αρχαίος Ινδιάνος, αλλά διαβάζοντας δίπλα στη γυναίκα του που κυοφορεί! Εκεί θα ανακαλύψει τα νέα υπόγεια ρεύματα. Και σε αυτά θα απευθυνθεί. Έτσι η συστημική ακροδεξιά θα απευθυνθεί στους «αόρατους», στους αφανείς, στους αποκλεισμένους, σε όσους αισθάνονται ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτούς, στους θυμωμένους, σ' αυτούς που κατοικούσαν στην ξεχασμένη ύπαιθρο, στους συνταξιούχους της μοναξιάς και της νοσταλγίας του ένδοξου παρελθόντος, σ' αυτούς που δεν μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποκτήσουν εφόδια για μια καλύτερη ζωή.

Ένα δισεκατομμύριο προσωποποιημένα μηνύματα -σε πραγματικό χρόνο- απεστάλησαν στα κοινωνικά δίκτυα. Έντεκα εκατομμύρια ψηφοφόροι ο στόχος, το 1/3 του εκλογικού σώματος. Οι κρίσιμοι ψηφοφόροι, οι αναποφάσιστοι, οι νέοι, ή όσοι δεν ψήφισαν ποτέ.  

Στόχος το συναίσθημα, η καρδιά. Ναι, θα σας φέρουμε τα παιδιά σας πίσω, τους φίλους, τη γειτονιά σας, όλα. Ήδη σας ακούμε. Ακούμε εσάς που μέχρι τώρα δεν σας άκουσε κανείς! 

 Ο Κάμινγκ πρόσθεσε στην καμπάνια του και άλλα συνθήματα που υποτάσσονταν στο κεντρικό: «Επανακτήστε τον έλεγχο». Η λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, ένα από τα αξιοζήλευτα επιτεύγματα της μεταπολεμικής εποχής, βρισκόταν σε κρίση. Έτσι υιοθέτησε το σύνθημα «150 εκατ. στερλίνες την εβδομάδα για το ΕΣΥ» – είναι τα χρήματα που ξοδεύει η Μ. Βρετανία για τη συμμετοχή της στην ΕΕ. «Take back control» στα χρήματά μας, στη ζωή μας, στις αποφάσεις μας». Φυσικά είναι fake news, η συμμετοχή της χώρας ήταν πολύ μικρότερη, αν υπολόγιζες τα κέρδη από το εμπόριο που δημιούργησε η εσωτερική αγορά. Αλλά ποιος να μιλήσει λογικά και να ακουστεί; Το πιο φοβερό ψέμα ήταν το σύνθημα ότι «70 εκατομμύρια Τούρκοι θα μεταναστεύσουν στην Αγγλία». Ακόμη και ο ίδιος ο Μπόρις Τζόνσον ψιθύριζε «μα 70 εκατ. είναι όλος ο πληθυσμός της Τουρκίας!». Στις γειτονιές και στα τηλεοπτικά πάνελ ο διάλογος ήταν αδύνατος. Προσέκρουε στην πίστη στα ψέματα της καμπάνιας. Ο ορθός λόγος εξοστρακίζεται. Τα Fake news θριαμβεύουν. (Μήπως και στις ΗΠΑ, δεν διαδόθηκε ψευδώς ότι δήθεν ο Πάπας τάχθηκε υπέρ του Τραμπ;!).

Ναι, τα Fake News, αλλά και το νέο μέσο, τα κοινωνικά δίκτυα. Η καινούργια ιδέα για τη διάδοση του μηνύματος ήταν στο να δημιουργηθούν ειδικοί αλγόριθμοι, δηλαδή προγράμματα που να συλλέγουν στοιχεία από χρήστες του Διαδικτύου και με τις αναγραφές τους στους «τοίχους» τους να βγάζουν συμπέρασμα για τις προθέσεις τους και τις ιδεολογικές τους καταβολές. Και με αυτόματο τρόπο να τους κατατάσσουν σε κατηγορίες. Στη συνέχεια προσάρμοζαν τα μηνύματα στην ιδιαιτερότητα κάθε ομάδας και τους βομβάρδιζαν με τα κατάλληλα μηνύματα που κατέληγαν στο να ψηφίσουν υπέρ του Brexit. Ένα δισ. μηνύματα απεστάλησαν κατά τη διάρκεια της καμπάνιας.

