Εξάρχεια: Τι κρύβεται πίσω από την κοπή των δέντρων

Ο Dimitris V. Vagianos με ανάρτησή του στο X κάνει «…έναν ιστορικό (σ.σ. φωτογραφικό) αναγωγισμό» μεταξύ του «πολεοδομικού εξευγενισμού (gentrification)» της πόλης του Παρισιού από τον Βαρόνο Haussman και αυτού που συμβαίνει στα Εξάρχεια με την δημιουργία του σταθμού του μετρό στην κεντρική πλατεία.

Ο μετασχηματισμός του Παρισιού ανταποκρινόταν «στους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς της βιομηχανικής επανάστασης, επενδύοντας για παράδειγμα σε σχολεία, γραφεία, σιδηροδρομικούς σταθμούς αντί για παλάτια…», γράφει η Κατερίνα Πολυχρονιάδη*.

Η διαφορά του Παρισιού του Ναπολέοντα Γ και του Οσμάν του 19ου αιώνα σε σχέση με την Αθήνα του 21ου αι. είναι ότι -πέραν της χρονικής διαφοράς- στην πρώτη περίπτωση έχουμε μια ολιστική «ριζοσπαστική χειρουργική» πολεοδομική επέμβαση, ενώ στη δεύτερη έχουμε αποσπασματικές επεμβάσεις είτε με τον «περίπατο» της Πανεπιστημίου (που πήγε περίπατο) είτε με τις αλλαγές στα Εξάρχεια και αλλού.

Ο σταθμός του Μετρό στην κεντρική πλατεία των Εξαρχείων αλλά και οι επιχειρούμενες επεμβάσεις στο λόφο του Στρέφη, συνιστούν προσπάθειες αλλαγών που αποσκοπούν στον πολιτικό (αστυνομικό) έλεγχο της περιοχής, αλλά και στην διευκόλυνση της νέας οικονομικής εκμετάλλευσής της μέσω του περίφημου Airbnb. Η τεράστια αύξηση των συνεργαζόμενων με την πλατφόρμα μίσθωσης ακινήτων σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αριθμό τουριστών που επισκέπτονται την περιοχή, οδήγησε τις τιμές των ενοικίων στα ύψη, με αποτέλεσμα πολλοί μόνιμοι κάτοικοί της να μείνουν χωρίς στέγη.

Στο βιβλίο Paris, Capital of Modernity (2003) του Ντέιβιντ Χάρβεϊ [David Harvey]) που παραθέτει η Κατερίνα Πολυχρονιάδη, αναπτύσσεται η άποψη ότι «…η Κομμούνα (του Παρισιού) γεννήθηκε, εν μέρει, μέσα από μια νοσταλγία ενός αστικού χώρου που διαλύθηκε από τον Οσμάν και μέσα από μία επιθυμία εκδίκησης από αυτούς οι οποίοι μέσα από το έργα του Οσμάν έχασαν την πόλη τους. […] Για τον Χάρβεϊ, η Κομμούνα ήταν περισσότερο ένα κίνημα για το δικαίωμα στην πόλη και λιγότερο μια προλεταριακή εξέγερση, το οποίο προσπάθησε να αλλάξει τις κοινωνικές σχέσεις και τις σχέσεις εξουσίας μέσα σε μία ιδιαίτερη διαμόρφωση τάξεων, μέσα σε έναν επίσης ιδιαίτερο αστικό χώρο και τέλος μέσα σε έναν καπιταλιστικό κόσμο σε πλήρη μετάβαση. Η βασική ιδέα του βιβλίου είναι ότι οι πολιτικοί, οικονομικοί και πολεοδομικοί μετασχηματισμοί του 19ου αιώνα άνοιξαν ταυτόχρονα την πόρτα για τη νεωτερικότητα και οδήγησαν στην Κομμούνα. Ο τίτλος του βιβλίου του Χάρβεϊ παραπέμπει στο βιβλίο του Βάλτερ Μπένγιαμιν [Walter Benjamin], Paris, Capital of the 19th century (1935) ο οποίος τιτλοφορεί ένα κεφάλαιο «Οσμάν ή τα οδοφράγματα» και σημειώνει ότι «η αύξηση των ενοικίων διώχνει το προλεταριάτο προς τα προάστια και έτσι οι γειτονιές του Παρισιού χάνουν τη φυσιογνωμία τους. Με αυτόν τον τρόπο οριοθετείται η ζώνη του κόκκινου Παρισιού και οι Παριζιάνοι γίνονται ξένοι μέσα στην ίδια τους την πόλη […] Για τον λαό του Παρισιού, μία από τις διεκδικήσεις της Κομμούνας θα είναι να επανακτήσει την πόλη του».

Σ’ αυτόν ακριβώς τον οικονομικό προσανατολισμό και την αλλαγή της φυσιογνωμίας της πλατείας και της γειτονιάς τους αντιδρούν σήμερα και οι κάτοικοι των Εξαρχείων. Η κοπή των δέντρων ήταν μια αφορμή με υψηλό συμβολισμό. Στο κύριο όμως πεδίο, το οικονομικό και δη στην αύξηση των ενοικίων θα αντιδράσουν με το σύνθημα «Έξωση στο Airbnb», που αναγράφεται στα σπίτια της πλατφόρμας, καθώς και με την αχρήστευση των κλειδαριών με καρφιά.

Και για την αναλογία των αλλαγών στις δύο πόλεις:

«Η ιδέα του «τρυπήματος» του κέντρου της πόλης καθοδηγείται και από τους επιχειρηματικούς κύκλους. Τα μεσιτικά γραφεία, (που) άμεσα συνδεδεμένα με τις τράπεζες εποφθαλμιούν τα οικόπεδα του κέντρου.». Το απόσπασμα αφορά την πόλη του Παρισιού.

Θα μπορούσε να ειπωθεί και για τα Εξάρχεια σήμερα…

*Κατερίνα Πολυχρονιάδη, https://marginalia.gr/arthro/chorikes-diastaseis-tis-parisinis-kommoynas/