Οι αριστεροί του χθες, του σήμερα (του αύριο;)

Σύμφωνα με την παραδοσιακή αντίληψη, είναι αριστερός αυτός που (α) επιδιώκει την πιο πλατιά και δημοκρατική άνθιση του ανθρώπινου δυναμικού και (β) είναι αντίθετος σε κάθε εκμετάλλευση και ευνοιοκρατία. Συμφωνούμε απόλυτα και θεωρούμε ότι το (α) και το (β) αλληλοσυμπληρώνονται: η δικαιοσύνη και η ισότητα που προβάλλει το (β) είναι αναγκαίες και ικανές συνθήκες για την ζωτική και πολυεδρική ανάπτυξη της κοινής μας ανθρώπινης φύσης για την οποία μιλά το (α). Είμαστε λοιπόν αντίθετοι σε όλες εκείνες τις προτάσεις που, στο όνομα μιας υποτιθέμενης νέας αριστεράς, αναζητούν να θολώσουν τα νερά αυτής της παράδοσης κάνοντας «ρεαλιστικά» αποδεκτούς τους κανόνες της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς και τις βαθιές ανισότητες που αυτή παράγει. Επιζήμιες εμπλοκές αυτού του είδους πρέπει να καταγγέλλονται πεντακάθαρα γι’ αυτό που πραγματικά είναι: στην καλύτερη περίπτωση, παθητικές προσπάθειες να υποκλέψουν από τους συντηρητικούς την πολιτική τους γραμμή και τη θέση τους στη διακυβέρνηση, εμφανιζόμενοι ως ικανότεροι διαχειριστές του υπάρχοντος status quo∙ στην χειρότερη, αυθεντικές απάτες που καλύπτουν μια πρακτική διαφθοράς και κακοδιαχείρισης με μια ελαφρά δόση προοδευτικότητας. Μπροστά σ’ αυτούς τους «μεταλλαγμένους» (περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, περισσότερο ή λιγότερο καλή τη πίστη) ο λαός της αριστεράς πρέπει να αναλογιστεί την πρωταρχική του ηθική αίσθηση της συνύπαρξης και να αποφύγει να κρύβεται πίσω από το άλλοθι του ρεαλισμού: αν ο κόσμος είναι αυτός που είναι, πρέπει να τον αλλάξουμε, και να μην περιοριστούμε απλά στο να το διαπιστώσουμε.

          Η αριστερά πρέπει να προστατεύσει τα νώτα της και από έναν άλλο κίνδυνο. Στον χαοτικό μας κόσμο του σήμερα, η ιστορία συχνά προηγείται διαλεκτικά: διάφορα στοιχεία της πραγματικότητας μετατρέπονται στο αντίθετό τους, κι αυτό ισχύει ακόμη και για καταστάσεις εκμετάλλευσης και προνομίων. Ομάδες που ήταν κάποτε εκμεταλλευόμενες, άρα ξεκομμένες από την ανάπτυξή τους (και φυσικά τη σημαντική συμβολή τους στην κοινή ανάπτυξη) μετασχηματίζονται καμιά φορά σε προνομιακές ομάδες: η άμυνά τους, από το να είναι ένας φυσιολογικός στόχος της αριστεράς, γίνεται (ίσως ακριβώς για την επιτυχία με την οποία κατάφεραν εκείνον το στόχο) ένα συντηρητικό θέμα. Οι άνθρωποι της αριστεράς θα πρέπει λοιπόν να κρατήσουν πάντα ψηλά το επίπεδο της προσοχής και της ευαισθησίας τους, για να πετύχουν σε κάθε ιστορική στιγμή, τις επιθυμίες που ήταν  κάποτε αντικείμενο καταπίεσης και να κατευθύνουν εκεί τις δυνάμεις τους και τις προσπάθειές τους∙ και δεν πρέπει να τους κυριεύσει η αναπόληση παλαιών αγώνων και οι διαμαρτυρίες ομάδων που κάποτε υπέφεραν (εξάλλου όλοι, λίγο ή πολύ, υπέφεραν). Για την αριστερά τίποτε δεν είναι χειρότερο από την αδράνεια, και δεν υπάρχει καλύτερη στρατηγική για να την κάνει να δεχτεί την αδράνεια, από το να ξεθάψει την κακώς εννοούμενη αξιοπρέπεια συνθημάτων του παλιού καλού καιρού.

 *Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