Όσο πλησίαζε η κρίσιμη ώρα της κάλπης, η διαφορά μειωνόταν και το αποτέλεσμα δικαίωσε τη στρατηγική του Κάμινγκς. O πρωθυπουργός Κάμερον παραιτήθηκε, η Τερέζα Μέι ανέλαβε τη διακυβέρνηση (Brexit means Brexit). H ίδια στρατηγική εφαρμόστηκε και στις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, όπου το προδήλως ακατάλληλο αουτσάιντερ θριάμβευσε.

Ο κόσμος έπαψε να είναι χωρισμένος σε τάξεις και κοινωνικές κατηγορίες. Τώρα είναι χωρισμένος σε διαδικτυακές ομάδες, σε ομάδες του facebook και σε ηλεκτρονικές φατρίες! Φατρίες που τρέφονται με μία τοξική κουλτούρα, ένα μίγμα φόβου και μίσους. Μίσος σαν κι αυτό που έχει ο προσοντούχος πλην άνεργος Μπέννο Λέβιν στην «Κοσμόπολη» του Ντελίλο, ο οποίος παραληρεί, παθαίνει «σούστο», δηλαδή απώλεια ψυχής (ασθένεια του διαδικτύου). Μίσος σαν κι αυτό που οδήγησε στη δολοφονία της βουλευτίνας των Εργατικών, Τζο Κοξ. Μίσος και φόβος που θα είναι οι αρμοί συνοχής μιας τρομοκρατημένης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που θα είναι η σύμπραξη φοβισμένων και τρομοκρατημένων ανθρώπων. Και μιας πολιτικής τάξης βουτηγμένης στο ψέμα των fake News, και στους αλγόριθμους της εξαπάτησης.

Η Μ. Βρετανία παλεύει να διορθώσει τώρα ένα ψέμα που δεν μπορεί πολιτικά να παραδεχτεί. Αλλά κι αν το διορθώσει, το πολιτισμικό τραύμα μοιάζει να είναι πολύ βαθύ και βαρύ. Συνέβη στη Μ. Βρετανία, αλλά και στις ΗΠΑ. Τώρα ο τρόπος αυτός της πολιτικής χειραγώγησης, της πολιτικής εξαπάτησης ταξιδεύει παντού. Γι' αυτό, σήμερα, πολλοί αρθρογράφοι στις εφημερίδες είναι και λογοτέχνες! Είναι το νέο είδος που χρειάζεται η παραγωγή των fake news, των δημιουργών ψευτο-ειδώλων που έχει ανάγκη ο μιντιακός πολιτισμός του φόνου και της διασκέδασης στο «κόκκινο», της λάσπης και της σκατοψυχιάς. 

Το επικίνδυνο είναι ότι τα fake news οδηγούν στην κατάργηση του διαλόγου, του κριτικού λόγου, της δημοκρατικής αντιπαράθεσης και του δημόσιου χώρου, καθώς ταυτίζονται αυστηρά με την δεδηλωμένη πεποίθηση του καθενός, την περίφημη "αλήθεια" του καθενός! Κατ’ αυτόν τον τρόπο το Εμείς εξαφανίζεται. Μόνο Εγώ κυκλοφορούν, μπλε από μίσος και εθνικισμό.
Η παραμικρή κριτική διαφοροποίηση προκαλεί μαζικές αντιδράσεις ανάλογες μ’ αυτές των λευκών αιμοσφαιρίων που επιχειρούν να «σκοτώσουν» κάθε τι «ξένο» στο σώμα. Αυτός ο ολοκληρωτισμός δεν κυριαρχεί ακόμα, αλλά είναι η τάση, είναι το μέλλον. Τα φίλτρα και οι αλγόριθμοι μπορεί να παίξουν το ρόλο των «λευκών αιμοσφαιρίων».
Και τότε θα κυριαρχεί η «μία και μοναδική αλήθεια», ένας ολοκληρωτισμός μπροστά στον οποίο οι προηγούμενοι θα ωχριούν…